Dit is een samenvatting van het vak “fundamentele wijsbegeerte” gedoceerd door Claessens Guy aan de KU Leuven, academiejaar . De samenvatting betreft het boek “Wijsbegeerte” van Gerd Van Riel en de aantekeningen van tijdens de hoorcolleges. Zelf ben ik geslaagd met mijn eigen samenvatting! ...
Inleiding: Preliminaria (theoretisch)
- De wereld is niet wat ze lijkt; is vooraf geordende structuur (plek, naam, …)
- Zizek = “niet geboren in de realiteit, maar in een symbolische orde”
- Geen genoegen nemen met “daarom”
Plato’s grot
- Plato = alle filosofie vertrekt uit de verwondering
- Grot als leefwereld; geprojecteerde schaduwen is alles wat we zien
- Beginpunt en leidraad vd filosofie = verwondering
Filosofie en ideologie
- Filosofie:
Wetenschap met logische samenhang
De verwondering overwinnen zonder haar te miskennen of te neutraliseren
Verwondering keert steeds terug, telkens discussies herbeginnen
- Ideologie:
Als het antwoord dat ze bieden luider klinkt dan de vraag
Het geheel van definitieve zekerheden die het bestaan ordenen
De historiciteit van de filosofie
- Filosofie is cultureel bepaald; verschillende culturen hebben een andere kijk
- Spatio-temporele context: vragen en antwoorden veranderen voortdurend
Geen constant antwoord op filosofische vragen
- Ons denken = voorafgaande reflecties; hoe mensen omgaan met de werkelijkheid
- Schrijven over de geschiedenis terwijl we er zelf buitenstaan
Lotgevallen filosofische rationaliteit
- Wereldbeeld:
Waar wij geboren zijn en die we vanzelf in ons opnemen
Geleidelijke ontwikkelingen ontstaan door reacties op problemen
HOOFDSTUK 1
1 Het ontstaan van de wijsgerige rationaliteit
- Logos = de rede (nieuw verklaringsprincipe); geboorte vd wijsbegeerte
- Mythen:
Verhalen die antwoorden op filosofische vragen
Verwijzen naar eenmalige, grondleggende gebeurtenissen waaruit het
bestaande wordt afgeleid
Kern van waarheid; maar niet kritisch, normatief
Normatief = niet alleen waarom ze zo zijn maar ook waarom ze zo moeten zijn
- Hesiodus = ontstaan vd goden:
Verklaringsmethoden
Natuurkrachten en hemellichamen beschreven als antropomorfe goden
, 1.1 Van mythos naar logos
- Vanaf 6de eeuw = verhalen interpreteren
- Xenophanes:
De mensen stellen de goden voor zoals hun eigen uiterlijk.; dit geldt ook zo
bij de dieren
Pleit voor de uitzuivering vh godsbeeld, geen antropomorfe voorstelling meer
- Mondeling overgeleverd
- Homerus = Ilias en Odyssee; eerste geschreven boek in 6de eeuw
- Logos = uitleg; rationele verklaring:
Universele geldigheid
Objectieve inzichtelijkheid
Systematische ordening
- Claude Lévi – Strauss:
“De mythe is een even waardevolle strategie als de wetenschap voor een
technologische samenleving.”
“Wilde denken” logos = “getemde denken”
- Na overgang:
Griekse mythen bevatten logos
Antropomorfe goden verhuizen naar de Olympos: desacralisering natuur
Mens zoekt verklaring niet meer in de kracht vd goden, maar in de rede
“Weten omwille van het weten”
Theoria; beschouwing; onderzoek = GRIEKSE WONDER
Theoria = zuiver beschouwelijke activiteit vd wetenschapper
Theoros = toeschouwer die op afstand kijkt, zonder zelf deel te nemen
1.2 De natuurfilosofen: ontstaan van een kosmologie
- 1ste filosofie = natuurfilosofie
- 1ste verklaringsmodel = materialistisch:
Thales = water als oerstof
Anaximenes = lucht als oerstof
! Er moet een oerprincipe zijn
- Kosmologie:
Phusis = “doen groeien; uit zichzelf groeien” (iets dat op zichzelf leeft; natuur)
Kosmologie = alles zit te mooi in elkaar; onwerkelijk
Kosmos = logos; leer vd mens, leer van wat schoon is
- Anaximander = natuur ontplooit zichzelf; het apeiron (onbekende)
- Heraclitus:
Filosoof van het worden
Werkelijkheid is wat je ziet (tegenovergestelde Plato)
“Alles vloeit, niets is blijvend”; permanente flux (geen 2x in dezelfde rivier <
Cratylus); steeds verandering = aforisme
