Hoofdstuk 1: De eigen aard van de samenleving
Inleiding
Samenleving(sverbanden) en de temporele en sociale ruimte rond het speelveld.
Plaats van de socioloog is op de tribune niet op het speelveld, want hij probeert
het objectief en vanop afstand te doen.
Het dagelijkse leven door de bril van de socioloog
Dagelijkse waarnemingen à sociologische bril nodig: structuur + betekenis geven
aan wat we zien.
Sociologische verbeelding is het bewustzijn dat onze individuele
ervarings- en belevingswereld verband houdt met de bredere
samenleving. (Mills, 1959)
De sociologische verbeelding (Mills) is het vermogen om afstand te nemen van
de actuele toestand en een alternatief standpunt in te nemen. De ervaring van
de dagelijkse werkelijkheid is dus niet zonder betekenis maar het moet in context
worden geplaatst en dat kan door afstand te nemen van routines. Het laat ook
toe om te begrijpen dat de ruimere historische en maatschappelijke context
gevolgen heeft voor het eigen leven en levensomloop.
Sociologische verbeelding:
1. Afstand nemen van evidente verschijnselen
2. Patronen ontdekken in ogenschijnlijke individuele fenomenen
Een socioloog moet afstand nemen, kijken naar niet enkel wat observeerbaar is,
moet beïnvloedende factoren, patronen,… achter het gedrag zien. Moet niet
enkel kijken vanuit de eigen bril, moet een wetenschappelijke bril opzetten à
mensen vanuit hun context proberen begrijpen.
3 componenten van sociologische verbeelding (Mills, 1959):
Biografie: levensbeschrijving; beschrijving van iemands leven; alles
wat de persoon meemaakt in zijn leven, levensgebeurtenissen; welke
mensen bevolken een bepaalde samenleving?
Sociale structuur: geheel van sociale relaties; hoe de samenleving
georganiseerd is; hoe werken de maatschappelijke instituties, wat zijn
dominante instituties en hoe houden ze de maatschappelijke orde in
staat?
, Geschiedenis: oog hebben voor het historisch verloop à hoe komt
onze samenleving tot stand, van waar komt het, hoe veranderd het,
…?
Over eten en drinken:
Culturele verschillen
Biografie: iedereen moet eten, maakt eigen keuzes wat die eet,…
Sociale structuur: welke rol krijgt eten binnen gezinnen, vrienden die
vegetarisch zijn à beginnen overnemen,…
Geschiedenis: kookboeken met vroeger vergelijken à geëvolueerd;
nieuwe invloeden zien,…
Vb. eten en drinken
We drinken koffie niet alleen om onze dorst te lessen maar het is
een deel geworden van onze sociale rituelen en het kreeg ook een
symbolische waarde; we gaan namelijk koffie drinken voor het sociale
contact (afspreken met vrienden); hoe mensen omgaan met voedsel en
drank, is ingebed in de sociale en culturele context; door naar de wijze
van eten te kijken, worden sociale patronen zichtbaar
Over sport:
Statussymbool: een teken dat niet functioneel wordt gebruikt (zoals
het uniform van een politieagent), maar als verwijzing naar rijkdom,
macht, prestige
o Skiën, zeilen,… = hogere status
o Wielrennen, worstelen,… = lagere status
Biografie: individueel, zelf kiezen,…
Sociale structuur: klasse zal impact hebben op je vrienden,…
Geschiedenis: vroeger elite sporten die afstand en finesse
uitstraalden
Vb. sport
Aan vrijetijdsactiviteit zit een sociaal gekleurd kantje; veldhockey,
tennis,… scoren hoog qua sociale status en wielrennen, worstelen,…
hebben een lagere waardering; jongeren uit sociale sterke gezinnen
zeilen, roeien,… en jongeren aan de andere kant fitnessen,
zaalvoetballen,…
Over lifestyle:
Hoe vormen mensen een beeld over mij à belangrijk voor
imagovorming
Cultuur laat ons een beeld vormen wat ‘een perfect plaatje’ is
Trends die spelen
Nu tegenreacties
Vroeger rijkdom tonen met materiële zaken
Nu eerder door reizen, bewustere keuzes maken, rijkdom aan
ervaring, bijv. influencers
Vb. lifestyle en lijfstijl
Lifestylebladen informeren over de cultuur die richtinggevend is
voor het imago van de moderne, vrije mens; wat men lijkt is belangrijk,
buitenkant van de mens wordt sociaal ingevuld; ideale mannen en
vrouwen lichaam blijft HET duidelijke voorbeeld van lijfstijl; beschaving
van de look is anders in iedere cultuur; wordt een mode overgenomen
, door brede lagen van de samenleving dan verliest ze haar trendy
monopoliekarakter à dit is een signaal om nieuwe look aan te meten;
democratisering van een cultureel item vernietigd noodzakelijk de
ermee verbonden distinctiewaarde, waar het om te doen was
Over liefde:
Verliefdheid mag blind zijn, partnerkeuze veel minder
Mensen huwen binnen hetzelfde sociale milieu (religieuze
overtuiging, etnische herkomst, opleiding)
o Worden gestuurd door zaken die onze partnerkeuze
beïnvloed
o Mensen willen een partner uit dezelfde klasse
Veel gemeenschappelijkheden
o Dus minder risico op conflicten
Sociale druk
Heteronormativiteit
Vb. liefde
Mensen huwen meestal binnen hetzelfde sociale milieu: met mensen
met eenzelfde religieuze overtuiging, etnische herkomst en opleiding;
met iemand uit dezelfde groep valt dan ook makkelijker te praten, is er
een basis voor gemeenschappelijke activiteiten en is het risico op
conflicten kleiner dan met iemand uit een andere sociale groep
Sociologen hebben steeds oog voor de sociale ruimte en tijd waarin dat
samenleven plaatsvindt; ze zien daarbij dat samenleven contingent is, maar
niet arbitrair.
