KU Leuven
Samenvatting
Orthopedagogi
ek Doelgroepen
POU14a
AJ 2020-2021
,Orthopedagogiek: theorieën, doelgroepen en werkvelden Prof. Elke Emmers – AJ 2020-2021
KINDERMISHANDELING
, OVERBESCHERMING
& VERWENNING
Kindermishandeling
Wat is kindermishandeling?
Definities + reflectie
Definities
World Health Organisation & International Society for the Prevention of Child Abuse & Neglect
Child abuse or maltreatment includes all forms of physical and/or emotional ill-treatment, sexual abuse,
neglect, negligence and commercial or other exploitation, which result in actual or potential harm to the child’s
health, survival, development or dignity in the context of a relationship of responsibility, trust or power.
Exposure to intimate partner violence is also sometimes included as a form of child maltreatment.
Vertrouwenscentrum Kindermishandeling
Kindermishandeling is elke vorm van lichamelijk, emotioneel of seksueel geweld waar kinderen slachtoffer van
zijn. Niet door ongeval, maar door daden of nalatigheden van ouders of andere personen. De gevolgen van
kindermishandeling brengen de ontwikkeling van het kind ernstig in gevaar.
Reflecties
- Child abuse and neglect en child maltreatment worden inwisselbaar gebruikt
- Medische versus wettelijke definities
o Medisch Meer gedetailleerd
o Wettelijk:
Brede definities
Effect op beslissingen en attitudes van rechters en advocaten, professionele training,
maatschappelijke normen
Strafrecht versus Kinderrechten
Slachtoffers = minderjarigen (> 18 jarigen)
Daders kunnen volwassenen of adolescenten zijn
Daden van passieve opstelling op nalatigheid (acts of omission) versus actief
optreden (acts of commission)
Acts of omission ≠ altijd intentioneel
o Voorbeeld: Verwaarlozing/Nalatigheid
Acts of commission Intentioneel kinderen gaan pijn doen of gaan
mishandelen
Vormen van kindermishandeling
Lichamelijke mishandeling
- Het toebrengen van lichamelijke letsels aan een kind of jongere (voorbeeld: slaan, schoppen, brand- of
snijwonden toebrengen, krabben, schudden, vergiftigen)
1
,Orthopedagogiek: theorieën, doelgroepen en werkvelden Prof. Elke Emmers – AJ 2020-2021
- Letsels zijn niet het gevolg van een ongeluk
- Speciale vormen
o Münchhausen by proxy (of Factitious disorder by proxy) wanneer een kind opzetelijk ziek
gemaakt wordt.
o Shaken baby syndrome (of Shaken Infrant Syndrome), het schudden van een baby
- Niet, te weinig, of verkeerd ingaan op de basisbehoeften van een kind (kleding, voeding, slaap,
hygiëne, medische verzorging).
Emotionele (of psychische) mishandeling
- Inadequaat reageren op emotionele behoeften van een kind (steun, veiligheid en geborgenheid)
- Spectrum aan negatieve houdingen van de volwassene, zoals schreeuwen, uitschelden, kleineren,
vernederen, bedreigen, chanteren, afwijzen, opsluiten, pesten, verwerpen, te hoge eisen stellen,
beschuldigen, terroriseren, manipuleren.
