Uitgebreide samenvatting van het vak Communicatiewetenschappen 1, gedoceerd door Jan Loisen. Deze samenvatting omvat alle slides en aanvullende informatie uit de lessen.
,INHOUDSOPGAVE
Communicatiewetenschappen – een Mickey mouse wetenschap?...................................................10
Rode draden....................................................................................................................................11
Klemtoon op mediacommunicatie....................................................................................................11
Multi- en interdisciplinariteit............................................................................................................11
Belang van maatschappelijke en historische context........................................................................11
Wetenschappelijke en kritische benadering......................................................................................12
Paradigmische strijd en theoretische diversiteit..............................................................................13
Paradigma........................................................................................................................................13
Mainstreamparadigma in de communicatiewetenschappen............................................................13
Alternatief kritisch paradigma in de communicatiewetenschappen.................................................15
Theorie..............................................................................................................................................16
Deductie.......................................................................................................................................16
Inductie.........................................................................................................................................17
Extra, uit hoc’s:.............................................................................................................................18
Classificeren van theorievorming......................................................................................................19
Classificeren van theorievorming: actie-structuur............................................................................20
Classificeren van theorievorming: consencus-conflict.......................................................................20
Classificeren van theorievorming: materie-geest..............................................................................21
Centrale en terugkerende thema’s..................................................................................................22
Macht...............................................................................................................................................22
Macht: dominante tegenover pluralistische media..........................................................................22
Sociale integratie en identiteit..........................................................................................................24
Sociale verandering..........................................................................................................................25
Dubbele dimsensie van media..........................................................................................................26
Dubbele dimensie van media – typologie.........................................................................................26
Tijd en ruimte....................................................................................................................................29
Oorsprong en ontwikkeling van media............................................................................................31
Mediageschiedenis: een sociale geschiedenis...................................................................................31
Mediageschiedenis: een complexe aangelegenheid.........................................................................31
Mediageschiedenis: waar te beginnen?............................................................................................32
Mediageschiedenis: (r)evolutie?.......................................................................................................32
Orale cultuur: gesproken taal...........................................................................................................32
Schriftelijke structuur........................................................................................................................33
2
, Print..................................................................................................................................................34
Kenmerken printcultuur....................................................................................................................35
Maatschappelijke context printcultuur.............................................................................................35
De dagbladpers: origines..................................................................................................................36
De dagbladpers: eerste kranten........................................................................................................36
De dagbladpers: maatschappelijke context......................................................................................36
De dagbladpers: verdere evolutie.....................................................................................................37
De dagbladpers: maatschappelijke context (2).................................................................................38
Fotografie: origines...........................................................................................................................38
Fotografie: doorbraak en maatschappelijke context........................................................................38
Film: origines....................................................................................................................................39
Film: chronofotografie......................................................................................................................40
Film: the horse in motion (Muybridge).............................................................................................40
Film: Edison & de Lumières...............................................................................................................41
Film: eerste evoluties........................................................................................................................41
Film: maatschappelijke context........................................................................................................41
Telecommunicatie/ origines van de telegraaf...................................................................................42
Telegrafie: maatschappelijke context...............................................................................................42
Telefonie: origines & context............................................................................................................44
Registratie van geluid.......................................................................................................................44
Radio: origines..................................................................................................................................45
Radio: maatschappelijke context......................................................................................................45
Televisie: origines..............................................................................................................................46
Televisie: maatschappelijke context.................................................................................................47
Digitale communicatie: origines.......................................................................................................48
Digitale communicatie: maatschappelijke context...........................................................................48
Besluit mediageschiedenis................................................................................................................49
Voorlopers van de communicatiewetenschappen...........................................................................50
Voorlopers van de communicatiewetenschappen............................................................................50
Multidisciplinaire basis.....................................................................................................................51
Context massacommunicatie-onderzoek begin 20 e eeuw.................................................................51
MASSAcommunicatie........................................................................................................................51
Massamaatschappij.........................................................................................................................53
Context massamaatschappijtheorie.............................................................................................53
Inspiratie uit sociologie.....................................................................................................................54
Inspiratie uit psychologie..................................................................................................................55
3
, Stimulus-respons toegepast op communicatie:................................................................................56
Extra, uit de hoc’s.........................................................................................................................56
Inspiratie uit psychologie (2).............................................................................................................57
Massamaatschappijtheorie..............................................................................................................58
‘Moderne’ maatschappijdenkbeelden..............................................................................................60
Propaganda.....................................................................................................................................62
Propaganda: op het eerste gezicht…................................................................................................62
Propagandatheorie van Laswell.......................................................................................................62
Kritische propagandastudies............................................................................................................63
