De contextuele
theorie
Hoofdstuk 4
46
, 4. Contextuele theorie
4.1 Inleiding
Ivan Boszormenyi
• Grondlegger van de contextuele theorie
• Richt zich naar context van intermenselijke relaties
Intergenerationeel denken
• Nagy kijkt naar de verhoudingen, betekenissen, onderlinge verbondenheid van
deze relaties
• Over verschillende generaties heen = intergenerationeel denken
Balans van geven en nemen en loyaliteit
• Tracht via deze begrippen een betrouwbare basis te leggen voor het omgaan let
elkaar zodat er vertrouwen, veiligheid en de solidariteit tussen de betrokkenen
vergroot
• Intergenerationele relaties : steeds bekijken vanuit 4 dimensies
4.2 De vier dimensies van intergenerationele relaties
4.2.1 De dimensie van de feiten
Wat?
• Om iemands levensverhaal te begrijpen : moeten kijken naar factoren die bestaan
van die persoon beïnvloeden
Vb : gezinssamenstelling, uithuisplaatsing, echtscheidingen,
schoolopleidingen, overlijden, erfelijke zieken,…
Invloed van de feiten
• Feiten hebben invloed op ouders en kinderen
• Zowel in vorige, huidige als toekomstige relaties
Een duidelijk beeld krijgen van feiten
• Gebruik gemaakt van een genogram
→ Stamboom in een schematisch overzicht opgebouwd uit symbolen en
herkenbare tekens zodat je een
visueel overzicht krijgt van
iemands totale context
47
, 4.2.2 De dimensie van de psychologie
Wat?
• Dimensie van intrapsychische : het innerlijk van een individu
• Gaat over wat zich afspeelt aan behoeften en emoties
→ Hoe verwerken mensen de feiten en gebeurtenissen
→ Hoe voelen ze zich daarbij
→ Hoe beleven ze die feiten
Psychologie
• Alle psychologische theorieën die ons helpen mens en gevoelsleven te begrijpen
behoren tot deze dimensie
Vb : ontwikkelingspsychologie, persoonlijkheidspsychologie, sociale
psychologie, psychopathologie,…
4.2.3 Dimensie van de interacties
Wat?
• Dimensie van de communicatie en transacties
→ Datgene wat zich afspeelt tussen mensen en zich weerspiegelt in
patronen van waarneembaar gedrag en communicatie
Vb : rolpatronen, regels, coalities, gedragspatronen, machtsstructuren,…
4.2.4 Dimensie van de relationele ethiek
Wat?
• De menselijke werkelijkheid
• Deze dimensie : overkoepeling van de vorige dimensies
→ Dimensie 1-3 moeten in licht van dimensie 4 bekeken worden
Ethiek volgens de contextuele benadering
• In iedere relatie is er een balans van betrouwbaarheid en wederkerige rechten en
plichten
• Mensen zijn aanspreekbaar voor de belangen van de ander en niet steeds enkel
gericht op het bevredigen, van hun eigen behoeften
Relationele ethiek
• Balans tussen wat mensen geven in relaties t.o.v. wat zij verdienen of gerechtigd
zijn van anderen te ontvangen
48
, 4.3 Enkele contextuele begrippen die de basis vormen voor de 4 e
dimensie
4.3.1 Loyaliteit
4.3.1 4 vormen van loyaliteit
Wat?
