1.Inleiding
Gezonde levensstijl: evenwichtige voeding + niet roken, voldoende lichaamsbeweging, leren omgaan met stress,
social support, gezonde werkomstandigheden en veiligheid in de privé -sfeer en in het verkeer.
RELATIE LEEFSTIJL EN ZIEKTEN
Vroeger: ziekten werden veroorzaakt door tekorten aan voedingsstoffen
Nu: ziekten worden veroorzaakt door overvloed aan voedingsstoffen = overconsumptie = welvaartsziekten =
beschavingsziekten
- Vb.: hart-en vaatziekten, diabetes type 2, obesitas, kanker, hypertensie, constipatie…
Stijging aanbod en vraag naar voedingsmiddelen: technische middelen, marketingtechnieken en een hogere
levensstandaard.
Afnemend energieverbruik door de gewijzigde levensstijl en gewijzigde werkomstandigheden met als gevolg een
te grote energie-inname t.o.v. het energieverbruik.
Ondervoeding: een tekort aan voedsel, essentiële voedingsstoffen of/en energie.
Wanvoeding: gebrek aan 1 of meerdere macro-of micronutriënten.
Overvoeding: een grotere opname van energie en macronutriënten dan vereist is.
VOEDINGSGEWOONTEN, VOEDINGSPATRONEN EN VOEDINGSGEDRAG
Gewoonten van de maatschappij beïnvloeden wat voor voedsel er bij bepaalde gelegenheden gegeten wordt.
Voedingsgewoonten: wijze waarop men gebruik maakt van het beschikbare voedsel als gevolg van de
economische, sociale en culturele druk.
Voedsel dat op tafel komt wordt bepaald door factoren zoals:
- Inkomen
- Prijs voedsel
- Reclame
- Werksituatie
- Opvoeding en opleiding
- Heersende cultuurpatronen …
FUNCTIES VAN DE VOEDING
1. Biologische functie
Eten om te leven! zorgt voor opbouw en het in stand houden van lichaam.
Ons lichaam heeft nutriënten of voedingsstoffen nodig die in voedingsmiddelen aanwezig zijn.
- Energieleverende stoffen
o Vnl. vetten en koolhydraten
o Eiwitten leveren ook energie, maar zijn in de 1 e plaats bouwstoffen
o Energie nodig om te kunnen (over)leven en te werken
1 g eiwit: 4 kcal
1 g vet: 9 kcal
1 g koolhydraten: 4 kcal
1 g alcohol: 7 kcal
- Bouwstoffen
o Eiwitten, water en bepaalde mineralen
o Nodig voor de opbouw van het lichaam en de hernieuwing van weefsels
- Regulerende stoffen
o Vitamines, mineralen en voedingsvezels
o Helpen de weerstand tegen ziekte te verhogen en zorgen voor goede werking van ons lichaam
2. Psychologische functie
Eetlust kan gestimuleerd of geremd worden door bepaalde gevoelens.
3. Sociale en culturele functie
Voeding is heel belangrijk in onze maatschappij: gezelligheid, belangrijke sociale gebeurtenissen. Elk land heeft
hierin zijn gewoonten.
4. Medische functies
1
,Voeding op zich speelt voor iedereen een rol in het behoud van de gezondheid. Bij bepaalde ziekten kan voeding
een belangrijk onderdeel vormen van de medische behandeling. Vb. voor diabetici
2.Het voedingsvoorlichtingsmodel
2.1Een stukje historiek
In ieder land bestaat een voedingsmodel gebaseerd op de bestaande normen, die per land wel verschillend
kunnen zijn. De normen en modellen kunnen veranderen volgens verdere epidemiologische studies.
2.2De voedingsdriehoek
2.2.1 Definitie
Voedingsvoorlichtingsmodel: visueel middel om de basisprincipes van
evenwichtige voeding aan te leren.
! voedingingsdriehoek ! realistisch en duurzaam model dat rekening houdt
met de actuele eetgewoonten in Vlaanderen.
- Richtlijnen zijn op lange termijn voor iedereen haalbaar: zorgen ervoor dat er
ook voor onze kinderen en kleinkinderen genoeg gezond voedsel is
- Gezond voedingspatroon: vooral zaken uit bovenste groepen en beperkt
aantal producten uit de rode bol goed voor gezondheid én voor milieu
2.2.2 Omschrijving
Kleuren weerspiegelen het effect.
WATER
Cruciaal voor de vochtbalans in evenwicht te houden, krijgt voorrang boven alles
DONKERGROEN
- Voedingsmiddelen van plantaardige oorsprong met een gunstig effect op de gezondheid
- Groenten, fruit, volle granen, peulvruchten, noten, zaden, plantaardige oliën (andere vetstoffen rijk aan
onverzadigde vetzuren) en aardappelen
- Zoveel mogelijk de weinig – of niet-bewerkte versie kiezen.
