Deze samenvatting heb ik gemaakt uit alle lessen + syllabus om het examen van meertaligheid meerstemmigheid in 2022 af te leggen! Ik heb door deze samenvatting 17/20 gehaald en zowel de open vragen als meerkeuzevragen makkelijk kunnen oplossen.
MEERTALIGHEID EN MEERSTEMMIGHEID – INHOUDSTAFEL – Syllabus
A. OKTOBERDEEL: MOEDER, WAAROM SPREKEN WIJ?
1. Inleiding en doelstellingen
1.1. Er was eens
Taal als sociaal bindmiddel, groepsgebonden
Sociale cognitie: aangeleerd gedrag overnemen van anderen ≠ instinctief
Talige communicatie maakt ons unieke wezen
o Daar is cognitie voor nodig (mens zijn kennis over wereld is verfijnd)
1.2. Doelstellingen
Perspectieven op taal
o Disruptie: kloof mens dier sinds oorsprong, fund. radicaal verschillend
o Continuïteit: Mens dier niet sterk verschillend, dieren ook comm.vormen
Mens gebruikt taal om met andere in sociaal contact te treden
Culturele perspectief: effecten op groepsniveau voor taalgebruik/talen/normering
Existentiële perspectief: individuele keuzes sprekers
Evolutionair perspectief: manier taal ingebed in ons mens-zijn, begrijpen hoe die taal
als social glue een fundamenteel kenmerk is van onze soort (= focus eerste deel cursus)
2. Een extern perspectief
2.1. Taalkundige antropologie
= studie menselijk gedrag met doel begrijpen wat ons mens maakt
2.2. De kern van het debat
Waarom zijn mensen taal beginnen gebruiken?
o Functionele reden: gebruiken om te communiceren
o ≠ evolutionair perspectief: vorm ontstaat uit proces van adaptatie
o Taalvermogen heeft zich niet ontwikkeld uit bepaalde nood/functie die door taal
moest worden ingevuld
o Taal ontwikkeld in context waar gebruik van taal een evolutionair voordeel bood
voor groepen die taal gebruikten
3. Taal en biologie
3.1. De ontwikkeling van de moderne mens
Vormelijke ontwikkelingen: genetische ontwikkeling met evolutionaire principes van
adaptatie en natuurlijke selectie (natuur: biologie) vs (cultuur: externe processen)
Inhoudelijke ontwikkelingen mens: functie: taal evolutionair voortvloeisel zoals orgaan?
3.1.1. De lichamelijke kenmerken = ‘natuur’
Eerst evolutie vorm, daarna specificatie functie
Grotere hersenmassa niet automatisch reden waarom mensen taal ontwikkelden
CHOMSKY: kloof mens en mensapen: radicale verandering: disruptie
o Taal is te verklaren door structuur en eigenschappen taal (intern perspectief)
Zo oorsprong taal ontdekken, niet via externe processen (cultuur)
Fysieke ontwikkelingen: mens groter, bipedie + stembanden
Menselijk brein: verwerken van perceptuele info: toont dat mensen taal op
verschillende plaatsen in hersenen verwerken, niet 1 zine
o Zone Broca: niet uit woorden komen, moeite zinvorming, wat niet willen zeggen
=> productie van spraak
o Zone Wernicke: vlot en gemakkelijk, verkeerde woorden, nonsensicale zinnen en
moeilijk tekst lezen en begrijpen => Receptief (interpretatie)
= Biologische ontwikkeling verklaart niet waarom mensen ineens taal gebruiken
Evolutieleer: VORM GAAT VOORAF AAN FUNCTIE
o Taal is ontstaan op moment fysieke kenmerken al aanwezig als randvoorwaarden
waarop taal kon verder evolueren
o Evolutie mens = gradueel, continu veranderingsproces = continuïteitshypothese
1
, o Evolutie: gradueel proces waarbij fysieke elementen lang proces doorlopen van
adaptatie en specialisatie = vandaar de randvoorwaarden van ontstaan van een
taal deels terug te vinden bij dierensoorten waarmee we meest verwant zijn
DESIGN FEATURES HOCKETT
= volgende 8 kenmerken ook in dieren comm terug te vinden
Spreek-hoor kanaal
Richting geluid: weten waar vandaan
Snelle vervaging signaal
Total feedback (spreker hoort wat die communiceert)
Interveranderen (zender kan ontvanger zijn)
Specialisatie (signalen vooral gebruikt voor comm)
Betekenis (signalen dragen betekenis)
Willekeurigheid tekens
Design features Hockett wijst op de continuïteit tussen dierlijke en
menselijke communicatievormen. Maar groot verschil tussen beide.
