Verbintenissenrecht
Ignace Claeys , 2021
1.1.1 Begrip verbintenis
Wat is de technische of eigenlijke betekenis van een verbintenis?
Een rechtsband (vinculum iuris) tussen twee of meerdere personen...
(SE (crediteur) en SA (debiteur))
...waarbij de SE tegenover de SA op een in rechte afdwingbare wijze aanspraak kan maken op een prestetie
die in geld waarneembaar is.
Wat is een verbintenis in de oneigenlijke/ populaire zin van het woord?
Een verbintenis w vereenzelvigd met de 'schuld' of de prestatie die men moet leveren.
Vb. verhuurder moet woning ter beschikking stellen zodat de huurder er genot van kan hebben, betalen van
huurprijs
Wat is de verhouding tussen verbintenissen en contracten? Zijn dit synoniemen?
De termen zijn geen synoniemen.
Een contract is eerder een instrument dat aanleiding geeft tot verschillende verbintenissen.
Vb. verhuurder moet woning ter beschikking stellen zodat de huurder er genot van kan hebben, betalen van
huurprijs)
Geef 3 voorbeelden van een contract
Telecomcontracten, verzekeringscontracten, huwelijkscontract, ....
Wat is een obliegenheit/ last? En waarom is er geen sprake van een verbintenis als er slechts een
onliegenheit voorligt?
Een obliegenheit is een verplichting of last die op je weegt, die niet afgedwongen kan worden
Het is geen verbintenis omdat er geen rechtsband is waarbij een SE een prestatie kan afdwingen bij een SA.
,Geef een voorbeeld van een obliegenheit/ last
Schadebeperkingsplicht
Iemand heeft je op straat verwond met een mes.
Degene die een fout heeft begaan heeft een verbintenis tot vergoeden van schade t.o.v. jou
Je laat het verergeren, je gaat niet naar de dokter en je arm moet worden afgezet.
De ander kan niet zomaar voor al die schade worden aangesproken.
Want: Jij als slachtoffer hebt de obliegenheit om de schade te beperken. Je moet alle redelijke maatregelen
nemen om je schade te beperken.
Wat is het verschil tussen een natuurlijke en civiele verbintenis?
1. Natuurlijke verbintenis = verbintenis die niet afdwingbaar is, maar die moreel zodanig sterk is dat
wanneer je ze toch nakomt de terugvordering ervan niet meer mogelijk is.
2. Civiele verbintenis = heeft volwaardige afdwingbaarheid
Geef een voorbeeld van een natuurlijke verbintenis.
Wanneer de verjaringstermijn verlopen is en een verbintenis niet meer afdwingbaar is blijft er nog een
natuurlijke verbintenis.
De SE kan een verjaarde schuld niet in rechte afdwingen als de SA de verjaring opwerpt, maar wnr de SA de
schuld vrijwillig betaalt, kan de betaling niet meer ongedaan gemaakt worden
1.1.2 Diverse mogelijke indelingen van verbintenissen
Wat is een garantieverbintenis?
De klassieke vorm van garantie
Wat is het verschil tussen een resultaatsverbintenis en een inspanningsverbintenis?
De aannemer of dienstverlener die zich verbindt tot een resultaatsverbintenis, belooft een welbepaald
resultaat af te leveren. ... De aannemer of dienstverlener die zich verbindt tot
een inspanningsverbintenis belooft de nodige inspanningen te leveren om een beoogd resultaat te
bereiken.
,Verbintenissen kunnen we indelen obv het voorwerp: bv wat kan de SE afdwingen vd SA, wat is de
verplichting vd SA, ...
Wat is het verschil tussen dare, facere en non-facere verbintenissen?
1. Dare = geven (Vb. Overdragen van eigendom)
2. Facere = doen (Vb. Huis bouwen)
3. Non-facere = niet doen (Vb. Non-concurrentieverbintenis)
Wat is een verbintenis onder opschortende voorwaarden?
Vb. Je wenst een huis te kopen, maar weet niet zeker of je een krediet zal krijgen bij de bank.
Het contract tot koop van de woning zal gesloten worden onder de voorwaarde van het bekomen van een
lening binnen een bepaalde termijn na het sluiten van het contract. Als die voorwaarde zich niet realiseert,
dan vervalt de overeenkomst.
Wat is een deelbare verbintenis?
Een verbintenis die deelbaar w vanaf er meerdere SA/SE's zijn.
Vb. Een verbintenis tot afbetalen ve geldschuld.
Wat is een ondeelbare verbintenis?
