Louise De Busscher
CONTEXT 3: POLITIEK EN
ACTUALITEIT
INLEIDING
Vanaf 15de 16de eeuw werd Europa de bakermat van de westerse beschaving. Het
nam de voornaamste plaats in.
Europa speelde lange tijd sociaaleconomisch een zeer voorname rol in de
wereldgeschiedenis. Denk aan kolonies. Europa stond aan de top.
Vandaag staat Europa voor een aantal uitdagingen. Er is enorm veel concurrentie
tegenover Europa. Bijvoorbeeld VS, maar die kan je nog zien als een westerse
bondgenoot.
Maar, heel grote concurrentie vanuit Oosten. India, China.
Ook verhouding met Arabische wereld.
Culturele terrein: daar staan we nog bovenaan de ladder
Wetenschap en techno: daar hinken we toch achteruit t.o.v. andere werelddelen.
Kwaliteit van het onderwijs: problemen ook te maken met technologie en
wetenschap
Klimaattransitie: Amerika lijkt ons voorbij te steken. Elektrische auto’s in China!
SITUERING IN DE TIJD
Beginnen met Late middelleeuwen: 12de 13de eeuw.
Moderne tijden: midden 15de eeuw +- 1450 (naam omdat ze sterk moderniserend
zijn t.o.v. late middeleeuwen, sterk moderniserende tendensen. Denk vooral aan
belangrijke wetschappelijke revoluties vb. uitvinding van de boekdrukkunst. =
enorme technologische vooruitgang.) tot 1648 (Europese vrede w gesloten na
godsdienstoorlogen. Europa w onderverdeeld in eerder katholieke landen en
eerder protestantse landen. Dan overgangsperiode van oude regime naar
hedendaagse tijd. OUDE REGIME: late middeleeuwen en Moderne tijd
Overgangsperiode vanaf 1648 tot 1789 (Franse revolutie): kantelmoment in de
geschiedenis. Cesuur (overgang). Interessant is het verlichtingsdenken, liberaal
denken. De basis van de liberale westerse democratie en rechtstaat w gevormd.
Hedendaagse tijd vanaf 1789: bestaat ook uit verschillende periodes die we niet
specifiek gaan benoemen.
Opmerking over ruimtelijke indeling: bepaalde wetenschappers en historici gaan
bepaalde tijden positief, anderen negatief beoordelen. Sommigen hechten meer
aandacht aan bepaalde periodes dan anderen. Alles is modieus, er zijn bepaalde
tendensen in de historische wetenschap. Soms veel interesse in bepaalde tijden.
Tijden worden anders benaderd volgens bepaalde historici.
GEBRUIK VAN GEWELD TIJDENS DE LATE MIDDELLEEUWEN
Geweld: normaal, alledaags fenomeen
Verschillende vormen van geweld
CRIMINEEL GEWELD
= moorden, diefstal -> werden wel bestraft
1
,Louise De Busscher
Reden? Tekort aan beschaving, maar ook mensen die recht in eigen handen
nemen “oog om oog, tand om tand” anarchie= wettenloosheid, de wetten tellen
niet. In die periode was de strafwetgeving onvoldoende ontwikkeld. Het opstellen
van dikke strafwetboeken (waarin staat welke straf je krijgt voor welk misdrijf
waren niet voldoende ontwikkeld) er was nog geen sprake van rechtspraak zoals
we dat vandaag kennen. Daardoor was het vaak het recht van de sterksten.
Het maken van wetten heeft vaak als doel de zwakkeren te beschermen. Indien
een anarchie, zullen de sterksten/rijksten winnen.
Andere reden: feit dat er nog geen staten bestonden zoals nu vb. België, Frankrijk,
… Je kon Europa beschrijven als een lappendeken van regionale gebieden en
steden.
Zeer belangrijk bij moderne staten zoals we die vandaag kennen is dat staten een
monopolie hebben op geweld. Dus, Franse staat vb. heeft politiediensten, leger,
en enkel die kunnen gebruik maken van geweld. Wij mogen zelf niet een leger
oprichten om ergens te gaan vechten. Van zodra de staat een monopolie heeft op
geweld kan de staat wetten opdringen. Wanneer burgen dreigen geweld te
gebruiken kan de staat het leger inzetten. Dat bestond toen nog niet.
Actuele verband: in sommige landen in de wereld zijn staten het monopolie op
geweld aan het verliezen en ontstaat er anarchie. Vb. Mexico waar drugskartels
het monopolie van geweld opeisen en de staat bedreigd w. Er is wetteloosheid. Ze
gaan mensen martelen enz. en de staat kan niks meer doen. Zeer gevaarlijk.
