Hoofdstuk 1: Op
ontdekkingstocht door een
gekend gebied?
1. Een beeld van een titel
Sociologie is de wetenschap die de maatschappelijke patronen en structuren bestudeert in hun
ontstaan, voortbestaan en veranderen, en tevens het sociaal handelen van mensen in de interactie
met deze patronen en structuren.
Sociologie heeft 2 dimensies
- Interactie
- Communicatie
Vanuit deze twee componenten gaan we relaties bespreken die een soort verbinding uitmaken
tussen twee eenheden. Een eenheid kan zowel een mens als een groep zijn maar ook de hele
maatschappij. Deze eenheden noemen we posities.
Iedereen die een bepaalde positie bekleed, vervult een sociale rol. Hierbij hoort ook een sociale
status.
Mensen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en vormen een samenleving.
Verschijnsel: neemt meerdere betekenissen aan
Begrip: de letterlijke betekenis
Abstractheid: los van het hier en nu
Wij zijn de enige diersoort wiens hersenen zo functioneren
We kunnen in de les zitten, maar denken aan wat we zouden willen doen
Opvattingen: waarden en normen
Heel veel dingen in een menselijk leven lijken puur individuele keuzes. Heel veel volwassen mensen
kiezen voor 2 kinderen, gaan na verloop van tijd scheiden, volgen een hogere opleiding, … Op het
eerste zich kunnen we zeggen dat dit een beslissing is. We kunnen zien dat er ook veel abstracte
dingen bijkomen waardoor het gebruikelijk is waardoor mensen hogere studies volgen, 2 kinderen
krijgen, … Met andere woorden, het individuele is mijn beslissing om te scheiden. Het gebeurde
vroeger ook biografie
Wat is er in de omgeving gewijzigd dat het nu zo normaal lijkt te zijn?
,Een samenleving komt niet uit de lucht vallen.
Sociologie is een vrij jonge wetenschap. We hadden een:
- Politieke revolutie (Franse revolutie: vrijheid, gelijkheid, broederschap)
- Cognitieve revolutie (verlichting: loskomen van de idee dat God de wereld gemaakt heeft)
- Economische revolutie (industriële revolutie)
We hadden deze nodig om te komen waar we nu zijn, anders hadden we deze samenleving niet.
Vandaag zitten we in het postmodernisme, de kennis is belangrijk!
De manier van kijken naar een samenleving wordt de sociologische verbeelding genoemd.
Heel veel dingen lijken op het eerste zicht puur persoonlijk. Wij kiezen wat we eten en hoe we eten.
Maar ons menu is veranderd door bv. de Italiaanse gastarbeiders die naar hier kwamen. Elke
samenleving heeft zijn eigen manier van eten, voorkeuren, …
Er is altijd een ideaalbeeld van hoe mannen en vrouwen er moeten uitzien. Vroeger vormen en
rondingen zijn aanvaard, nu slank. Je wordt gedwongen om er op een bepaalde soort uit te zien.
Je hebt niet zelf gekozen om er zo uit te zien, je volgt gewoon de rest.
We zoeken mensen die op ons lijken om mee door het leven te gaan (interesses, zelfde levenswijze).
Opvattingen die er zijn, zijn er niet willekeurig (= arbitrair). Ze zijn contingent (= een plan van wat je
gaat doen als de omstandigheden veranderen bv. bij goed weer naar de zee, bij slecht weer naar
de cinema). Er is niet één manier om te leven.
2. Een stap verder
2.1. Echtscheidingen
Er is nu meer maatschappelijke acceptatie, vroeger was dit niet zo. De kerk keurde dit niet goed.
Vandaag wordt de vrouw economisch afhankelijk, ze verdiend haar eigen geld en kan de beslissing
nemen om weg te gaan bij haar man, in te staan voor haar eigen onderhoud.
De weg wordt vrijgemaakt om zo een keuze te nemen, het komt niet uit de lucht vallen.
2.2 Zelfdoding
De eerste socioloog Emile Durkheim heeft het werk ‘suicide’ geschreven. Hij wou achterhalen
waarom het verschijnsel zo aanwezig was (waar, wanneer, waarom, in welke omstandigheden, …).
Het is een verschijnsel dat overal en elke dag voorkomt (bij ons: 3 per dag).
2.3 Arbeid
Als je vandaag (vooral aan mannen) vraagt: “Wie ben jij?”, antwoordt die met een beroep. Studies
over arbeid gaan gebruikt worden door politici. Iedereen gebruikt wat in hun kraam past. Werken
werd vroeger bij de Calvinisten gezien als een teken van God dat je naar de hemel mag. Heel onze
manier van kijken heeft ook een historie.
,Een functie is dat als je naar iets kijkt wat is de inbreng van dat element naar een groter geheel?
Een functie kan manifest zijn, maar heeft ook een latente functie (= het structureert je dagindeling).
Het absolute merendeel van onze bevolking werkt omwille van een inkomen.
Sociale mobiliteit: een goede gezondheid zou bijdragen tot sociale stijging
Sociaaleconomische status: leef-, woon- en arbeidsomstandigheden, gedrag, … in verband met
gezondheid.
, Hoofdstuk 2: De samenleving is
een veld
Centrifugale krachten = trekken de samenleving uit elkaar
Centripetale krachten = versterken de samenleving
Onbedoelde effecten = door wat men doet, door een beleid krijgt de maatschappij een bepaalde
vorm
Perverse effecten = men stuurt de samenleving in een bepaalde richting, het resultaat is net het
omgekeerde wat men beoogde
Bv. Industrialisatie
Door de industrialisatie is er een kapitalistisch systeem ontstaan. Marx stelde dat daardoor een hele
nieuwe klasse ontstaan is van vervreemde arbeiders (om te overleven is hij verplicht om voor een
ander te werken). Hij stelde dat kapitalistische systemen fabrieksarbeiders creëert. Ultiem gezien
stelt hij dat het ontstaan van zo een categorie van mensen dat het systeem van aan de basis ligt,
eigenlijk vernietigd zal worden.
Weber stelde dat protestantse ethiek (arbeidsethos religieus) een vrij verklarende factor is voor
het ontstaan van kapitalisme. Maar precies omdat het daardoor ontstaan is, zal die oorspronkelijke
factor onderuit gehaald worden.
Durkheim stelt dat de collectieve waarde is toegenomen (algemeen gezien is men beter af), maar
hierdoor verzwakt de solidariteit. De collectieve welvaart stijgt, maar het individuele welzijn daalt.
1. Relatie individu en samenleving
Wij zijn volledig afhankelijk van anderen om economische goederen te verwerven. Wij hebben ons
huis niet gebouwd, we zorgen niet zelf voor de elektriciteit. Alle goederen om ons in leven te
houden, om ons te beschermen, hebben we te danken aan anderen.
Interdependentie: we zijn onderling afhankelijk, we hebben elkaar nodig op vele vlaken.
We hebben elkaar ook nodig als bescherming (rechtsstelsel). We kunnen zeggen dat politieke macht
slaat op de mogelijkheid om te sanctioneren (indien nodig) met geweld. We hebben een categorie
van mensen die daar het recht op heeft, jij zelf mag dit niet doen, anders wordt je zelf gestraft.
Politieke bindingen
Het experiment Lebensborn:
Men ging er van uit dat er zoiets bestond als een perfecte ariër. Mannen en vrouwen die hieraan
voldeden liet men paren en kinderen krijgen. De kinderen werden in groepsverband opgevoed. Ze