SOCIALE EN POLITIEKE
LEERSTELSELS
NOOIT DATA kennen (1917,WO1,WO2, Iraanse revolutie) welke denkers plaats in tijd!
INLEIDING
‐ Ongelijkheid
‐ Emancipatie
‐ Vooruitgang → Mens gaat altijd op zoek naar verbetering/vooruitgang
‘Elke samenleving ziet zich gedwongen de daarin bestaande ongelijkheid te rechtvaardigen: er dienen redenen
voor te worden gevonden, want zo niet, dan dreigt het politieke en sociale bouwwerk in te storten. Zo brengt
elk tijdperk een aantal met elkaar tegenstrijdige discoursen en ideologieën voort met het doel de bestaande of
gewenste ongelijkheid te legitimeren, en om de economische, politieke en sociale regels te beschrijven die nodig
zijn om het geheel te structureren.’ (Piketty, 2020:11)
Elke maatschappij wordt getekend door ongelijkheid
Kern vraag: Hoe gaat de mens om met ongelijkheid? Wat is ongelijkheid? Is elke vorm ervan even erg?
• Hoop is de brug tussen heden & toekomst, het geeft je de mogelijkheid om te denken hoe we het in de
toekomst beter kunnen doen
• Is materiële vooruitgang altijd gepaard gegaan met verbetering??
⇨ Ondanks de verbetering en vooruitgang moeten we blijven nadenken over de imperfectie. Het
kan altijd beter!
• Mensen willen zich emanciperen en gaan maatschappelijk optreden (mensen gaan zich groeperen)
• Door vooruitgangsoptimisme worden veel achteruitgang ‘verdoezeld’ kloof tussen arm en rijk wordt
groot
⇨ Wat een oplossing is voor de ene groep is daarom geen oplossing voor de ander
EEN INLEIDING TOT DE GESCHIEDENIS VAN DE POLITIEKE THEORIEËN EN IDEOLOGIEËN,
MEER BEPAALD EEN GESCHIEDENIS VAN HET DENKEN OVER EMANCIPATIE IN DE MODERNE
TIJDEN.
POLITIEKE STRIJD
• Emancipatie, vrijheid en gelijkheid ongelijk verdeeld over de wereld (binnen en tussen natiestaten).
• Politieke bewegingen, organisaties, gewapende groepen maar ook; sociale bewegingen die meer naar het
sociale aspect kijken
1
,GROOT VERSCHIL VANAF JAREN 80’
Komst van neoliberalisme → spel van vraag en aanbod
• Veel impact gehad, vanaf 1977 sinds WO2 iedereen vooruitgaat (de laagste 20% van Amerika) groeide
met 115%. De top van de rijksten groeide met 99% “kleinste groei”.
• Vanaf 1977: De minst rijke delen is er op vooruitgegaan, terwijl de top nog eens 55% rijker is geworden.
⇨ Kloof tussen de laagste klasse en hoogste klasse
IDEOLOGIE
= geheel van ideeën en opvattingen dat aan de sociaal-politieke verhoudingen vorm wenst te geven. Het omvat
dus opvattingen (positieve en negatieve) die zowel descriptief als normatief zijn: het is een poging om vat te
krijgen op de socio-politieke omgeving zoals die is en zoals deze hoort te zijn.
Vooraleer je kan spreken over een ideologie heb je een geheel aan opvattingen nodig, is geen wetenschap
MAAR er kunnen wel wetenschappelijke bedenkingen in een ideologie zitten
IDEOLOGISCHE STRIJD
Verschil tussen links en rechts ontstaat in de politiek, strijd heeft veel vormen gekend (soms zeer conflictueel
zoals WO2 fascime overwinnen, soms kunnen ideologieën ook samenwerken zodat ze samen regeringen
kunnen vormen zoals samengaan sociale democraten en liberalen)
• Verschillende centrale concepten
• Verschillende interpretaties van dezelfde concepten: vrijheid en gelijkheid voor een socialist is niet
hetzelfde als vrijheid voor een liberaal
GENEZ /BOECKAERT & FRANCOIS:
Genez: De ene zegt dat we de markt veel te vrij hebben gelaten, geen controle en kijk wat het resultaat is (wij
moeten belastingen betalen) => meer reguleren!!
Boeckaert & Francois: De andere kant zegt dat dat de markt geen fout heeft, het is de fout van de overheid.
Specifieke overheidsinterventie moet weg, het gene wat er nog is van de overheid moet ook weg.
