Ik heb eerst de PowerPoints samengevat. Nadien heb ik mijn boek er bijgenomen en het boek er in verwerkt. Ook mijn notities van uit de les zitten in deze samenvatting.
Ik was er door het leren van deze samenvatting van de eerste keer door met een score van 15/20.
Deontologie hoofdstuk 1: een kwestie van vertrouwen
Ten geleide
Het uitgangspunt van dit boek is de waarde ‘vertrouwen’. De keuze om de focus
te leggen op vertrouwen heeft 2 redenen:
- De toename in dossiervorming: meer specifiek de elektronische
dossiervorming van de laatste decennia
- Ons huidig tijdsbestek. We leven in een voortdurende staat van
openbaarheid en we kunnen ons de vraag stellen of privacy nog wel iets te
betekenen heeft.
Een deontologisch perspectief
De wet is wet
Recht zoekt naar het juiste antwoord (maar is niet altijd het goede):
Cf. wetswijzigingen/wetsuitbreidingen
Belang van interpretatie
Het volgen van een wet, regel of code maken u niet perse een goede sociaal-
agogische werker. Codes en wetten moeten beschouwd worden als een tijdelijke,
contextuele, morele consensus: expliciteringen van wat er op een bepaald punt
in de samenleving goed- of afgekeurd wordt.
Wetten streven gelijkheid na. In de realiteit zijn wetten daarentegen vaak
onrechtvaardig, zeker voor de kwetsbare doelgroepen.
Ondanks dat we vaak heldere regels en normen hebben, zien we in de praktijk
vaak tegenstrijdige gedragsvoorschriften en worden we vaak geconfronteerd met
ethische dilemma’s.
Raakvlakken met ethische waarden: Vrijheid, veiligheid, vertrouwen, autonomie,
inspraak …
Deontologie als deel van een beroepsethiek
We kaderen deontologie binnen de normatieve ethiek. Een deontologische kijk
stelt de vraag wat ‘juist’ is. belangrijke filosofische discussie.
- Goed handelen= handelen volgens een ‘juiste’ regel. Een juiste regel is
gebaseerd op een principe
Het goede doen is je houden aan (rechtvaardige) regels
Een sociaal-agogische professionaal is deskundig (technische professional), maar
laat zich tegelijk ook leiden door de waarden waarvoor zijn of haar beroep staat
(normatieve professionals)
Proloog: het goede doen
Moraal en ethiek
Moraal
= Het geheel van waarden en normen die richting geven aan ons handelen en zin
geven aan wat we denken en doen. Hetgeen dat ons dagelijks lijdt.
, - We vertrouwen op ons morele intuïtie of geweten
- Dit is van kinds af aan opgebouwd door socialisatie en trial-and-error
persoonlijk en professioneel referentiekader opgebouwd, meebepaald door
ervaringskennis.
Moraal gaat dus over waarden en normen en als mens doen we voortdurend
normatieve uitspraken. We spreken waardeoordelen uit over anderen en onszelf,
over motieven, emoties en concrete daden. We laten ons handelen ook leiden
door principes, regels en normen.
Wanneer we geconfronteerd worden met tegenstrijdige gedragsvoorschriften of
met conflicterend opvattingen zien we ons gedwongen om ons doen en laten te
bevragen of om onze waardeoordelen te rechtvaardigheden.
Dat expliciteren en kritisch benaderen van morele stanpunten en keuzes is
dan weer de ethiek.
Ethiek
= de theoretische studie van de moraal. Het bestudeert de ethische
rechtvaardigingen voor onze handelingen. Meestal doe je het dus met u moraal.
Gaat niet over u, maar over u in relatie met anderen.
Disciplines binnen de moderne ethiek
Theoretische ethiek:
- meta-ethiek: zoekt naar de fundamenten van de ethiek en bekijkt het morele
taalgebruik en het argumenteren.
- normatieve ethiek: zoekt naar theoretische kaders.
Toegepaste ethiek: bekijkt morele problemen binnen specifieke domeinen.
Empirische ethiek: concrete waarden en normen die gelden in een samenleving
of behoren tot het referentiekader van personen worden onderzocht.