Bij een ondeelbare verbintenis kan de prestatie die moet worden uitgevoerd niet worden opgesplitst tussen
verschillende schuldeisers of schuldenaars.
Vb. Bouw van een huis
Deelbare / ondeelbare verbintenissen
Art . 1217 oud BW : Een verbintenis is deelbaar of ondeelbaar naargelang zij tot voorwerp heeft ,
ofwel een zaak die in haar levering , ofwel een daad die in haar uitvoering , hetzij materieel , hetzij
intellectueel voor verdeling vatbaar is of niet .
Wat is een hoofdelijke verbintenis?
De verschillende SA'en kunnen worden aangesproken voor het geheel van de schuld.
-> De betaling door één SA bevrijdt de andere SA
,Wat is een solidaire of in solidum verbintenis?
De verschillende SA'en kunnen ook worden aangsproken voor het geheel vd schuld; niet door hoofdelijkheid,
maar door bv een samenloop van fouten of aansprakelijkheid.
-> Opnieuw zal de betaling door 1 SA de andere bevrijden
Wat is een cumulatieve verbintenis?
verbintenis waarbij de schuldenaar alle prestaties moet nakomen, vooraleer hij van die verbintenis is verlost
Vb. Verkoop van een appartement + de daarbij horende garage.
De overeenkomst gaat pas door wnr beide gekocht worden.
Wat is een alternatieve verbintenis?
SA kiest voor de uitvoering v 1 vd verschillende prestaties. Door het uitvoeren van die ene prestatie is aan de
verbintenis voldaan.
Vb. Keuze in welke munt de lening w terugbetaald
Wat is een facultatieve verbintenis?
Is een verbintenis tot 1 prestatie, maar de SA kan zich bevrijden door het leveren van een andere prestatie.
1.1.3 Bronnen van verbintenissen
Wat zijn de 8 bronnen van verbintenissen?
1. Contractuele verbintenisse/ overeenkomsten
2. Buitencontractuele verbintenissen
2.1. Buitencontractuele aansprakelijkheid
2.2. Quasi contracten
Onverschuldigde betaling
Zaakwaarneming
Onrechtvaardigde verrijking
3. Eenzijdige wilsuiting/ belofte
4. Schending vh rechtmatig vertrouwen
5. de wet
,Geef een voorbeeld van een contractuele verbintenis.
Vb. Huurovereenkomst
Hoe worden de buitencontractuele verbintenissen opgedeeld in het BW?
1. Buitencontractuele aansprakelijkheid (= aansprakelijkheid voor onrechtmatige daad) (Art. 1382-1386)
2. Quasi-contracten (= onverschuldigde betalingen zaakwaarneming) (Art. 1371 - 1381)
Wat is een onverschuldigde betaling?
Er is sprake van een onverschuldigde betaling wnr een persoon per ongelijk een betaling doet aan een
persoon zonder dat dit hem toekwam.
De ontvanger is ertoe gehouden om deze betaling of prestatie terug te geven.
Wat is een zaakwaarneming?
Het zich willens en wetens en op redelijke grond inlaten met de behartiging van het belang van iemand
anders, zonder deze persoon hiertoe bevoegd is
Wat is een eenzijdige wilsuiting/ belofte? Kan het vergeleken worden met een contract?
Is een verbintenis die ontstaat zonder het samentreffen ve wilsuiting van 2 partijen, maar door de loutere
verklaring van 1 partij.
Verschil met contract: maar 1 wilsuiting
Wat is een onrechtvaardige verrijking?
Een verrijking zonder oorzaak.
Vb. Schilder die per ongeluk het verkeerde huis in de verf zet. De eigenaar van het huis is verplicht de
waardevermeerdering van zijn woning aan de schilder te vergoeden.
Wat is een schending van het rechtmatige vertrouwen?
Een op redelijke gronden gewekte verwachting.
Vb. Malafide bankagent
,Voorbeeld malafide bankagent
Bakker overhandigd geld aan bankagent 1 .
Bakker wil dit geld jaar later terug , bankagent 1 is weg , bankagent 2 wil dit geld niet geven
omdat er geen bankrelatie zou zijn .
Bakker vertrouwde erop dat bankagent 1 nog steeds lid was van de bank .
Bakker kan vordering starten obv 1382 -83 tegen bankagent 1 .
Maar : niet de bank als zij niet heeft bijgedragen tot het creëren van deze schijn .
Wanneer wel : Bakker kan bank aanspreken wnr hij er rechtmatig op kon vertrouwen dat de
bankagent vertegenwoordigingsbevoegd was door de bank .