= Loyaliteit duidt op de verbondenheid tussen mensen die ontstaat doordat er tussen
mensen een wederzijdse betrouwbaarheid is, die opgebouwd is door verworven
diensten en op verantwoordelijkheden die opgenomen worden in een relatie
• Is een zijnsgegeven over relaties mee
Existentiële loyaliteit
• de existentiële band tussen ouders en kind, omdat de ouders het kind het leven
gegeven hebben
→ loyaliteit is verbonden aan existentie (het bestaan) dus kan niet worden
verbroken maar wel ontkend : kind is altijd verbonden met zijn/haar
natuurlijke ouders
• is een zijns-loyaliteit : een kind dankt zijn bestaan aan ouders en heeft tegelijk
recht op liefden aandacht en verzorging van die ouders
verworven loyaliteit
• door de band die je opbouwt met iemand die je aandacht, liefde en zorg geeft ben
je ook aan hen loyaal → verworven loyaliteit
→ kinderen die opgroeien bij natuurlijke ouders zijn zowel existentieel als
verworven loyaal
• kinderen kunnen ook bijkomende loyaliteit verwerven naar andere mensen die
hen de gepaste zorg geven
→ grootouders, familieleden, leerkrachten, onthaalmoeders,…
Existentiële VS verworven loyaliteit
Existentiële loyaliteit Verworven loyaliteit
Vanuit het bestaan Vanuit het ontvangen van aandacht,
liefde en zorg
Je bent loyaal naar diegene die jou het Je bent loyaal aan diegene die jou de
leven hebben gegeven gepaste zorgen geven
Kan niet verbroken worden wel ontkend Kan verbroken worden
49
, Verticale loyaliteit
• loyaliteit tussen (groot)ouders en kind
→ asymmetrische loyaliteit : kind heeft in deze relatie recht om meer te
ontvangen dan te geven in de balans van geven en ontvangen en de
ouders moet meer verantwoordelijkheid opnemen dan het kind
• onbreekbaar
horizontale loyaliteit
• ontstaat door relaties die gekozen worden
→ symmetrische loyaliteit : beide partijen investeren evenveel in de balans
van gegeven en nemen
Vb : vrienden, partners, collega’s
• kan verbroken worden
→ verbroken relaties kunnen ook terug op bang komen
diagonale relatie
• bij broer-zus relaties :
→ horizontale loyaliteit
→ laar door onverbreekbare karakter en belang van balans van geven en
nemen –> gesproken van een digitale relatie
verticale VS horizontale loyaliteit
Verticale of existentiële Verticale Loyaliteit Horizontale loyaliteit
loyaliteit is eigenlijk
hetzelfde waaronder Loyaliteit tussen ouders en kind Loyaliteit in relaties die gekozen worden
grootouders, ouders en zoals vrienden, partner en collega’s
kinderen vallen en
horizontale loyaliteit is Asymmetrische loyaliteit Symmetrische loyaliteit
eigenlijk hetzelfde als
verworven loyaliteit
waaronder
Meer recht om te ontvangen dan geven Evenveel geven dan ontvangen
leerkrachten, vrienden,
opvoeders vallen. Onbreekbaar Kan verbroken worden
Existentiële loyaliteit Verworven loyaliteit
Vanuit het bestaan Vanuit het ontvangen van aandacht,
liefde en zorg
Je bent loyaal naar diegene die jou het Je bent loyaal aan diegene die jou de
leven hebben gegeven gepaste zorgen geven
Kan niet verbroken worden wel ontkend Kan verbroken worden
50
, 4.3.2 Loyaliteitsconflicten
Ontstaan
• Ontstaan wanneer mensen moeten kiezen tussen verticale en horizontale
loyaliteit
Vb : een mama krijgt een uitnodiging om een avond weg te gaan met
collega’s : Kiest ze voor haar collega’s (horizontale loyaliteit) of voor een
avondje bij haar kinderen, die ze al de hele week gemist hebben (verticale
loyaliteit)
Vb : Net op de verjaardag van je vader vraagt je lief om een dagje weg te
gaan : voor wie kies je?
Het maken van deze keuzes in verband met verticale en horizontale loyaliteit
• Hoe meer betrouwbaar relaties zijn en hoe meer balans van geven en nemen in
orde is : makkelijker maken van keuze
Vb : Je vader zegt dat hij blij is voor jou dat je een dagje weg kan gaan met je lief
en dat hij heel graag met jou zijn verjaardag een dagje later viert
• Indien relaties minder betrouwbaar zijn en balans van geven en nemen niet goed
zit is het veel moelijker om een keuze te maken
Vb : kies maar wat je doet, maar als je er weer niet bent op mijn verjaardag
wordt het duidelijk wat ik maar voor jou beteken. Het is waarschijnlijk daarom
dat je zo weinig thuis bent
Ontstaan
• Ontstaan ook wanneer een kind moet kiezen tussen 2 verticale loyaliteiten
Vb : wat wil je nu doen? Meegaan met mama of een brood bakken met papa?
• Kan ook wanneer een kind moet kiezen tussen 2 horizontale loyaliteiten
Vb : kies je voor een uitstap met je lief of met je beste vriendin?
Ontstaan van loyaliteitsconflicten
Ontstaan
Moet kiezen tussen verticale en horizontale loyaliteit
Moet kiezen tussen 2 verticale loyaliteiten
Moet kiezen tussen 2 horizontale loyaliteiten
51