Deontologie= Plichtenleer= wat we zouden ‘moeten’ doen
ETHIEK
Ethiek: intuïtie (buikgevoel) onder woorden brengen
Kritisch niveau = ‘verantwoorden handelen’ – accountability)
Praktische argumenten: vaak ‘secondbest’-oplossing
Nood aan reflectie en dialoog
Het goede bestaat niet
Niet absoluut, maar contextgebonden
Niet relatief (= iedereen zijn eigen waarheid): vanuit beroep gericht op het
zorgethische
BASISPRINCIPES
- Juist omgaan met vertrouwelijke informatie (de ‘letter’ van de wet)
- Ethische aspecten (h)erkennen: de ‘geest van de wet’
Wetten en regels kunnen onrechtvaardig zijn: niet blind volgen
Is het juiste ook het goede?
- Normatieve professionalisering
, 1. De verwisselbaarheidsgedachte
= principe van gelijkheid. Deze gedachte bepaalt of een theorie ethisch is.
- Verwisselbaarheid: bij het innemen van een standpunt, mag je de eigen
belangen niet meer gewicht toekennen dan de belangen van de anderen.
Ik mag mezelf niet anders behandelen dan de anderen, MAAR ook de
anderen niet onderling verschillend behandelen. De handeling moet het
eigen belang en het egoïsme overstijgen.
De verwisselbaarheidsgedachte geeft dus een antwoord op de vraag naar de
ethische aanvaardbaarheid van een handeling.
De rechtvaardigheidstheorieën
1. Consequentialisme
= we evalueren een handeling op basis van de toestand die de handeling
veroorzaakt: een handeling is goed als de best mogelijke gevolgen oplevert, of
de minste schade.
We moeten streven naar een balans waar we meer goed als slecht
veroorzaken.
Het consequentialisme zou op het eerste gezicht geïnterpreteerd kunnen worden
als streven naar goede gevolgen voor onszelf.
Niet correct: dit voldoet niet aan de verwisselbaarheidsgedachte.
Het consequentialisme koppelt de handeling los van de persoon die de handeling
stelt en maakt een ethisch standpunt onpersoonlijk: een handeling moet meer
goed veroorzaken voor iedereen in dezelfde situatie die dezelfde keuze maakt.
2. Deontologie
Deontologie= plichtenleer= beginselethiek= Het zegt hoe we behoren te
handelen en evalueert dus die handelingen.
- Consequentialisme: weegt een handeling af op basis van de gevolgen. Het
gevaar is het proces te negeren .
- Deontologie: kijkt naar de achterliggende intenties. Een intentie is juist als
ze gebaseerd is op een principe of beginsel.
Waarden, normen en principes
- Een waarde: iets wat we (persoonlijk) belangrijk vinden. Het is eerder een
abstracte formulering.
- Normen: concrete gedragsregels die een waarde of een principe in de praktijk
omzetten.
, - Principes: waarden die in onze samenleving niet te bediscussiëren
uitgangspunten vormen.
Vrijheid, gelijkheid en solidariteit zijn in de Westerse samenleving één
van de sterkste principes.
De waarde vertrouwen is ook tot een principe verheven.
--> Beroepsgeheim (458 Sw) zegt: principes hebben prioriteit, maar zijn toch niet
absoluut.
Consequentialisme en deontologie: een verhaal van ‘worden’ en ‘zijn’
De normatieve ethiek wordt gekenmerkt door een tweestrijd tussen:
- Het consequentialistisch perspectief (Bentham)
- Het deontologisch perspectief (Kant)
Deze tweestrijd is een echo van de tweestrijd binnen de filosofie:
- Empiristen of rationalisten
- De discussie tussen ‘worden’ en ‘zijn’
Consequentialisme: de taal van het worden: wat goed is ligt niet van tevoren
vast.
Deontologie: de taal van het zijn: handelen volgens universaliseerbare principes,
waaraan we ons houden. De taal van de wet.
De ingenieur en de rechter
- Consequentialist: ingenieur die het goede opbouwt en handelt vanuit de regel.
Het welzijn van het volk moet de hoogste wet zijn.
- Deontoloog: hanteert de regel en is dus de rechter.
Het recht moet zijn loop kennen, al stort de hemel in.
Verschilpunt van de deontologie met het consequentialisme:
Handelingen die vertrekken vanuit verkeerde intenties zijn verboden,
ondanks de mogelijke positieve gevolgen van een handeling.
Het algemeen belang is gevaarlijk voor minderheidsgroepen
Consequentialisme= de ethiek van de opportuniteit: het doel heiligt de middelen.
-> doel: een algemene, positieve balans tussen enerzijds het voordeel en
anderzijds de schade.
-> minderheden kunnen worden opgeofferd ten voordele van het algemeen
belang.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lenadufour. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,89. Je zit daarna nergens aan vast.