LICHTGROEN
- Dierlijke oorsprong met gunstig, neutraal of onvoldoende bewezen effect op de gezondheid
- Vis, yoghurt, melk, kaas, gevogelte en eieren
- Kies voor de weinig – of niet – bewerkte varianten
ORANJE
- Dierlijke of plantaardige oorsprong die mogelijk een ongunstig effect hebben op de gezondheid
- Rood vlees, boter, kokos – en palmolie (vetstoffen rijk aan verzadigde vetzuren)
- Bevatten wel nog enkele nuttige voedingsstoffen vb. ijzer in rood vlees, vet-oplosbare vitaminen in boter
RODE ZONE: los van de driehoek
- Sterk of ultrabewerkte producten waaraan heel wat suiker, vet en/of zout is toegevoegd en waarvan
ongunstige gezondheidseffect werd aangetoond
- Dierlijke of plantaardige oorsprong
- Bereide vleeswaren, frisdrank, alcohol, snoep, gebak, snacks, fastfood…
- Overbodig in een gezond voedingspatroon, niet te vaak en niet te veel te eten
GRIJZE ZONE
- Producten afgeleid van de basisvoedingsmiddelen: worden niet visueel weergegeven
- Gaat meestal om basisvoedingsmiddelen die bepaalde bewerkingen hebben ondergaan of waaraan
suiker, vetstof of zout werd toegevoegd
- Door deze bewerking zijn ze niet zo gezond meer als het basisvoedingsmiddel zelf en krijgen ze niet de
voorkeur
- Ze behouden wel nog een zekere voedingswaarde en horen daarom niet thuis in de rode categorie
De voedingsmiddelen worden onderverdeeld in 13 categorieën: groenten; fruit; brood, volkoren graanproducten
en aardappelen; eieren; kaas; melk; noten en zaden; oliën en vetten; peulvruchten; vis; vlees; dranken; voeding
buiten de voedingsdriehoek.
2.2.3 Praktische voedingsaanbevelingen
Gezondheid in evenwicht:
2
, - Eet in verhouding meer plantaardige dan dierlijke voeding
- Vermijd ultrabewerkte voeding zoveel mogelijk
- Verspil geen voeding en matig je consumptie
wetenschappelijke basis van de volgende 10 tips
WAT?
1. Neem plantaardige producten als basis voor elke maaltijd
Niet of weinig bewerkte producten bieden het meeste gezondheidsvoordeel. Veel groenten, fruit, volle granen en
peulvruchten. In kleinere hoeveelheden aanvullen met noten en plantaardige olie.
2. Beperk je inname van dierlijke producten
Kleinere porties volstaan. Afwisselen tussen rood vlees, vis, gevogelte en plantaardige eiwitbronnen.
3. Drink vooral water
Beste drank om je dorst te lessen. Variëren: thee of koffie zonder suiker.
4. Kies zo weinig mogelijk voor ultrabewerkte producten
Bevatten vaak veel witte bloem, suiker, vet, zout of alcohol.
HOE?
5. Varieer en zoek alternatieven
Elke dag hetzelfde eten: saai en eentonig. Speel met gezonde voedingspatroon. Elke dag andere seizoensgroenten
eten. Vervang minder gezonde keuzes door de gezonde variant vb. volkorenbrood i.p.v. wit brood.
6. Eet op vaste tijdstippen en met anderen
Vaste eetmomenten. Vermijd veel tussendoortjes. Samen eten: helpt je om regelmaat te houden, zeker voor
gezinnen
7. Eet bewust en met mate
Honger of verzadigd? Zit aan tafel, eet langzaam en geniet ervan. Afleiding in de buurt vermijden. Neem kleine
porties van wat minder gezond is.
8. Pas je omgeving aan
Gezonde keuze moet voor de hand liggen en ongezonde keuze minder. Bereid je voor op noodgevallen: portie
soep of saus in de diepvries voor dagen met weinig tijd. Neem een flesje water of een zakje noten mee in je tas
zodat je niets moet kopen in snoepautomaten of tankstations.
9. Werk stapsgewijs
Elke kleine verbetering is een stap vooruit. Hou het haalbaar voor jezelf. Geef niet op wanneer je eens een
terugval hebt. Planmatig werken helpt. Stel bv. een weekmenu en een boodschappenlijstje op.
10. Geniet van wat je eet
Gun jezelf af en toe eens een minder gezonde uitspatting. Blijf bewust van de frequentie
3
, 3.Voedingsaanbevelingen voor volwassenen
3.1Voedingsaanbevelingen: algemeen
Hoeveelheden aangeven die nuttig en veilig zijn voor de gezondheid van de grote meerderheid van de populatie.
Ideaal zou de doorsnee voeding van de populatie zowel kwantitatief als kwalitatief met deze
voedselaanbevelingen in overeenstemming moeten zijn.
GEMIDDELDE BEHOEFTE
Hoeveelheid nodig om de behoeften van de helft van de bevolking te verzekeren. Bij de raming van ‘gemiddelde
behoeften’ gaat men ervan uit dat de individuele behoeften voor de meeste nutriënten een normale Gaussiaanse
verdeling (foto) volgen. De top van de verdelingscurve wordt conventioneel ‘de gemiddelde behoefte’ genoemd =
AR: Average Requirement.
Aanbevolen hoeveelheden steeds hoger dan gemiddelde behoeften.
Frequentieverdeling van individuele behoeften aan een gegeven nutriënt
AANBEVOLEN DAGELIJKSE HOEVEELHEID (ADH)
Om tegemoet te komen aan de behoeften van bijna alle leden van de bevolking wordt de gemiddelde behoefte
verhoogd met 2 maal de standaardafwijking. Deze hoeveelheid dekt dan de behoefte van > 97,5% van de
bevolking.
! De aanbevolen hoeveelheid is geen minimum wenselijk niveau van opname, maar een waarde hoger dan de
individuele behoefte voor het grootste deel van de bevolking !
Geldt voor alle nutriënten behalve voor de energiebehoefte
4
