Hoofdstuk 1. Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
Sociologie (samenlevingskunde) = wetenschap die bestudeert hoe mensen samenleven in allerhande
sociale verbanden, door welke wetmatigheden dat samenleven wordt gestuurd en waarom.
‘Societas ‘= samenleving
1. Een beeld van een titel
= De sociologische verhouding tss samenleving (het speelveld), sociale spelregels (wetten), spelers
(actoren, mensen, organisaties, instituties) en spel dat binnen dat veld wordt gespeeld.
Belangrijk kernbegrip ‘positie’:
- Specifieke rol aannemen
- Specifieke verwachtingen
- Hogere of lagere status
VOETBAL MAATSCHAPPIJ
Formele en informele regels Geboden, verboden, geldboete bij overtreding, geen uitnodiging
als je op vorig feestje super zat was,…
Lijnen op veld, zones afbakenen Publieke/particuliere regels, andere regels thuis dan op straat
Posities: spits, keeper, middenvelder: hebben elk een taak Geheel van posities; bv. Beroepspositie met taakverdeling: arbeid
Rollen: keeper met bal vangen, scheidsrechter moet spel stoppen Door positie krijgen we een rol vb kunstenaars moeten creatief zijn
Hogere/ lagere status door positie: aanvallers worden hoger Flitsende jobs zoals chirurg, advocaat vs leraar of vuilnisophaler
gewaardeerd dan verdedigers omdat scoren doel is van het spel WE HEBBEN WEL ALLE SPELERS NODIG!
Communicatie met ploegmaten en tegenspelers. Aanmoedigen Overal is er communicatie
Taakverdeling/hiërarchie met kapitein - Formele leiders: degene die via officiële kanalen op die positie
terechtkomen
- Informele leiders: leiden ook maar hebben hier officieel niet de
bevoegdheid voor
Nuttig zijn want het komt erop aan te winnen Als je niet productief bent, word je werkloos, afgedankt,…
Officiële doel is winnen maar er zijn ook doelen als roem, winst, gunst Politieke partijen willen politieke macht veroveren, ondernemingen
van toeschouwers,… willen winst maken en vakbonden willen de belangen van hun
leden verdedigen. Leiders en leden hebben vaak ook hun eigen
agenda. Velen willen de eigen maatschappelijke status verdedigen.
Buiten het speelveld ook een ruimte errond: trainers, bestuursleden,… ze Mensen bepalen vaak achter de schermen wat er met hun staat,
nemen niet deel maar hebben toch invloed mode,… gebeurd.
Tribune met supporters kiezen meestal ene of andere kant, je hebt Sociologen laatste categorie, ze hebben ook sympathieën en
daarnaast neutrale kijkers antipathieën maar ze kunnen ook een volledige neutrale
beschrijving geven
à Er is pas vrijheid als er spelregels zijn. Je kan je aan regels houden of overtreden. Als je regels als
onbestaand ziet, zou de uitspraak van Michels kunnen kloppen in werkelijkheid: voetbal is oorlog!
2. Het dagelijkse leven door de bril van de socioloog
‘Bril’ om naar structuur vd werkelijkheid te kijken
Niet voldoende -> nood aan sociologische verbeelding (Wright Mills)
-> We moeten verstaan, betekenis geven aan wat we waarnemen
1
,CHARLES WRIGHT MILLS (1916 – 1962)
-> Werkte rond sociale ongelijkheid, machtselite, het verval van de middenklassen, de relatie tussen individu en samenleving
en het belang van een historisch perspectief voor het sociologisch denken
-> Belangrijkste boeken: ‘the power elite’ en ‘the sociological imagination’
‘the vivid awaraness of the relationship between experience and te wider society.’
= Vermogen om afstand te nemen vd actuele toestand en een alternatief standpunt in te nemen. Een
bepaalde ervaring moet in haar context worden geplaatst, dit kan het best door afstand te nemen van
vanzelfsprekendheid. Vb. routines
3 componenten binnen sociologische verbeelding volgens Mills :
- Historie; hoe komt samenleving tot stand en hoe veranderd ze ?
- Biografie; welke mensen bevolken een bepaalde samenleving? Hun keuzes. = uitzicht structuur
- Sociale structuur; Hoe werkt maatschappelijke institutie? Welke dominant? Geheel van relaties
-> Bepalen de biografie van mensen: een ruimer geheel van wat we meemaken
Sociologie is gestart in de moderne tijd (1800). Dit is gestart door 3 revoluties.