Contingent: voorwaardelijk, het kan ook anders
o Vb. in het Westen uitgaan van monogamie, in andere landen
kan dit anders zijn
Niet arbitrair: systeem ontstaat niet zomaar
o Vb. hoe komt het dat een samenleving kiest voor monogamie
en een andere voor polygamie?
Socioloog gaat kijken naar deze ‘format’ van samenleven
o Niet los van het verleden
Niemand is een eiland – zeker niet in tijden van corona
Coronatijden waren voor sociologen een heel interessante periode. Wat doet zo
een onzekere periode met mensen of het handelen van mensen?
We zijn met elkaar verbonden.
A. Coronacrisis en onze sociologische waarneming
Wat er aan de ene kant van de wereld gebeurt heeft effect op de
andere kant, zoals de pandemie
Pandemie invloed op mentale gezondheid à stijgende
inkomstenongelijkheid
Kloof tussen arm en rijk vergroot, sommige jobs kunnen niet thuis
werken
B. (Toenemende) ongelijkheid en armoede
Digitale ongelijkheid vergroot door pandemie
, C. Zijn ‘bubbels’ ook netwerken?
Aantal personen in iemands netwerk (N) à formule om aantal
contacten te berekenen: N(N-1)/2.
Aantal personen groter à exponentiële stijging aantal contacten.
D. Belang van sociale contacten, interactie en communicatie
‘Blijf in uw kot’ à betekenis van een kot is heel verschillend voor
iedereen
o De ene woont in een villa, andere in appartement, andere op
straat,…
E. Over het belang van draagvlak: twijfelaars en antivaxers
‘We vechten niet alleen tegen een pandemie, maar ook tegen een infodemie’
Corona en complotdenken/complottheoriën
Individuele vrijheid beschermen
Wantrouwen in overheid – elite – big farma
Complotdenken en self-fulfilling prophecy (je krijgt wat je denkt en verwacht).
F. Het ‘verzet’: omwille van de aanslag op ‘de’ vrijheid of bij gebrek
aan solidariteit
Verzet tegen beperkende maatregelen; vooral beperkingen die
middenklassen treffen
Opstand tegen ‘de elite’ (overheid), wantrouwen en niet gehoord
voelen
Verzet in naam van vrijheid, maar wiens vrijheid en wat is vrijheid?
Solidariteit: welke?
o Warme solidariteit = niet ingebed (vb. in de handen klappen
voor de zorgverlening)
o Koude (structurele) solidariteit = gestructureerd ingebed (vb.
belastingen)
Zaken die op lange termijn kunnen blijven
voortbestaan
Een stap verder: een sociologische blik doet beter begrijpen
Echtscheiding
A. Echtscheidingen:
Actor: persoonlijke redenen - psychologische gevolgen (mensen,
individuen)
Factor: maatschappelijke oorzaken en gevolgen: armoede,
schoolachterstand bij kinderen, complexere samenlevingsvormen,
huisvesting,… (de maatschappij)
Echtscheidingsfenomenen:
Tweeverdienersgezin – economische onafhankelijkheid, sociale
contacten buiten gezin
Verminderde sociale druk om samen te blijven vanwege kinderen
Verminderde sociale controle op privéleven door kerk en familie
Langere levensverwachting
Inkorting echtscheidingsprocedure
Homohuwelijk
Maatschappelijke gevolgen
B. suïcide
Vlaamse suïcidecijfer hoog