Kritische propagandastudies: onderzoeksprogramma.....................................................................64
Kritische propagandastudies (3): Propagandatechnieken................................................................64
Opkomst van een nieuw paradigma.................................................................................................66
Institutionalisering van de communicatiewetenschappen...............................................................66
Founding fathers: Harold Laswell.....................................................................................................66
Founding fathers: Paul Lazarsfeld.....................................................................................................67
Founding fathers: Kurt Lewin............................................................................................................67
Founding fathers: Carl Hovland........................................................................................................67
Een ‘nieuwe’ discipline (dominante mainstream paradigma)...........................................................67
Basis van het alternatieve kritische paradigma................................................................................68
Administratief vs. kritisch onderzoek................................................................................................68
Communicatiemodellen....................................................................................................................69
Communicatiemodel van Lasswell (1984).........................................................................................69
Communicatiemodel van Shannon & Weaver (1949).......................................................................71
Het communicatieproces.................................................................................................................72
De communicator.............................................................................................................................72
De boodschap...................................................................................................................................72
Encoderen/decoderen.......................................................................................................................72
Transmissie, het kanaal en het medium...........................................................................................73
Ruis...................................................................................................................................................73
De ontvanger....................................................................................................................................74
Communicatiemodellen..................................................................................................................75
Communicatiemodellen....................................................................................................................75
Balansmodel / ABX-model van Newcomb (1953).............................................................................75
Communicatiemodel van Schramm (1954).......................................................................................75
Communicatiemodel van Gerbner (1956).........................................................................................76
Het procesmodel van Oomkes (1986)...............................................................................................77
4
, Verschillende visies op het communicatieproces..............................................................................78
Transmissiemodellen........................................................................................................................78
Rituele/ expressieve modellen..........................................................................................................79
Publiciteitsmodellen..........................................................................................................................79
Receptiemodellen.............................................................................................................................79
Encoding – decoding (S. Hall, 1973)..................................................................................................80
Communicatiemodellen – besluit......................................................................................................81
Groei van het mainstreamparadigma..............................................................................................83
Functionalisme en functionalistische mediatheorie.........................................................................84
Inspiratie uit de sociologie: Functionalisme......................................................................................84
Functionalisme – AGIL (T. Parsons)...................................................................................................85
Functionalistische mediatheorie.......................................................................................................86
Functionalisme en functionalistische mediatheorie: kritieken..........................................................87
Actiegerichte benaderingen.............................................................................................................88
Inspiratie uit de sociologie: actiegerichte benaderingen...................................................................88
Symbolisch interactionisme..............................................................................................................88
Fenomenologie.................................................................................................................................89
Etnomethodogie...............................................................................................................................90
Conclusie actiegerichte benaderingen..............................................................................................90
Congruentietheorie.........................................................................................................................91
Inspiratie uit psychologie: congruentietheorie..................................................................................91
Het mainstream paradigma: op media gefocuste theorieën............................................................92
Ten geleide: focus op mediaeffecten in mainstreamparadigma.......................................................92
Ter herinnering: almachtige media?.................................................................................................92
Machtige media in vraag gesteld: ‘Limited effects’..........................................................................92
Two- en multi-step flow....................................................................................................................93
Mediating factors.............................................................................................................................94
Uses & Gratifications........................................................................................................................95
Machtige media: the sequel/powerful media reconsidered..............................................................96
Agenda-setting.................................................................................................................................97
Cultivatie...........................................................................................................................................97
De zwijgspiraal.................................................................................................................................99
Het alternatieve kritisch paradigma...............................................................................................100
Het alternatieve kritische paradigma.............................................................................................100
, Marxisme als sociaalwetenschappelijk perspectief.........................................................................100
Marxisme: het arbeidsproces..........................................................................................................100
Marxisme: onderbouw en bovenbouw...........................................................................................101
Marxisme: rol van cultuur, media en communicatie.......................................................................102
Marxisme: kritieken........................................................................................................................103
Politieke economie van communicatie..........................................................................................110
Politieke economie van communicatie: origines.............................................................................110
Politieke economie van communicatie: focus en vragen.................................................................110
Politieke economie van communicatie: onderzoeksprogramma.....................................................111
Politieke economie van de communicatie: kritieken.......................................................................112
Semiotiek en representatie...........................................................................................................113
Semiotiek........................................................................................................................................113
Representatie..................................................................................................................................113
1. Systeem van mentale representaties..........................................................................................114
2. Taalsysteem................................................................................................................................115
Twee representatiesystemen aan het werk....................................................................................115
Het tekensysteem van de Saussure.................................................................................................115
Het tekensysteem van Peirce..........................................................................................................117
Tekenindeling van Peirce................................................................................................................117
De semiotische benadering van Barthes.........................................................................................117
