Psychopathologie
Inleiding
Als ortho hebben we een belangrijke signaalfunctie wanneer het gaat over het herkennen
van symptomen bij psychiatrische diagnoses.
Een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg
De geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht
Eerste periode (oudheid en prehistorie)
- Oorzaak van ziekte door belediging van geesten.
- Bezweringstaferelen, schedelboringen, koude/warme baden, rust, dieet…
- Gelovigen moesten het lot van zieken, armen en gehandicapten verzachten.
- Hippocrates: onjuiste mengeling bloed, slijm, gele en zwarte gal.
Tweede periode
- Treurigheid of melancholie (depressie) als gevolg van slechte gedachte of bekoring.
- ‘Zotten’ waren bezetenen/verstoorders openbare orde dolhuizen.
- Drankjes om te braken, purgeermiddelen, aderlatingen, kei- of steensnijdingen.
Opkomst van de kerk
- Kloosterorden voor opname en vervolging geesteszieken.
- Heksenvervolgingen, inquisitieprocessen, foltering, verbranding, verbanning.
Derde periode
- Donkere tijden: interneringsgolf en gestichten met erbarmelijke leefomstandigheden.
- Brutale afsluiting van de samenleving in gesloten instellingen en dolhuizen.
- Krankzinnigen droegen zelf de oorzaak/schuld van hun ziekte.
Descartes:
- ‘Ik denk, dus ik ben’.
- Cartesiaans dualisme: scheiding van geest en lichaam.
- Basis voor neuropsychologie.
Vierde periode
- Omwenteling dankzij Franse- en industriële revolutie.
- Geesteszieken werden beschouwd als lichamelijk zieke personen met recht op
specifieke medische verzorging.
- Philippe Pinel: einde aan purgeren, blaartrekken en aderlaten.
- Guislain: humane behandeling, bevrijding geesteszieken uit mensonwaardige omst.
1
,Aliënist = Artsen die zich specialiseerden in de behandeling van psychiatrische patiënten.
Vijfde periode
- Alternatieven als koortskuren, slaapkuren, coma’s, bedverpleging…
- Opkomst van psychofarmaca.
- Elektroshocks en electro-encefalogram (EEG).
- Patiënten met psychiatrische aandoening kregen recht op behandeling.
- Holocaust: uitroeiing van psychiatrische patiënten.
Zesde periode
- Opkomst van medicamenteuze therapie en ambulante behandeling.
- Anti-psychiatrische golf: alternatieven voor residentiële zorg.
- Oprichting centra voor geestelijke gezondheidszorg.
- Preventieve en vroegtijdige aanpak.
- Opkomst geneesmiddelen.
Eerste reconversie:
- Psychiatrische verzorgingstehuizen en initiatieven beschut wonen.
- Accent op verzorging (care) in plaats van behandeling (cure).
Tweede reconversie:
- Dagactiviteitencentra, psychiatrische zorg in de thuissituatie, overlegfuncties rond de
cliënt…
Samenhang behandeling
Hoe we mensen met een psychische problematiek benaderen/behandelen hangt samen met
het heersende mensbeeld op dat moment. In de loop van de geschiedenis is hier heel veel in
geëvolueerd. vb. Schedelboringen, aderlatingen, krankzinnigengestichten, godshuizen…
De psychiatrie vandaag
Er is een ruimere verzorging van mensen met een psychische problematiek. We zien de
laatste jaren duidelijk evoluties en een nieuw paradigma binnen de GGZ:
- Van residentieel naar ambulant of mobiele teams.
- Van aanbod- naar vraaggestuurde zorg. We werken meer op maat van de cliënt.
- Meer sprake van participatie van cliënt en hun netwerk.
- Van overwinnen van diagnose naar herstel.
Herstelgerichte benadering
= Niet focussen op het probleem, maar op het herstel.
2
,= Niet ‘genezen’ maar naast het kijken naar kwetsbaarheden ook kijken naar talenten en
sterke punten. Het is een proces van bewustwording.