- Politieke revolutie = De Franse revolutie (1789)-> Vrijheid, gelijkheid en broederschap
-> Vanaf dit moment zijn mensen in naam gelijk, voordien niet.
- Cognitieve revolutie = De Verlichting -> Loskomen van idee dat God alles bepaald heeft en het ook
werkelijk zo is. Mensen zien in dat we ook op andere manier kunnen leven. Samenleving is maakbaar en
niet opgelegd.
- Economische revolutie = De industriële revolutie (eerst in Engeland en Vlaanderen) -> Manier van omgaan
met arbeid, de eerste manier van manuele productie (handwerk) naar dierkracht naar stoommachines
(hierdoor fabrieken ontstaan, technologisch)
Vandaag zitten we in het postmodernisme (kennis is belangrijker dan stoommachines)
Er vinden evoluties plaats die ervoor zorgen dat we andere patronen innemen binnen onze samenleving.
-> Idee dat mensen in hiërarchische lagen leven. Mensen uit lage lagen zullen zich vasthouden aan
traditionele patronen. (We denken dat dit eigen keuze is maar dat is zo niet)
2.1 Over eten en drinken
Mensen eten en drinken niet allemaal op dezelfde manier. Wij met vork en mes, in China met stokjes.
Hoe mensen omgaan met voedsel en drank hangt af van culturele en sociale context. Binnen onze
samenleving zijn eenzelfde verschillen te vinden. = Ontstaan van sociale patronen
- Kookboeken
In kookboeken is men bewust van veranderingen in de sociale patronen. De laatste versie van ons
kookboek is zeer gericht op wereldkeuken, wat het vele reizen van de Vlaming verklapt.
Koken en komen eten is voor mensen belangrijk geworden waardoor er meer kookboeken en
kookprogramma’s ontstaan. Nu is er niet alleen “ons kookboek”, maar ook Jeroen Meus en andere.
=> massamedia neemt rol over van het aanleren in moeders keuken, nu een vrijetijdsbesteding
- Drinken
Lange tijd was koffie alledaags, maar nu is koffie “in”. Het is deel van dagelijkse sociale rituelen en
heeft symbolische waarde. De cafeïne zou hersenen stimuleren en helpen relaxen. (vriendelijke drug)
=> sociale metamorfose: we drinken samen bij het babbelen
=> economische verhoudingen: overal geporduceerd en geïmporteerd via groothandel
2
, 2.2 Over sport
“Golf spelen is een dure manier van biljarten.” (Van Reusel)
-> Vrijetijdsactiviteit heeft sociaal gekleurd kaartje, hangt af van sociale hierarchie: symbolische code
-> Afwijkingen konden vroeger gemakkelijk, nu ‘gedwongen’ om er op bepaalde manier uit te zien, er is ideaalbeeld.
Sociaal verschil tussen goedkopere en dure sporten -> onderzoek Smits
- hoge klasse : zeilen, roeien, surfen, skiën, snowboarden, golf, ..
-> Lichaamscontact wordt vermeden door het gebruik van hulpmiddelen die afstandelijkheid
suggereren, zoals rackets, golfsticks…= distance en finesse
- Lagere klasse : fitness, zaalvoetbal, handbal, motorsport, korfbal, duivensport
-> patroon van lijf aan lijfgevechten, sluiten beter aan bij arbeidscultuur -> Evolutie van ‘ blood
sports’ Vb. Boksen met handschoenen -> Boksen met blote vuisten ‘bare knuckle fights’
2.3 Over lifestyle en lijfstijl
Lifestylebladeren informeren over wat richtinggevend is voor de moderne mens.
Niet wat men is, maar wat men lijkt.
Één ideaalbeeld van zowel vrouwelijk als mannelijk lichaam.
- Gebruinde, energieke lichaam, lange benen en smalle heupen, rimpelloos en vet-loos. (ideaalbeeld)
- De Look
Wanneer de mode overgenomen wordt door de brede lagen vd samenleving à signaal voor elite om
tot nieuwe look te komen. Elke look anders in elke cultuur.
Democratisering van cultureel item vernietigt noodzakelijk de ermee verbonden distinctiewaarde
2.4 Over liefde
Kiezen van partners uit hetzelfde sociale milieu: eenzelfde religie, etnische herkomst en opleiding.
