Geschiedenis van België
boek Een geschiedenis van België en lessen
inleiding
vroegere belgische symbolen (bv. Société Generale) komen in buitenlandse handen bv.
belgische franc -> eurozone
belgie komt in een institutionele crisis: koning, staatsschulden en staatshervormingen
Naar een nieuwe geschiedenis van de natiestaat
!! let op voor ‘het voorspellen van het verleden’
vandaag staat belgie op een drempel van een nieuw staatsmodel -> voorbeeld voor
staatshuishouding europese unie bv. politieke implicaties van taal zijn belangrijk, engels
wordt lingua franca
Hoofdstuk 1: België avant la lettre
Breuklijnenmodel
= moderne samenleving indelen in kampen die leiden tot discussies bv. kerk en staat
ontstaan door Martin Lipset & Stein Rokkan in jaren 1960
toegepast op belgië door Luc Huyse:
1. levensbeschouwelijke breuklijn
= klerikalen VS. anti-klerikalen, rol van de kerk in het openbare leven
!! rol van kerk in onderwijs: wapenstilstand met schoolpact
Gaat liggen naarmate ontkerkelijking toeneemt, maar de positie van de christelijke zuil
in de gelaïciseerde samenleving blijft een probleem bv. positie van islam
2. sociaal-economische breuklijn
groep die inkomen uit arbeid haalt VS. groep die inkomen uit kapitaal haalt
= in hoever moeten kapitalisten rekening houden met arbeiders?
ontstaan socialistische en christelijke arbeidersbeweging
na WOII: overlegmodel tussen werknemer en werkgever -> pacificatie breuklijn
toch nog problemen bv. Herverdeling van nationale rijkdom, houding van de
vakbonden tov sociale verworvenheden
3. communautaire breuklijn
2 talen (≠ geografisch, link met arm en rijk)
is ontstaan uit ontvoogding van vlamingen in verfranste belgische staat
19e E: gelijkheid principieel aanvaard, lange tijd niet in werkelijkheid
taalgroepen worden taalgemeenschappen met eigen machtsinstrumenten
regionalisering van belgië (gewesten, gemeenschappen, overheden)
= nu nog altijd geen compromis (andere breuklijnen wel)
4. nieuwe breuklijnen
1
, nieuwe breuklijnen -> wijziging in het politieke landschap
bv. materiële VS immateriële waarden (vragen over grenzen van
welvaartssamenleving)
bv. allochtoon VS autochtoon
valt nog af te wachten of nieuwe breuklijnen geschiedenis in zullen gaan
= hangt samen met mondialisering: nationale staten worden bepaald door globale
ontwikkelingen
België avant la lettre
wat is het ‘begin’ van de belgische geschiedenis? bestond België al voor 1830 ?
essentialisme constructivisme
nationale groepen hebben altijd al natiestaten zijn een geconstrueerd geheel
bestaan, 19e E heeft gevoelens van het nationalisme van de 19e E, naties
georganiseerd in natiestaat, na eeuwen zijn opgebouwd door ideologische en
van buitenlandse bezetting zijn we vrij politieke ingrepen
Henri Pirenne: “l’unité nationale a Jean Stengers : « de 1795 à 1830 … la
précédé l’unité de gouvernement » Belgique morale » + Eric Hobsbaum
!! teleologie
De oude Belgen
Caesar – de bello gallico : “horum omnium fortissimi sunt
belgae”
‘belgische’ voorouders uitgeroeid door caesar omdat
ons gebied een doorgangsgebied was
culturele erfenis van romeinen = een constructie voor
nationalistische samenhorigheid
bv. ambiorixsquare, eburonenstraat, clovislaan, Van
Campenhoutstraat, …
invloed van romeinse periode is niet groot als we uit ‘oorsprong tot heden-denken’ zouden
vermoeden
De romeinse stempel
romeinen hadden grote invloed op ‘ons’ gebied: romeins recht, romeinse infrastructuur (bv.