Ideologieën zijn ‘those systems of political thinking, loose or rigid, deliberate or unintended, through which
individuals and groups construct an understanding of the political world they, or those who preoccupy their
thoughts, inhabit, and then act on that understanding’
(Freeden, 2006:3)
Het aanwezig zijn van ideologiëen betekent altijd maatschappelijk en politieke strijd!!
IDEOLOGISCHE STRIJD & POLITIEK-MAATSCHAPPELIJKE ACTIE.
• Dynamisch (veranderen doorheen de tijd)
• Ideologie ≠ Doctrine
2
, ⇨ Vastegroeste ideeën die verstarren tot vaststaande principes zijn geen ideologiëen meer maar
doctrines (zoals in de kerk)
⇨ ideologieën zijn voortgekomen uit sociale theorieën die begonnen uit aannames, uitgangspunten
⇨ Als we een betere verklaring vinden voor een maatschappelijk fenomeen proberen we een betere
te vinden. Ideologieën niet zij behouden hun theorie.
• Marxisme-wetenschap-ideologie
⇨ Marxisme: Sociale werkelijkheid proberen begrijpen, daardoor ontstaan er ideologiëen.
⇨ Ideologie is volgens Marx datgene wat de werkelijke wereld en hoe die marcheerde
verdoezelde (alle gedachtengoed die verborg wat de ware toedracht was van de werking van
de klassentrijd,…)
Marx dacht dat marxisme en sociologie een wetenschap was ipv ideologie
⇨ Niet mogelijk om een grens te trekken tussen wetenschap, ideologie...
• Wetenschap & ideologie
→ Complexe en
moeilijke relatie
HOOFDSTUK 1: DE ONTRAFELING VAN DE MIDDELEEUWSE ORDE (1450-1650)
ONTSTAAN KAPITALISME
RENAISSANCE ITALIË 14 E EEUW
• Teloorgang v/h middeleeuwse feodalisme (aristocratie) + ontstaan nieuwe economische verhoudingen
3
, ⇨ Wereldorde, de menselijke samenleving en haar organisatie in vraag gesteld
Vanzelfsprekendheid van middeleeuwse orde werd in twijfel getrokken
⇨ Herontdekking klassieke werken v/d oudheid → platoons idealisme centraal (= basis voor
latere verlichting.
⇨ Empirisch en toekomstgericht ⌿ idealiseren v/h verleden maar geloof in de toekomst
⇨ Mens als subject = centraal ankerpunt
• Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie van de politiek
⇨ Europa was toen nog een achtergesteld gebied (arabische werken hebben de europeanen
opnieuw kennis laten maken met de oude griekse denkers)
⇨ Emancipatie politiek: mensen zijn beginnen nadenken over wat mensen onderling verbind en
wat mensen verbind met een heerser. Los van het religieuze kader
Na Franse revolutie (begin 19e eeuw pas het begrip “maatschappij” ontdekt)
⇨ Toen Europa in contact kwam met andere culturen “ontmoeting met anderen”,voor het
eerst in een periode toen Europa ambities had om de wereld te koloniseren.
Begint bij Latijns-Amerika
• Het einde van de katholieke hegemonie: reformatie en contrareformatie
⇨ Tot reformatie/opstand leidde tot protestantisme
• Koloniale ontmoetingen: het dispuut van Valladolid
⇨ Toen Europa in contact kwam met andere culturen “ontmoeting met anderen”,voor het
eerst in een periode toen Europa ambities had om de wereld te koloniseren.
Begint bij Latijns-Amerika
• De Engelse burgeroorlog
⇨ Daar zijn die verandere economische relaties begonnen (opstand/revolutie), een heel eind
voor de andere grote wereld revoluties (Amerikaanse, Franse, Achiaanse)
1. WETENSCHAP & EMANCIPATIE VAN DE POLITIEK.
LEONARDO DA VINCI (1452-1519)
• Veel protowetenschappelijke analyses gemaakt en inzichten geformuleerd die aan de basis liggen v/h
wetenschappelijk onderzoek vandaag.
• Religieus figuur/gelovig iemand → maar nam de bijbelse verhalen NIET over!
⇨ DaVinci: “kleine structuren maken het groter geheel duidelijk” (omgekeerde van wat God
zegt).
• Het logische en experimentele & “het exact” → wiskundige
• Verafgoden v/h verleden maakt plaats voor een geloof in het heden & toekomst v/d mensheid
Veranderende economische verhoudingen in een verdeeld Italië:
4