- Volgens sommige auteurs Indien het kind getuige is van partnergeweld
Vormen van psychische kindermishandeling (Van der Ploeg,
2010)
dreigen met opsluiten, alleen laten, vastbinden of andere ernstige handelingen
Terroriseren extreem negatief en vijandig bejegenen
dingen vernielen waaraan het kind is gehecht
kleineren, denigreren, afwijzen
Minachten ridiculiseren
vernederen (in het nabij zijn van anderen), uitschelden
aanmoedigen van antisociaal gedrag
Manipuleren aanzetten tot daden die het kind niet kan overzien
verantwoordelijkheid geven waar het kind niet aan toe is
relaties met andere kinderen ondermijnen
Isoleren extreem negatief en vijandig gedrag
dingen vernielen waaraan het kind gehecht is
Emotionele verwaarlozing
- Onvoldoende of geen aandacht aan de emotionele noden van het kind of de jongere (liefde, aandacht,
betrokkenheid, interesse, respect, onderwijs, communicatie, veiligheid, voorspelbaarheid)
- Opsluiting, negeren, niet luisteren
- Speciale vorm: Psychogene dwerggroei (of failure to thrive): achterstand van de lichamelijke
ontwikkeling als gevolg van emotionele verwaarlozing
Seksueel misbruik
- Kind betrekken in seksuele intimiteiten en activiteiten die niet passen bij de leeftijd en die kaderen in
de behoeftebevrediging van de volwassene
- Veel gradaties mogelijk
- Grenzen worden overschreden; voor kinderen gevoelens van verwarring en onmacht
Andere vormen
- Institutionele kindermishandeling
2
, Orthopedagogiek: theorieën, doelgroepen en werkvelden Prof. Elke Emmers – AJ 2020-2021
o Mishandeling binnen maatschappelijke instellingen (voorbeeld: ziekenhuizen, internaten,
scholen, …) door leerkrachten, opvoeders, trainers, hulpverleners
o Ook tussenkomsten om een kind te helpen (therapie, plaatsing) kunnen hieronder vallen
wanneer ze fout worden aangewend
- Structurele kindermishandeling
o Fouten in de maatschappelijke structuur die een kind benadelen
o Voorbeeld: onveilige of gevaarlijke verkeerssituatie, gebrek aan speelruimte, kind in een
vechtscheiding.
Prevalentie
- Wereldwijd onzekerheid over frequentie en ernst van child maltreatment
o Onderrapportering: angst en taboe rond dit probleem
- WHO
o 1 in 4 adults were physically abused as children
o 1 in 5 women and 1 in 13 men report having been sexually abused as a child
- Vlaanderen
o Vertrouwenscentra kindermishandeling (VK) registreren meldingen van burgers en
professionals
Gevolgen
- Hangt af van een aantal factoren
- Korte-termijn gevolgen
o Lichamelijke mishandeling: verwondingen en zelfs overlijden
o Psychische mishandeling: niet altijd of direct te zien, maar kan even erg zijn als de gevolgen
van seksueel misbruik en soms erger dan fysieke mishandeling
- Lange-termijn gevolgen van lichamelijke en emotionele mishandeling en verwaarlozing
o Meta-analyse Norman et al. (2012): 124 studies
o Duidelijke evidentie voor lange-termijn gevolgen
Psychisch misbruik 1,5x meer kans op depressie
Emotioneel misbruik 3x meer kans op depressie
Verwaarlozing 2x meer kans op depressie
o Opgelet: de meta-analyse houdt geen rekening met andere mogelijke oorzaken van
problemen bij het kind
Risicofactoren
Kindermishandeling
- Evolutie in denken
o Van ‘single factor’ verklaring naar multi-factoriële transactionele modellen
- Eén factor als oorzaak
o Jaren 1960-1970
o Medisch, psychiatrisch perspectief: psychiatrische stoornis bij ouder die mishandelt
o Sociologische modellen: voorbeeld Armoede of buurt als oorzaak
- Multi-factoriële modellen
o Model van Belsky, bio-psycho-sociaal model Bronfenbrenner
- Recente visies (voorbeeld: Azar)
o Meer aandacht voor ‘veranderbare’ risicofactoren
o Continuümvisie op ouder-kindproblemen in plaats van categorische visie
Ouderkenmerken
- Psychische problemen (of stoornis) die het opvoeden bemoeilijken (depressie, angst, eenzaamheid,
laag zelfwaardegevoel) of middelenmisbruik
- Voorgeschiedenis van de ouder: intergenerationele overdracht wordt geschat tussen 18 en 30%
o Herhaling via traumatisering, problematische gehechtheid
3
