JEUGDRECHT EN
JEUGDBESCHERMING
,HOOFDSTUK 1: INLEIDING ROND HET BESTAAN
VAN DE JEUGDBESCHERMING IN BELGIË
INLEIDING
Rechten van kinderen en jongeren zijn wettelijk geregeld in specifieke nationale en internationale
wetgeving. Dat biedt hen een welbepaalde bescherming op verschillende vlakken, zoals:
- Onderwijs, huisves@ng, gezondheid, … (vastgelegd in het IVRK)
- Aangepaste maatregelen en straffen wanneer een jongere een misdrijf begaat
- Hulpverlening wanneer er zich een verontrustende opvoedingssitua@e voordoet
- Specifieke rechtswaarborgen wanneer een minderjarige in de jeugdhulp terechtkomt
Belgische jeugdbeschermingsrecht is recent: pas in 20ste eeuw beleid (Wet op de Kinderbescherming)
® Categoriaal beleid gegroeid (= onderscheid tussen categorieën, hier zijn dat kind en volwassene)
Cultuur werd overgedragen via twee processen
Het eigen maken van waarden en normen die in een maatschappij
Proces van socialisatie
aanwezig zijn en gelden als de norm van die maatschappij
Het straffen en bestraffen als de norm van een maatschappij niet
Proces van sociale controle
wordt nageleefd
= Deze processen zorgen ervoor dat er veranderingen in de maatschappij ontstaan en evolutie
duidelijk wordt. Hierdoor kunnen er nieuwe wetten onstaan, zoals de Wet op de Kinderbescherming
Kinderen werden lang als ‘kleine’ volwassenen gezien. Als er een verschil gemaakt werd, was dat een
‘uitzonderingsmaatregel’. Hoe men gekomen is tot een onderscheid en hoe men een categoriaal beleid
ging voeren, hangt af van het kindbeeld en de veranderingen in de maatschappij die deze visie mogelijk
maakte (= opkomst wetenschappen, verandering in de tijdsgeest, …)
Twee manieren om naar de geschiedenis te kijken:
Vertrekken vanuit het verleden
Geschiedschrijving
=> Dit gaan we gebruiken!
De bestaande middle class wordt als norm genomen voor de menselijke
Chronocentrisme
ontwikkeling doorheen alle tijden en op alle plaatsen
1
,1. JEUGDBESCHERMING IN BELGIË: HET ONTSTAAN VAN EEN CATEGORIAAL BELEID
1.1 EVOLUTIE VAN DE SOCIALISATIE
Het kindbeeld en de huidige opvattingen over socialisatie zijn een recente sociale constructie
= de manier waarop men nu naar kinderen kijkt, is gegroeid en geëvolueerd obv inzichten
• Het kindbeeld en opvatstelling (= specifieke behandeling van kinderen) zijn historische maaksels
• Er zijn al@jd kinderen geweest, maar de manier waarop men naar hen keek, verschilde
• Tot einde vd middeleeuwen: weinig of geen verschil in hoe naar kinderen en volwassenen keek
• Verlich@ng: zorgde ervoor dat men kinderen zag als een aparte categorie met aparte kenmerken
• Men zag kinderen anders dan de toekomst: ze bevinden zich in een 'nog-niet-posi@e'
1.1.1 Geen kindbeeld
In vroege @jden en aan begin vd jaartelling waren kinderen een noodzakelijk kwaad: ze kwamen, gingen
dood of overleefden. Voor 7 jaar waren kinderen van geen belang, daarna beschouwd als volwassen
® Voorbeeld: kindermoord, het achterlaten van pasgeboren kinderen, …
® Vooral meisjes kregen hier me te maken, omdat ze als ‘minder waard’ werden beschouwd
Het was de gewoonte om kinderen bij een voedster te brengen, wat aantoont hoe men dacht over het
opvoeden van kinderen. Andere opvoedingsgewoonten laten ook zien dat kinderen een noodzakelijk
goed waren (kinderen onderdompelen, verbranden om ziektes te bestrijden, …)
De onhygiënische omstandigheden en ziektes waren de oorzaak van hoge kinderster`e. Dit leidt tot een
gebrek aan interesse. Ook de onverschilligheid leidde tot een hoge kinderster`e.