steenweg), kunst, taal & cultuur, christelijke godsdienst
!! grensgebied tss Romeins en Germaans gebied:
grens met het romeinse rijk begon vorm te krijgen van geromaniseerd en germaans deel ->
twee gebieden met eigen ontwikkelingen -> conflicten in de geschiedenis bv. WOI
De vroege middeleeuwen en het ontstaan van het ancien régime
Merovingen en Karolingen
invloed op ons gebied:
2
,franken vestigen zich in ons gebied
Clovis (koning van Merovingers) laat zich dopen en bekeert zich tot het christendom
-> invloed op relatie tussen macht van kerk en staat
Karel de Grote = belangrijk voor ons gebied: territoriaal, feodaal en sociaal aspect:
1. territoriaal
centrum van het Karolingische rijk = ons gebied
na KdG: karolingisch rijk wordt verdeeld in 3 rijken (West-Francië, Middenrijk, Oost-
Francië)
-> ons gebied = grensgebied tussen frankrijk (westen) en duitsland (oosten) die zich
beginnen vormen aan grenzen
later: ons gebied ligt
op grensgebied tussen
Oost- en West francië
het middenrijk =
waartoe onze gewesten
oorspronkelijk
behoorden (behalve
graafschap vlaanderen)
2. feodaliteit als legitimering voor eigendom en macht
latere heersers gebruikten bloedband met KdG als legitimering voor hun macht
het germaanse eigendomssysteem: buit van verovering werd verdeeld onder de
heersende elite
<-> nu kwamen veroveringen toe aan de koning (vooral grond) -> getrouwen kregen
een stuk land in leen zodat koning het land kan besturen -> ontstaan feodaliteit
koning is opperleenman, leenmannen krijgen hun land door erving (dus trouw
verschuldigd aan koning = bijstand in oorlog en geld)
koning kreeg vooral inkomsten van zijn kroondomein
koning werd gezien als opperleenman want ‘soevereine vorst’ -> macht van god
gekregen (dus legitimering van machtsstructuur door geloof bv. met kroning van KdG
tot keizer door kerk)
ancien régime: ME en NieuweT waarin kerk en staat elkaar legitimeren & 3 standen
3. sociale groepen
in het karolingische rijk ontstond het ideologische beeld van drie standen:
de kerk > adel > derde stand
derde stand kreeg meer macht door ontwikkeling van steden: 14e E Brugge, 15e Gent,
16e Antwerpen, 17e Amsterdam
3
, 10e tot 14e eeuw – feodale machtsstrijd
de politiek van de landadel zorgt voor politiek-territoriale ontwikkelingen, konden macht
uitbreiden door oorlog en huwelijk (bv. graaf VLA = vazal FRA)
bv. trouwen met geslacht van soevereine vorst of militaire macht verwerven zodat kerk
gedwongen wordt om hen als soevereine vorst te erkennen
vorsten willen feodaliteit terugdraaien -> feodale machtsstrijd:
in ons gebied regeerden
leenmannen van de franse
koning en duitse keizer
belangrijke gebieden:
graafschap vlaanderen,
hertogdom brabant, prinsbisdom
luik
!! middeleeuws VLA ≠ VLA nu
Guldensporenslag 1302
geopolitieke indeling heeft weinig implicaties voor ontwikkeling van talen (want huidige
taalgrens loopt dwars door gebieden), taal was geen factor van loyaliteit
= een feodaal conflict: koning FRA (leenheer) wil graafschap VLA (leenman) aan zijn
kroongebied hechten door ontwikkeling van economie in vla steden + expansiepolitiek
-> veldslag in Kortrijk
graaf van VLA wint, maar verliest Nord & Pas-de-Calais
= nationalistische mythevorming (the invention of traditions) van belgie & later vlaanderen:
- is geen verzet van nederlandstaligen tegen de franse koning, want vlaamse adel sprak
frans
- andere gebeurtenissen met dezelfde historische implicaties als slag bij kortrijk bv. slag
bij woeringen
- bewijs van ‘onafhankelijkheidswil van belgie’ door belgische nationale propaganda bij
bedreiging van frankrijk voor belgische onafhankelijkheid, later pas vlaamse
propganda bv. vlaamse feestdag, vlaamse leeuw
Naar een eenmaking in de Nederlanden
!! opletten voor teleologie, geschiedenis van natiestaten is contingent
lokale heersers behouden onafhankelijkheid door militaire gebeurtenissen zoals
guldensporenslag, samenhorigheidsgevoel in staatjes door creëren van dynastieke culturen
-> politieke landschap was niet eenvoudig
na verloop van tijd vormen verschillende staatjes een aparte politiek-territoriale entiteit: de
Nederlanden
4