Wereld als kosmos geen chaos
Spanning tussen tegengestelden “oorlog is de vader van alles”
1. Tegengestelden zijn complementair: licht – donker, warm – koud
2. In elkaar overgaan: koud nr warm, jong nr oud
3. Goed vr een, kwaad vr ander: water = leven vr vissen, dood vr mens
- De school van Athene < Rafaël
,- Parmenides:
Heraclitus’ tegenpool; leerstellingen radicaal tegengesteld
Waarheid hangt af vd logos
Het zijnde = uniek en onveranderlijk:
1. Het zijnde is, het niet zijnde is niet
2. Het is en onmogelijk dat het niet is/het is niet en onmogelijk dat het is
3. Het is en noodzakelijk dat het is/het is niet en noodzakelijk dat het niet
is
· Parmenides kiest 1ste weg
Het zijn:
· Kan niet verplaatsen; komt dan in het niet zijnde terecht (begrensd)
· Op de een of andere manier bestaand
· Is volmaakt, is af en kan niks meer worden
· Bevat geen gradaties of niveaus en is ondeelbaar
Fysica = studie vd natuur
Metafysica = wat de natuur overstijgt; het zijnsbegrip van Parmenides
- Russel en Owen: “is het of is het niet”:
Het = alles waarover gepraat en gedacht kan worden
Non contradictie = Kan niet zeggen dat een ding iets is en dat het iets niet is
- Denken over/ spreken over iets = het bestaat; niet altijd materieel, wel als concept
“Denken over het ondenkbare/het niet zijnde” = bestaat conceptueel
1.3 Het ontstaan van de ethiek
- Sacrale fundering in samenleving
- Globale komische orde:
Basileus = religieus gezag; koning die ook de hoogste religieuze functie heeft
Archon basileus = koningsmagistraat
In Athene
- Maatschappelijke en politieke veranderingen:
Bloedwraak verboden vanaf 624 v.Chr. = gecodificeerd strafrecht
Rationalisering van bestuurspraktijk:
· Familieclans
· Districten
1.3.1 De sofisten
- Rondtrekkende leraren die tegen betaling hun kennis delen
- Andere overtuigen > werkelijk gelijk hebben
- Logos = machtsmiddel
- Rede redevoering
“Geen kennen vd ultieme waarheid”
- Socrates:
Vraag nr de ware betekenis
, · Rede redenering
Innerlijke overtuiging = uiterlijke handelen
Logos = inzicht, waarheid, deugd
“Diegene die niks weet, wordt daardoor wijzer genoemd”
Voert dialoog met gesprekspartner: stelt hun kennis in vraag
Beschuldigd v jongeren op verkeerde spoor zetten veroordeeld tot dood
(Gifbeker)
2 De filosofie wordt een systeem
- Plato:
Wijsbegeerte = globale interpretatie van de totale werkelijkheid
Nooit in eigen naam
Voortdurende zoektocht nr wijsheid
· Gevonden antwoorden = verklaring nooit absolute waarheid
Belangrijkste werken:
1. De Staat
2. De Wetten
3. Apologie van Socrates
Socrates als leermeester
Kennis =zijn; mening = worden
2.1 De ziel, morele opvoeding en staatsorde volgens Plato
- Verteld in mythen
- 2 specifieke innovaties:
1. Leer over de ziel (ziel = onsterfelijk)
2. Beginsel vh zedelijke leven
- 3 delen vd ziel deugden:
1. Redelijke ziel verstandigheid
2. Het vurige/driftige dapperheid Rechtvaardigheid
3. Vermogen tot begeren zelfbeheersing/matigheid
- Morele opvoeding niet door specialisten:
Meningen doorgeven
· Wij vinden dat goed en leren het aan onze kinderen
· Overtuigingen die wel of niet gefundeerd zijn
- Morele staatsorde:
Filosofische mensen uitverkoren tot leiders = algemeen belang dienen
· Geen privé-eigendom; geen familiebanden
Helpers = bewaken/beschermen vd staat
Handwerkers = voorzien van materiële behoeften vd bevolking
- Goede staatsorde = goede orde vh individu
- Wet = plaatsvervanger vr utopische regeerder
- Ideeënwereld = laat toe dingen te begrijpen
- Participatie = relatie tussen de zintuiglijke wereld - de ideeën
- Mimèsis = nabootsing: zintuiglijke dingen zijn afbeeldingen vd ideeën (grot Plato)
2.1.1 Het Goede
= verheven boven alle andere ideeën
- Hoogste metafysische principe
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Romyx26. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,49. Je zit daarna nergens aan vast.