In gradueel proces fysieke ontwikkeling is er plots snelle evolutie geweest die je niet
zomaar kan verklaren vanuit natuur
TOMASELLO: Verklaring niet in fysieke aspecten, wel in mentale kracht Homo Sapiens
o Kracht die TOMASELLO: culturele transmissie noemt
o ≠ natuurhypothese CHOMSKY (zei structuur taal (intern perspectief) = oorsprong
o TOMASSELO: taal ontwikkelt zich wanneer mensen met elkaar communiceren =
SOCIAAL LEREN
3.1.2. De mentale kenmerken = “cultuur”
Cultuur definiëren vanuit continuïteitshypothese: info gedeeld tussen mensen, delen is
culturele transmissie
o Info-overdracht ≠ instinctmatig gedrag
o Sociale aspect van cultuur vermijdt dat iedereen alles altijd zelf moet ontdekken
= SOCIALE EPISTEMOLOGIE = door coöperatief gedrag: kenmerkend voor
menselijke interactie
TOMASELLO: taal heeft nog andere dimensie van coöperatie:
o Intentioneel altruïstisch gedrag: mind gesprekspartner lezen en info bezorgen dat
je denkt dat die nodig heeft
< > Bij dieren beperkt tot eigen groep + gebeurt vanuit eigen belang
o Altruïsme: helpen soortgenoot waarbij niet helpen voordeel zou opleveren voor
diegene die helpt
Altruïsme vergoot sociale cohesie = positief effect op groep
TOMASELLO verbindt sociaal leren met altruïsme
Om te kunnen leren: individuen nodig die iemand iets willen
aanleren en info doorgeven die ze voor zichzelf konden houden
LEERSTRATEGIEËN
o HORNER EN WHITEN:
Goal-oriented: leren vanuit specifiek doel + imiteren functioneel gericht op
dat doel (Chimpansees)
Process-oriented: leren op manier gericht op volgen aangeleerde
procedure
= die 2 combineren = CUMULATIEF LEREN = LEERPROCESSEN COMBINEREN
+ OPSTAPELEN -> ZO CUMULATIEF INFO OPBOUWEN
o TOMASELLO
Info opvangen door anderen = CULTURELE INTELLIGENTIE
Zorgt ervoor dat mensen kunnen leren van anderen
Persoon moet zelfde mindset delen
Sociaal leren: aangeboren cognitieve strategie waarmee kinderen taal
beginnen aanleren
Taal vergemakkelijkt en versnelt proces cumulatief sociaal leren
2
, o Experiment: TRANSMISSION CHAIN METHOD: cummulatief leren: eenvoudiger als
er social component inzit
Steunt bevindingen EVERETT: Taal is cultureel hulpmiddel dat door mensen
wordt omgevormd via cummulatief leren tot complex beregeld systeem
waarmee ze met elkaar intereageren + info over werkelijkheid uitwisselen
o TOMASELLO: Taal heeft ondersteunende rol: ondersteunt info-overdracht =
cultural inteligence = versterkt coöperatief gedrag
Taal zorgt voor RATCHET-EFFECT (PALEFFECT)
Taal voorkomt dat info verloren gaat
o Taal is geen plotse genetische mutatie, maar communicatievorm + culturele
intelligentie (Tomasello) en intergenerationele transmissie gespecialiseerd door
verschillende leermechanismen + leerstrategieën waarmee we geboren zijn
3.1.3. “The interaction engine”: menselijk conversaties
LEVINSON: contact tussen mensen is het gevolg van de INTERACTION ENGINE = AANLEG
OM MET MENSEN TE INTERAGEREN
o Interactionele schema’s (manier waarop we interageren) = aangeboren + maakt
deel uit van onze hersenen (= NATURE HYPOTHESE)
Concrete info die we zo verwerven Gerelateerd aan context en
omgevingsfactoren: culture of nurture
o Interactiemachine LEVINSON:
3 onderdelen noodzakelijk voor menselijke interactie
1. Gedeelde intentionaliteit (joint attention)
2. Coöperatief gedrag (altruïsme)
3. Interactie
3.1.3.1. Gedeelde intentionaliteit
= belang van bedoeling herkenning in wat iemand zegt/doet
Soorten interactievormen:
Monadische interactie: banaal, weinig interactief comm (bord)
Dyadische interactie: interactie met ander (mens/object)
Triadische interactie: info uitwissel tussen 2 mens over object
o Belang gedeelde intentionaliteit
Reciprocity of perspectives (Husser): zich in iemands situatie kunnen
verplaatsen
