PSCYHOPATHOLOGIE VAN KINDEREN EN ADOLESCENTEN
1. PRAKTISCHE INFORMATIE VAK
Prof. I. Baetens:
- Hoofddocent op VUB
• 3 vakken
• Onderzoek: opzettelijke zelfverwonding
• Dienstverlening: vakgroep KLEP, www.BRUCC.be
- Systematische groepspraktijk www.praktijkorka.be
Vragen?
- Discussieplatform Canvas
- Tijdens spreekuur (dinsdag 12-13u C004)
- Dringend: imke.baetens@vub.be
Praktisch:
- 6 studiepunten = 160 uur studietijd → groot vak! Niet enkel kennisverwerving!
- 36 contacturen HOC
- 124 contacturen WPO en zelfstudie
- Belangrijke basis klinische praktijk (cfr. Ziekteleer)
- Alle lessen worden opgenomen via Panopto
1
,Leerdoelen:
- De student kan het gedrag van kinderen en adolescenten kaderen in een
ontwikkelingspsychopathologisch perspectief.
- De student heeft kennis van en inzicht in de symptomen, de etiologie, de
diagnose, de preventie en de behandelingsmethoden met betrekking tot de
verschillende psychopathologieën bij kinderen en adolescenten.
➔ Diagnostische instrumenten = ter info → geen leerstof!!
• Subtitels die niet vanbuiten moeten geleerd worden.
- H4 & H12 = niet te kennen
- De student kan verworven inzichten en kennis toepassen op casusmateriaal:
wat zou er aan de hand kunnen zijn?
Examen:
- Schriftelijk examen, gesloten boek
- Reproductie vragen = handboek + slides
“Geef mij de richtlijnen voor evidence-based handelingen bij eetstoornissen”
- Inzicht vragen = koppelingen tussen verschillende hoofdstukken
“Koppel het model van b aan de risicofactoren die je kent bij ADHD”
- Casusvragen = klinisch beeld herkennen: primaire, secundaire hypothesen &
eventuele differentiaal diagnose
- Reproductie + inzichtsvraag (6 punten) + casusvraag (8 punten)
Leerstof:
- Handboek kinder- en jeugdpsychiatrie → ook kennen! Slides alleen is niet
voldoende
- Slides van de lessen op Canvas = heel belangrijk, niet alles in HB!
Criteria, ethologie en behandeling vaak hetzelfde in het boek als op de slides,
maar risicofactoren vaak minder uitgebreid in het HB dan in de slides.
- Handouts bij hoofdstukken inleiding, HB, zelfverwonding, middelen, suïcide
- Verplichte teksten op Canvas (bv. trauma, middelen, HB)
- Zelfstudie: hoofdstuk leerstoornissen – verwachte voorkennis (p. 27-38) en
psychose (p. 183-198)
Niet te kennen: hoofdstuk spraak en taalstoornissen, somatische stoornissen
Aanbevolen literatuur:
- Beknopt overzicht van de criteria DSM-5° (€60) → voor alle pathologiëen moet je
de criteria vanbuiten leren
- Raadzaam om dit HB te studeren indien je de lessen van op afstand volgt. Hier
staan alle achtergronden, theorieën etc. in detail uitgewerkt (€165)
2
,INLEIDING (PROF. BAETENS) – LES 1 (01/10)
Hoofdstukken 1,2 en 15 in het HB.
1.1. AFBAKENING
Psychopathologie kinderen en adolescenten = Theoretische en empirische kennis van
psychische stoornissen bij kinderen en adolescenten en processen die tot stoornissen
leiden.
➔ Ontwikkelingspsychopathologie = studie van de ontwikkeling van psychische
stoornissen/ problemen (die het dagelijks functioneren ernstig beperken). Geheel aan
opvattingen, methoden en vraagstellingen om een beter begrip te krijgen van afwijkend
gedrag in het licht van ontwikkelingstaken, stadia en processen die de menselijke groei
kenmerken en de klinische implicaties van de verworven inzichten voor diagnostiek en
behandeling
➔ Ontwikkelingspsychologie = bestudering van de normale ontwikkeling.