1.1.2 Aanzet tot een kindbeeld
Vanaf 16de eeuw kwam er een lichte verandering:
• Jongens van adel naar school – later jongens uit lagere klassen – veel later ook meisjes
• 17e -18e eeuw: nieuwe visies ontwikkeld die aantonen dat kinderen belangrijker werden
- Moralisten: het kind wordt slecht geboren, de opvoeding maakt het kind ‘goed’
- Roman@ci: het kind is inherent goed, maar wordt nega@ef beïnvloedt door buitenaf
Verlich@ng belangrijk voor verdere uitbouw van categoriaal beleid:
• Verlich@ng: Mensen hebben zelf hun lot zelf in handen en kunnen de toekomst veranderen
• Kinderen = diegenen die de toekomst kunnen verderzefen en zorgen voor beter leven
• Het idee van maakbaarheid werd geboren
• Kinderen werden een aparte groep met eigen kenmerken en eigen gedragingen!!
2
, Twee visies op de ontwikkeling van de mens:
1. Het kind moet men opvoeden en afschermen van de maatschappij. Een kind dat onschuldig is,
onzeker, zonder zorgen en de mogelijkheid moet krijgen om te groeien door fouten te maken
en door trial-and-error verder gevormd te worden tot een volwassen persoon.
2. Een volwassene kent zijn lot en rol in de maatschappij
® deze visies zijn te danken aan de verandering die belang hechfe aan de apartstelling van kinderen.
De vraag stelt zich: de typische gedragingen en kenmerken bij kinderen die in de verlich@ng ‘ontdekt’
werden, waren die vroeger aanwezig maar kwamen ze pas tot ui@ng door de veranderende @jdsgeest?
= sociogenese (door maatschappelijke veranderingen het apart gaan zien van volwassenen en kinderen)
Daarbij hoort psychogenese = eigenschappen worden aan kinderen toegeschreven, worden ontdekt en
vanaf dan beschouwd als eigen aan kinderen en overgeaccentueerd in rela@es met kinderen. Dit hee`
psychologisch consequen@es voor kinderen. Voorbeeld: het bewust worden van de koppigheidsfase.
Deze evolu@e naar de kijk op kinderen strekte zich uit:
• Onstaan van de kindergeneeskunde (pediatrie)
• Sociaal-culturele leven: kinderkappers, kindertelevisie, …
• Het recht: kinderwefen, zoals verbod op kinderarbeid (1889) en leerplicht
1.1.3 Huidige kindbeeld
Vandaag: kindbeelden -> vertrekken vanuit visie waarbij kind een krach@g persoon is met mogelijkheden
• Kijken naar het kunnen en het niet-kunnen
• Krach@g, intelligent, nieuwsgierig, ondernemend, onderzoekend en al@jd uit op communica@e
• Kinderen, ook de allerjongsten, kunnen heel veel
We zien verschillen tussen volwassenen en kinderen die ervoor gezorgd hebben dat men kinderen tot
een bepaalde leeftijd apart wil benaderen door een specifieke opvoeding aan te reiken, in specifieke
instellingen speciaal voor kinderen opgericht, Bijvoorbeeld kinderdagverblijf, kinderafdeling, … Men gaat
binnen de ontwikkelingsfases op een andere manier benaderen. Naarmate kinderen ouder worden,
zullen de benaderingen verminderen. De zogenaamde ‘quarantaine’ verdwijnt bij de volwassenheid.
1.2 EVOLUTIE VAN DE SOCIALE CONTROLE
Bij bestraffen maakte men lang geen verschil tussen kinderen en volwassenen
ð Lag in handen van de pater familias, de pretor of baseerde men zich op ‘goddelijke overweging’
ð Pas toen het kind werd ‘uitgevonden’ kwam er een wijzing in de bestraffing van kinderen
3