Actuele evolutie die ook belangrijk is: Moderne staat waar een monopolie van
geweld is alsook een rechtspraak is. We zouden moeten kunnen rekenen op de
veiligheid van het toepassen van onze wetten. Daar ligt wel een probleem ook in
ons land. Probleem met toepassing van de rechtspraak. Waarom?
o Ons gerechtelijk apparaat werkt niet naar behoren: verouderd, niet
gedigitaliseerd, te weinig rechters waardoor er te weinig straffen worden
uitgedeeld. En dan nog, overbevolking van de gevangenissen waardoor
bepaalde straffen niet uitgevoerd kunnen worden. Politici heeft de
budgetten van justitie weer verlaagd. Wanneer deze evolutie doorslaat
gaan mensen meer het idee krijgen van een anarchie.
GEWELD DOOR GEBRUIK TE MAKEN VAN ALLERLEI FOLTERINGEN EN
TERECHTSTELLINGEN DIE IN DE LATE MIDDELLEEUWEN VAAK GEBRUIKT
WERDEN
In late middelleeuwen ging ondervragen bijna altijd automatisch met folteren.
Veelal werden mensen ondervraagd en gefolterd in opdracht van de kerk. Vb.
mensen die kritiek hadden tegenover de kerk werden hierover ondervraagd met
folteringen om ze te doen bekennen.
Inquirere: inquisitie
RELIGIEUS GEWELD
Geweld van katholieken t.o.v. de Joden: zeer pijnlijke, zware geschiedenis.
Er is wel een verband tussen beide religies omdat ze zich allebei baseren op het
oude testament. Dus hun God is hetzelfde.
Door de christenen w jezus gezien als de verlosser, volgens de Joden niet
Ander belangrijk aspect, de moord op Jezus Christus. De Christenen zeggen dat de
Joden Jezus hebben gekruisigd. Joden = godsmoordenaars Dat verwijt heeft de
KatKerk opgenomen tot haar officiële leer tem 80tal jaar geleden.
2
, Louise De Busscher
Er beruste een vloek over de Joden (want godsmoordenaars), er ontstaan een
religieus antisemitisme (Jodenhaat), werk ondersteunt door Kt Kerk meer ook door
de koning toen (dus politiek ook ondersteunt)
Religieus antisemitisme w ook versterkt door discriminerende maatregelen die
men neemt ten aanzien van de joden. Religieuze maatregelen vastgelegd in een
katholiek concilie (= bijeenkomst van kerkelijke leiders)/ Bisschoppen, de paus en
soms anderen (wetenschappers,)
Ze houden zich bezig met de invulling en interpretatie van de katholieke leer.
Tijdens een concilie in 1215 (kennen) heeft de katholieke kerk besloten om
discriminerende maatregelen te nemen t.o.v. Joden. Nl
De joden mochten geen landbouwgrond bewerken (landbouwgrond
werd toen vaak ingezegend en daarom mochten joden er niet op)
Joden mogen niet gaan studeren aan de
universiteiten want deze waren allemaal katholiek.
(Parijs, Leuven, Londen,)
Joden mochten geen openbare functies uitoefenen
Ze werden verplicht om bepaalde kentekens te
dragen (Jodenster)
-> Wat creëren ze hierdoor? Men benadeelt een
bevolkingsgroep EN men maakt van die bevolkingsgroep een
“andere groep”, men maakt ze anders dan de rest en dan komt het
racisme: men creëert een polarisering (= verwijderingen).
Ook vandaag spreekt men over polarisatie tussen bevolkingsgroepen. Je maakt
een wij-zij. Je duwt een bevolkingsgroep weg. Je dialogeert ook niet met deze
bevolkingsgroep. Onbekend is onbemind en dat geeft aanleiding tot haat en
racisme. Deze maatregelen leiden ook tot jaloezie naar de joden.
Wanneer die joden niet mogen studeren enz. moesten ze wel iets anders vinden
om te doen voor hun inkomsten dus gaan ze zich specialiseren in commerciële
activiteiten om hun inkomsten te verwerven. Bijvoorbeeld in het bankieren,
diamanthandel (dit omdat het zeer makkelijk verplaatsbaar is want ze hebben
geen eigen land). Dit leidt dan tot jaloezie omdat ze geassocieerd worden met
geld, rijkdom. Ook veel joden in de kunstsector. Veel veralgemeningen dat Joden
geldmaniakken zijn enz.….
Dit leidt tot haat en geweld. Polarisering/ discriminatie -> haat -> geweld
Er zijn verschillende methodes om aan te zetten tot haat en geweld.
HOE WORDT HAAT IN DE MAATSCHAPPIJ VERSPREIDT
Er zijn verschillende manieren om haat te verspreiden in de maatschappij.
VIA HET WOORD
Manier hoe er over een bepaalde (bevolking)groep werd gesproken
Vroeger in de late middelleeuwen: haat werd mondeling doorgegeven
Haatpredikers = katholieke priesters die in de kerk haat gingen predeken t.o.v.
Joden.
DOORMIDDEL VAN BEELD
Beeld was een veelgebruikt communicatiemiddel om twee redenen
o Reden 1: Er werd veel minder geschreven
o Reden 2: Veel mensen waren ongeletterd
3