Klinisch herstel = Genezing of stabilisering van symptomen.
Sociaal herstel = Herstel van het functioneren in de samenleving.
Persoonlijk herstel = Herstel van eigen identiteit, sociaal-emotioneel welbevinden.
Zorgverleners worden geacht de patiënt te ondersteunen om zijn eigen doelen te
realiseren
Kwartiermaken
- Veilige, warme plek creëren voor psychisch kwetsbare personen.
- Een zo normaal mogelijk leven leiden tussen alle andere mensen.
- Plaats creëren waar psychisch kwetsbare mensen hun talenten, competenties en
sterke punten kunnen gebruiken om opnieuw baas te worden over hun eigen leven.
- Weg van medisch denken, naar sociale betrokkenheid in de samenleving.
- Bijdragen tot een meer solidaire en gastvrije samenleving.
- Volwaardig burgerschap.
Ervaringsdeskundigen
= We gebruiken ervaringskennis van mensen in de GGZ om onze behandeling beter te
organiseren en naar een betere QOL te komen voor mensen met psychische problematiek.
- Essentiele component in herstelgerichte zorg.
- Empowerment wordt versterkt, ervaringsdeskundigen krijgen meer regie over zorg.
- Complementair met evidence-based deskundigheid en ervaring van professionelen.
- Cliënten moeten hiervoor opleidingen volgen: Globaal Plan Ervaringsdeskundigheid.
- Positieve bijdrage in de zorg aan anderen zonder de zelfzorg te vergeten.
Settings ervaringswerkers: adviesraden, uitbouwen en aansturen van netwerken, bestuur
van voorzieningen…
Voor- en nadelen
Voordelen Nadelen
- Zaken bespreekbaar maken. - Projectie van eigen verhaal.
- Perspectief bieden. - Activeren van onverwerkte zaken.
- Kennis van de wereld van de cliënt. - Stigmatisering.
- Inzicht in ziekte.
- Aansluiten bij moeilijk bereikbare.
Settings
- Directe zorg.
- Bijscholen van zorgverleners.
3
, - Adviesraden.
- Uitbouwen en aansturen van netwerken.
- In het bestuur van een voorziening.
- Op beleidsniveau van de sector GGZ.
Projecten art. 107 voor volwassenen (ziekenhuiswet)
5% van de totale capaciteit in de residentiële sector is vastgezet en verschoven in de werking
van mobiele teams voor zowel acute als meer langdurige zorg.
Residentiële behandelingen zullen voor meer complexe problemen nodig blijven. Zij
krijgen zo intensievere behandelingen. Minder complexe problemen worden meer
ambulant.
Functies van de geestelijke gezondheidszorg
1. Preventie, vroegdetectie en vroeginterventie
o Eerstelijnszorg (essentieel).
o Outreachfunctie.
2. Acute en langdurige zorg door ambulante behandelteams
o Mobiele teams: snelle toegankelijkheid, in thuisomgeving.
3. Herstel en sociale inclusie
o Integratie in de samenleving en het beroepsleven.
4. Acute en langdurige zorg in opname
o Indicatie en diagnosestelling.
o Intensieve behandeling, tijdelijk buiten eigen woonomgeving.
5. Specifieke woonvormen
o Beschermde woonplaatsen.
o Beschut wonen.
Nieuw geestelijk gezondheidsbeleid voor kinderen en jongeren
Gids waarin de basis gelegd wordt van een nieuw beleid dat uitgaat van de noden van
kinderen/jongeren met psychische of psychiatrische problemen en hun context.
1. Vroegdetectie, screening en oriëntatie
o Vroegdetectie: analyse van eerste voorboden van mogelijke problemen.
o Screening: exploratie van de signalen.
o Oriëntatie: actief richten van kind+context naar gepaste zorg/hulp.
2. Diagnostiek
3. Behandeling
4. Inclusie in alle levensdomeinen
o Gelijkwaardigheid en volwaardig burgerschap. vb. School, sociaal leven…
5. Uitwisselen en samen inzetten van de expertise
4