Cultural studies..............................................................................................................................119
Cultural studies: oorsprong.............................................................................................................119
Structuralistische stroming.............................................................................................................119
Culturalistische stroming................................................................................................................120
Hegemonie.....................................................................................................................................121
Cultural studies: Stuart Hall............................................................................................................122
Cultural studies: encoding-decoding...............................................................................................123
Tekst en polysemie..........................................................................................................................123
Cultural studies: onderzoeksprogramma (samenvatting)...............................................................123
Cultural studies: kritieken...............................................................................................................124
6
,Post-benaderingen........................................................................................................................124
Poststructuralisme – Derrida en différance.....................................................................................124
Poststructuralisme – Intertekstualiteit...........................................................................................124
Poststructuralisme – Foucault en discours......................................................................................125
Creatieve consumptie.....................................................................................................................126
Postmodernisme.............................................................................................................................127
Mediumtechnologische benaderingen..........................................................................................128
Nieuwe technologie, nieuwe media, nieuwe theorie?....................................................................128
Onderzoek naar nieuwe media- en communicatietechnologie.......................................................128
Mediumtechnologische benaderingen............................................................................................129
Toronto school: H. Innis..................................................................................................................129
Toronto school: McLuhan – media zijn extensies van de mens.......................................................130
Toronto school: McLuhan – The medium is the message................................................................131
Toronto school: McLuhan – the medium is the massage................................................................131
Toronto school: McLuhan – hot & cool media................................................................................131
Toronto School: McLuhan – sociale verandering............................................................................132
Kritieken medium gefocuste theorie...............................................................................................133
De communicator..........................................................................................................................134
De communicator – actoren...........................................................................................................134
De communicator - actoren en factoren.........................................................................................134
De communicator – actoren, factoren en processen.......................................................................134
De communicator – typologie communicatorstudies......................................................................135
Gatekeeping..................................................................................................................................136
Het begrip gatekeeping..................................................................................................................136
Orgine en ontwikkeling gatekeeping..............................................................................................136
Nieuwswaarden en selectiefactoren...............................................................................................137
Kritieken..........................................................................................................................................139
Media-economie...........................................................................................................................140
De specificiteit en complexiteit van ‘de media’...............................................................................140
Economische basisprincipes: gebruiks- en ruilwaarde....................................................................140
Economisch basisprincipes: tweezijdige markten...........................................................................141
Economische basisprincipes: semi-publieke goederen....................................................................143
Economische basisprincipes: risky business....................................................................................143
Economische basisprincipes: mediakostenstructuur.......................................................................144
Economische basisprincipes: economies of scale en scope.............................................................144
Antwoorden en strategieën: publieksmaximalisering.....................................................................145
7
, Antwoorden en strategieën: formatting, schaarste en controle.....................................................145
Antwoorden en strategieën: concentratie en integratie.................................................................146
Nieuwe media-economie: wet van Moore en Metcalfe..................................................................147
Nieuwe media-economie: macht van de gebruiker (?)...................................................................148
Nieuwe media-economie: de long tail............................................................................................148
Nieuwe media-economie: meerzijdige markten en platformen......................................................149
Nieuwe media-economie: revolutie of continuïteit?.......................................................................149
Normatieve ‘theorie’.....................................................................................................................150
Normatieve theorievorming...........................................................................................................150
Bronnen van normatieve verwachtingen t.a.v. ‘de media’.............................................................150
Voorbeeld: pers als vierde macht (?)...............................................................................................151
Voorbeeld (2): spanning vrij pers-sociale verantwoordelijkheid.....................................................151
Voorbeeld (3): kernpunten sociale verantwoordelijkheids’theorie’.................................................152
Voorbeeld (4): kernpunten sociale verantwoordelijkheids’theorie’.................................................152
Voorbeeld (5): toepassing via de openbare omroep (VRT)..............................................................152
Media en het algemeen belang......................................................................................................153
1. Algemeen belang-criteria voor media op het structuurniveau....................................................153
2. Algemeen belang-criteria voor media op het inhoudelijk niveau................................................154
Verantwoording (accountability)....................................................................................................155
Verantwoordelijkheidsrelaties........................................................................................................155
Verantwoordingskaders..................................................................................................................156
1. Verantwoording via recht en regulering.................................................................................156
2. Verantwoording op basis van het marktfunctioneren............................................................156
3. Verantwoording middels publieke verantwoordelijkheid.......................................................157
4. Verantwoording vanuit de professionele sfeer.......................................................................157
Media-inhoud................................................................................................................................159
Content...........................................................................................................................................159
Representatie, beeldvorming en media..........................................................................................159
Belang van beeldvorming in de media............................................................................................159
Categorisering of typing.................................................................................................................160
Belang van beeldvorming in de media: voorbeeld ‘gender’............................................................161
, OPZET EN UITGANGSPUNTEN
Communicatiewetenschappen – een Mickey mouse wetenschap?
Geen echte wetenschap
Triviaal
Efemeer
Leentjebuur
Containerdiscipline
Lichtgewicht
Geen toekomst
o Triviaal
o Onaantrekkelijk voor werkgevers
A-historisch
o Focus op de waan van de dag; moral panics
o Medium- of technologie-geöriënteerd
Maar:
Onwetendheid en misrepresentatie
Steeds doordringender in samenleving en het dagelijkse leven
Mediatisering
Media als startpunt voor maatschappelijke vraagstukken
o Complexiteit en multipliciteit: materieel en ideëel
Multi- en interdisciplinair
o Dynamisch en (zelf-)kritisch
o Historische reflex en toekomstgericht
o Job mogelijkheden
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper asannen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,29. Je zit daarna nergens aan vast.