Bank heeft bv in bepaalde handelingen bijgedragen tot de schijn (moet geen fout zijn )
Geef een voorbeeld van hoe de wet een bron kan zijn van verbintenissen
De fiscale wet is een belanrijke bron voor belastingsschulden (= Verbintenissen van de
belastingsplichtige jegens de fiscus)
Wettelijke vergoedingsplicht van WAM-verzekeraars tav de slachtoffers van een verkeersongeval
waarbij een of meer motorrijtuigen betrokken zijn.
Wat is een WAM verzekering?
Wet aansprakelijkheid motorrijtuigen: wet verplicht bezitters ve auto een verzekering af te sluiten.
Zijn de bronnen van verbintenissen een open of gesloten systeem?
Art. 1370 oud BW geeft de indruk dat het een gesloten systeem is.
Toch: RL en RS erkennen bronnen van verbintenissen zoals onrechtmatige verrijking, belofte, rechtmatig
vertrouwen, ... (wil niet zeggen dat systeem onbeperkt open is: slechts uiting rechtsontwikkeling)
Wat is het probleem wanneer een overlappende bronnen zijn van verbintenissen?
Vb. Feit w tegelijk als contractuele wanprestatie en onrechtmatige daad gekwalificeerd
Probleem: rechtsregels mbt de toepassing van CWP en ORD zijn verschillend (Vb. verschillende
verjaringsregels)
Welke oplossing biedt het rechtssysteem bij overlappende bronnen van verbintenissen?
Er is een Alternatief systeem (= SE kan vrij kiezen op welke bron hij zich beroept) en een exclusief systeem (=
de ene bron sluit de andere uit)
,Handteren we een alternatief of exclusief systeem in geval v overlappende bronnen van
verbintenissen?
Een exclusief systeem: De Schadelijder moet dus kiezen voor de contractuele aansprakelijkheid voor feiten
die tegelijk ook als wanprestatie gekwalificeerd kunnen worden.
1.1.4 Intermezzo casussen
Belangrijke vragen die je jezelf moet stellen bij oplossen ve casus:
1. Wat kan je vorderen?
2. Wie kan er iets vorderen?
3. Op welke grond kan je iets vorderen?
4. Tegen wie kan je wat vorderen?
2.1.1 Verbintenissenrecht vs goederenrecht EN persoonlijke
rechten. vs zakelijke rechten
Wat zijn persoonlijke rechten? + voorbeeld
Rechten die een persoon heeft jegens een ander persoon.
Vb. Verhuurder en huurder: verhuurder heeft recht op maandelijkse huurprijs.
Wat zijn zakelijke rechten?
Rechten die een persoon heeft jegens een bep goed/ een zaak.
Vb. Recht op bewoning ve onroerend goed
In welke 2 opzichten heeft een zakelijk recht een betere positie dan een persoonlijk recht?
1. Er hangt een volgrecht aan vast
2. Er is een recht van voorrang bij samenloop van SE
Geef een voorbeeld ve volgrecht dat vasthangt aan zakelijke rechten
Opstalhouder heeft zakelijk recht om opstal te plaatsen op de grond. Eigenaar van de grond heeft zakelijk
recht op de grond. Wanneer eigenaar verkoopt, zal de opstal volgen
-> koper zal dit ook moeten kopen.
,Hoe maakte men vroeger een onderscheid tussen zakelijke en persoonlijke rechten?
1. Zakelijke rechten: alleen externe werking = werking tov iedereen (=erga omnes)
2. Persoonlijke rechten: alleen interne werking = werking alleen tov betrokkenen (=inter partes)
Kan het onderscheid tussen interne en externe werking nog altijd gebruikt worden
om persoonlijke en zakelijke rechten uit elkaar te houden?
Nee; de werking van persoonlijke rechten is ruimer geworden. Contracten spelen vaak inter
partes; maar het kan ook gevolgen hebben voor derden.
Vb. Je bent muzikant en doet optreden voor 300 euro. Je w aangevallen en belandt ih
ziekenhuis, je kan niet meer optreden.
Contract tussen u en muziekfestival is tegenwerpelijk aan de derde die je heeft aangevallen;
derde is gebonden aan schadeherstel
2.2 Verwerkingsvragen Lessen 1 en 2
Wat is een verbintenis?
Verbintenis in de eigenlijke/ technische betekenis
Verbintenis in de oneigenlijke/ populaire zin vh woord
Wat is een contract?
Contract is een instrument dat aanleiding geeft tot het ontstaan van verschillende verbintenissen
Ken je de bronnen van verbintenissen en kun je telkens een voorbeeld geven?