- Minder snel conflict, makkelijker om te praten.
+ Gearrangeerde huwelijken ontstaan door sociale druk vd omgeving (bv. Roddels)
Verliefdheid -> sociaal gestuurd.
2.5 Contigent maar niet arbitrair?
Opvattingen zijn niet arbitrair, wel contingent: we hebben gekozen voor dat en zien het als DE manier
- Contingent
= Als het anders had kunnen zijn dan dat het nu is.
- Bepaalde gebruiken, gewoontes, routines, wat we mooi vinden of eten
- Ons handelen is ‘normaal’ in onze ogen: Sociale codes konden ook anders zijn.
- Arbitrair/willekeurig
= Het is niet omdat bepaalde gebruiken anders konden zijn, dat ze daarom geen goede reden hebben
om in deze vorm binnen onze maatschappij te bestaan.
Socioloog: verklaren/achterhalen hoe ze door mensen zijn gemaakt en zijn gevormd tot een bepaalde
sociale orde = padafhankelijkheid
= Gebeurtenissen uit het verleden zijn van invloed op latere ontwikkelingen en toestanden.
3. Een stap verder
Alles komt uit ons gezond verstand of common sense
-> Bevat een losjes samenhangend stel van feiten, waarnemingen, ervaringen, inzichten en ‘received
wisdom’, dat elk van ons heeft verworven en opgestapeld op haar levensweg.
§ Kennis gebaseerd op dagelijkse ervaringen
3
, § Geeft zin aan situaties waaraan we worden geconfronteerd
§ Gezond verstand is praktisch van aard: Onmiddellijke antwoorden op concrete problemen
-> Achterhalen van het ‘waarom’ komt minder naar voor
Wetenschap en sociologische aanpak :
§ Streeft naar het ‘waarom’ (niet enkel WYSIWYG: what you see is what you get)
§ Ontdekken van algemene regels
§ Op zoek naar verklaringen achter zichtbare fenomenen
3.1 Echtscheiding
Steeds meer echtscheidingen
- Sociale omstandigheden
Waar zoeken sociologen de verklaringen? Kijken naar :
- Frequentie vd scheidingen
- Variaties naargelang het inkomen, beroep, woonplaats en leeftijd
Die 2 kenmerken in verband gebracht met sociale omstandigheden/ condities waaronder mensen een
huwelijk sluiten en dit al dan niet te verbreken.
* Sociaal
- Maatschappelijke trend tweeverdienersgezinnen -> echtgenoten economisch onafhankelijk
- Verminderde sociale druk om samen te blijven ondanks de kinderen.
- Dalende sociale controle op privéleven van mensen vanwege kerk en familie.
- Toename sociale contacten buiten het gezinsverband.
- Levensverwachting hoger waardoor mensen langer bij hun partner blijven dan voorheen.
*Politiek
- Wetgeving veranderd
- inkorting vd procedure (6maanden met overeenstemming v beide partijen)
- Homoseksuele mannen en lesbische vrouwen kunnen huwen
Verschillende gevolgen/ repercussies:
- Alleenstaande vrouwen hoger risico op armoede
- Kinderen lijden onder scheiding (bv. slechte schoolresultaten)
- complexere samenlevingsvormen (bv. samengesteld gezin)
-> Echtscheiding =sociaal feit, verder dan verzameling persoonlijk probleem (sociale omstandigheden!)
3.2 Zelfdoding
= elke daad of gebrek aan een daad die tot de dood leidt.
-> Indirect= stoppen met eten en geen medicatie meer// Direct= zelfmoord plegen
- Emilie Durkheim
= Eerste voltijdse socioloog en bekleedde als 1ste een leerstoel
= Vader vd moderne sociologie .
-> Onderzoek naar oorzaken zelfdoding (zelfmoord heeft een te negatieve connotatie) & welke
maatschappelijke factoren deze ratio’s systematisch varieerden.
- Religie - Desintegratie
- Burgerlijke staat en woonplaats - Aan -of aanwezigheidmilitaire opleiding
Hij ontdekte dat sociale integratie (te veel/ weinig) een bepalende factor is.
Bv hogere kans voor mannen en afgesloten mensen (die zonder morele en sociale steun gelaten worden).
4