In dit vak kijken we naar alle mogelijke deficits op stoornissen:
- Wat normaal is voor een bepaalde levensfase, kan afwijkend zijn wanneer het
optreedt in andere levensfasen. (Bv. een peuter die gaat schreeuwen omdat hij
geen snoepje krijgt vs. 16-jarige zoon die begint de schreeuwen en stampen)
- Stoornissen die specifiek zijn voor de levensfasen t.e.m. de adolescentie (bv.
gedragsstoornissen zijn eigenlijk stoornissen die enkel vanaf de kindertijd t.e.m.
adolescentie voorkomen. Nadien als ze nog prevalent blijven (vooral ODD) gaan
die stoornissen evolueren naar bijvoorbeeld een persoonlijkheidsstoornis)).
- Stoornissen die ook op volwassen leeftijd kunnen voorkomen met eventueel een
specifieke uitingsvorm in kinder- en jeugdjaren. (Bv. autisme, ADHD…)
ANDERE VERSCHILLEN T.O.V. PSYCHOPATHOLOGIE VOLWASSENEN
- Kinderen en adolescenten zoeken meestal niet zelf hulp voor hun problemen →
Heel vaak zijn de aanmelders die gaan vragen naar hulp de ouders of de school.
- Kinderen en adolescenten zijn afhankelijk van hun gezin en hun functioneren
houdt vaak direct verband met de gezinssituatie → Bij infantpsychiatrie zie je dat
dit heel erg nauw gerelateerd is bij psychopathologie bij de ouders.
- Ontwikkeling speelt een cruciale rol → “Is dit leeftijdsadequaat? Is er een
disfunctioneren van datgene wat we zouden verwachten op basis van de leeftijd
van dat kind?”
- Bij diagnostisch onderzoek bij kinderen en adolescenten meestal andere
informanten dan bij volwassenen. → Bijvoorbeeld scholen en ouders omdat het
begrip of leesvaardigheid is nog niet voldoende.
- Interventietechnieken en organisaties van zorg voor K&A zijn anders dan bij
volwassenen.
3
, ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE VS. PATHOLO GIE
Wanneer spreken we over een stoornis?
- Abnormaal verschijnsel: afwijking is van een sociale norm.
➔ Lastig om bij kinderen vast te stellen omdat ze nog in ontwikkeling zijn.
Bv. een meisje van 16 jaar met problemen van identiteit en suïcidaal gedrag,
is dat afwijkend van de sociale norm? Is dat een stukje deel van een vastlopen
in die puberteit en ontwikkeling? Als diezelfde vrouw zich zou presenteren op
leeftijd van 40 jaar met dezelfde symptomen gaan we al sneller kijken naar
een persoonlijkheidsstoornis.
- Veroorzaakt ongemak, lijden of bezorgdheid bij de betrokkene en/of bij de
omgeving? Is een disfunctioneren?
- Gedrag past binnen een psychopathologisch begrippenkader.
➔ Als een kind zich raar gedraagt nadat hij hard gevallen is, moet je die
doorsturen naar een neuroloog want dan kan het zijn dat er hersenschade is
OF als een kind gesnoept heeft van medicijnen van de ouders en reageert
raar, dan moet je hen doorsturen naar de spoed/ arts. Dan wordt dit niet
bekeken vanuit een psychopathologisch begrippenkader.
PSYCHOPATHOLOGIE
Wat is normaal vs. abnormaal? Binnen het vakgebied is er een DSM-5. Dat is een sociale
consensus tussen psychologen en psychiater over wat ze gaan beschrijven als
psychopathologie. Als we gaan kijken naar de eerste DSM en de huidige DSM, zien we dat
daar al heel wat stoornissen zijn uitgehaald (bv. hysterie). Er zijn ook een aantal nieuwe
stoornissen (bv. opzettelijke zelfverwonding). Dit is een sociale consensus van deze
moment over wat normaal en abnormaal is. Vanaf het moment dat onze maatschappij
verder evolueert en de tijd verder evolueert, gaan die pathologiëen anders gaan kleuren
en gaan die andere uitingsvormen hebben.
➔ Nu is er bijvoorbeeld een nieuwe trend in Aziatische wereld waarbij jongeren zich
onttrekken van alle sociale en fysieke interacties, zij leven enkel via connecties van
sociale media. Als er ooit een DSM-6 ontstaat, zou deze pathologie misschien ook
omschreven zijn. → DSM is een consensus die doorheen de edities evolueert.
4