1. Contractuele verbintenisse/ overeenkomsten
2. Buitencontractuele verbintenissen
2.1. Buitencontractuele aansprakelijkheid
2.2. Quasi contracten
Onverschuldigde betaling
Zaakwaarneming
Onrechtvaardigde verrijking
3. Eenzijdige wilsuiting/ belofte
4. Schending vh rechtmatig vertrouwen
5. de wet
Wat is het onderscheid tussen een subjectief recht (a right) en objectief recht (law)?
Objectief recht is het geheel van rechtsregels en normen, zoals die voortvloeien uit wetgeving, rechtspraak en
gewoonten. ... Een subjectief recht is dus het concrete recht van een persoon, dat voortvloeit uit het objectief
recht.
, 1. Wat is een verbintenis ?
2. Wat is een contract ?
3. Wat is de relatie tussen een verbintenis en een contract ?
4. Ken je de bronnen van verbintenissen en kun je telkens een voorbeeld geven ?
5. Wat is het onderscheid tussen een subjectief recht (a right ) en objectief recht (law )?
6. Wat is het verschil in aard tussen een persoonlijk recht en een zakelijk recht ?
7. Wat zijn het volgrecht en het recht van voorrang ? Kun je ook illustreren aan de hand van
een voorbeeld ?
8. In welke mate zijn verbintenissen tegenwerpelijk aan derden ?
9. Uit welke twee grote onderdelen is het verbintenissenrecht opgebouwd ? Zie titel 2 en titel 3
van boek 5 van het Wetsvoorstel Verbintenissen .
Rechtshandeling = handeling die gesteld wordt m .o .o . rechtsgevolgen die aan de handeling zijn
gekoppeld
Contract = eenzijdig contract is een meerzijdige rechtshandeling = maar e e ́ n
́ partij heeft
verbintenissen ten opzichte van een andere partij (bv . een schenking )
Is een eenzijdig contract een eenzijdige rechtshandeling ?
Nee , want bij een contract zijn er per definitie twee mensen betrokken .
Is een schenking een eenzijdige rechtshandeling ?
Nee , een schenking is een eenzijdig contract maar dus een meerzijdige rechtshandeling
Is een testament een eenzijdige rechtshandeling ? Ja , komt tot stand n .a .v . de enkele wil
van de testator .
3.1 Contractenrecht
Waaruit bestaat een rechtsregel?
Uit een als (= toepassingsvoorwaarden) en een dan (= rechtsgevolgen)
Vb . Relevantie contractenrecht : Parfum bevat kankerverwekkende stoffen ; als dit vastgesteld w
moeten alle producten vd markt gehaald worden -> Enorme schade voor de fabrikant ; wie moet
opdraaien voor deze schade ?
Wat is het belang/ functie van een contract?
Is een bewijsmiddel (bv authentieke akte ve notaris)
Kan prestaties afdwingbaar maken
Zorgt voor risicoverdeling (vooral bij inspanningsverbintenissen; bv overheid-pfizer)
, 3.2 Leven van een contract
Hoe ziet het leven van een contract eruit?
1. Onderhandelingsfase waarin men op zoek gaat naar een wilsovereenstemming
2. Totstandkomingsfase waarin we ons kunnen afvragen of een contract geldig tot stand is gekomen.
3. Contractuele fase waarin we ons kunnen afvragen waartoe de partijen zijn gebonden en wat er
moet gebeuren bij niet-nakoming
4. De postcontractuele fase; of het einde van een contract
3.2.1 Precontractuele fase/ onderhandelingsfase
Moet er altijd een onderhandeling zijn bij het sluiten van overeenkomsten?
Nee, wanneer je bv een broodje koopt in de panos ga je niet onderhandelen over de prijs.
Wat kan er foutlopen in de onderhandelingsfase?
De informatieplicht kan geschonden worden.
Waarom kan er in de onderhandelingsfase geen beroep gedaan worden op contractuele
aansprakelijkheid?
Omdat er nog geen contract tot stand is gekomen; er is dus sprake van buitencontractuele aansprakelijkheid
Wat kan je vorderen als er iets is fout gelopen in de onderhandelingsfase van een contract (bv een
schending van de informatieplicht waardoor er later schade ontstaat)?
Schadeherstel ogv 1382-1383
Vorderen van nietigverklaring ogv de wilsgebreken die beoogt het contract uit eht rechtsleven te
verwijderen door de restitutieplicht
Wat zijn de '4' wilsgebreken?
1. Dwaling
2. Bedrog
3. Geweld
4. Benadeling