3.1.3.2. Altruïstische coöperatie
Willingness to learn
Shared intentionality: beseffen dat zender iets stuurt, bereidt
info te krijgen
Imitatie: versterkt band groep = hetzelfde gedrag
o Groepsconformisme doet interne cohesie stijgen
Hoe minder coöperatief gedrag je toont = hoe minder makkelijk
toegang tot wederzijdse info-uitwisseling via conversatie
3.1.3.3. De universele functie van conversaties
Turntaking: beurtwissels: veronderstelt joint attention en
coöperatie
Voorspellen wat speech act (mededeling/vraag) is =
vergemakkelijkt proces met gesprekspartner
Snelheid beurtwissels kinderen bewijst aangeboren vermogen:
dus deel van de interaction engine
3
, Nature: alle
eigenschappen van het
individu zijn bepaald 3.1.4. Cultuur als natuur
door aanleg, Nature: ingeboren: PINKER en CHOMSKY
bijvoorbeeld het
genetisch materiaal. o Zij zeggen: Taal als vermogen maakt deel uit van onze hersenen
o LAD: Language acquisition device
Nurture: alle
eigenschappen van het
Speciaal cognitief onderdeel van leren en gebruiken van een taal
individu zijn bepaald Deze hypothese omschrijven met term: NATIVISM
door opvoeding, Kids zijn slim geboren = volledig functioneel brein
voornamelijk door de
leefomgeving. Nurture: aangeleerd: SKINNER
o Alles wat kids weten wordt aangeleerd (zegt deze hypothese)
o Hersenen van kids = BLANK SLATES: geboorte: tabula rasa
Kids eerst leren dingen leren: leerstrategieën aanleren
Blank slate hypothese: testbaar adhv prenataal leren
PRENATAAL LEREN:
o Foetussen doen aan statistische patroonherkenning
o Horen uitzonderingen taal (vreemd aan moedertaal)
o Baby’s meer interesse voor betekenis vaste structuur
dan losse willekeurige combinaties: ingeboren
statistische patroonherkenning
Conclusie: Kids NIET geboren als tabula rasa
o Leren taal obv individuele fonemen + woorden obv statische segmentatie +
gebruiken prosodie (intonatie) om stem moeder herkennen in externe geluiden.
o Past NIET in hypothese radicale behaviorisme
o Baby’s dus geboren met rijke set leerstrategieën die ze al prenataal kunnen
inzetten
Deze strategieën + bereidheid om te leren: INGEBOREN – MAAKT DEEL UIT
VAN MENSELIJKE NATUUR
Betekent niet dat taal zelf is ingeboren
o Argument “Nativists’ (Chomsky en Pinker) klopt ook niet helemaal:
Ouders gebruiken specifieke taal als ze kids aanspreken
Infant directed speech: IDS
Betekent dat ouders taalgebruik aanpassen: Downard convergence
o Ouders hebben belangrijke rol in leerproces kids
o Sturen specifieke richtingen uit
o Zowel ingeboren + aangeleerde aspecten belangrijk
Aangeboren leermechanismen belangrijk om baby’s toe te laten taal te
leren + interaction engine op gang te trekken
o Onderscheid ‘nature’ vs ‘culture’: VALS
Ontwikkeling kids steunt op input iemand anders = interaction engine
Maar mechanismen zelf zijn ingeboren door natuurlijke selectie
Natuur en cultuur dus NAUW VERBONDEN
Menselijke natuur: interaction engine
Concrete taal die kids leren afh van externe context die het
leerproces de input geeft
DUS: menselijke natuur zit fundamenteel in ons brein
Onze menselijke natuur is ook typisch onze cultuur
o Sociaal leren = Cumulatief cultureel leren
o OUR NATURE IS OUR CULTURE
4. Wat is taal, en waarom spreken we?
Taal is ontstaan omdat menselijk brein via adaptatie en natuurlijke selectie zich heeft
omgevormd tot LEVINSON’S INTERACTION ENGINE
o Complex geheel aan aangeboren leerstrategieën: gedeelde intentionaliteit +
collaboratieve coöperatie + conversationele flexibiliteit
o Daardoor kan culturele intelligentie: aangeboren bereidheid willen leren
= in die context is taal ontstaan
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper JordyThielemans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €35,99. Je zit daarna nergens aan vast.
