Jana Meersschaut
Samenvatting toets module zorg – maandag 9 januari 2023
Deel 1: Het kader - introductie
Wat zijn zorgen die kinderen kunnen hebben deze tijd? Corona, vluchtgeschiedenis,
inclusie Zorg is van alle tijden
Zorg is in beweging:
- Er is een grote vraag in het werkveld
- Er wordt gezocht naar leerkrachten met een goede visie op zorg:
o Grondhouding
o Technieken van brede zorg en differentiatie
o Inzicht en handvaten voor kinderen met specifieke onderwijsbehoeften en
opvoedingsvragen
o Functionerend in zorgpraktijk op school
o Kritisch en zelfwerkzaam, gaat de uitdaging aan
Welke competenties heeft een leraar nodig om goede zorg te kunnen bieden op een
school?
- Motivatie
- Open houding
- Vuur!
- Kennis van de zorgkaders:
o UDL
o Zorgcontinuüm
o Handelingsgericht werken
o L-decreet
- Mindshift: Wat heeft de leerling nodig? Het is niet omdat je vorig jaar een leerling
had met ASS dat de leerling met ASS van dit jaar hetzelfde nodig heeft dan de leerling
van vorig jaar.
- Vroegtijdig signaleren
- Sociale vaardigheden: kunnen werken in een team, luisteren naar leerlingen, …
Van M-decreet over begeleidingsdecreet naar een decreet leersteun
L-decreet
= Decreet Leersteun. Ondersteuning voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften
in het gewone onderwijs (alle types). Het is een hobbelig parcours en er ligt nog niets
vast, het M-decreet is in evolutie tot het decreet leersteun. De meningen zijn verdeeld, er
zijn voor en tegenpersonen. Het is natuurlijk geen zwart-wit verhaal, er zijn veel nuances.
Volgens Weyts blijft inclusie een uitgangspunt, het is een recht en geen gunst.
- Gaat in werking vanaf het schooljaar 2023-2024 (dit schooljaar nog M-decreet
evolutie)
- Het ondersteuningsnetwerk wordt vervangen door leersteuncentra.
o Scholen kiezen zelf met welk leersteuncentra ze willen samenwerken.
o Leersteuncentra zijn verbonden aan scholen voor buitengewoon onderwijs.
o Leersteuncentra werken met multidisciplinaire teams.
Wat is een ondersteuningsnetwerk? Ondersteuners pakken samen met het
leerkrachtenteam in de gewone school, de ondersteuningsnoden aan.
Wie zijn de leerondersteuners? De werkgever van een ondersteuner is het
buitengewoon onderwijs, hun werkplaats is het gewoon onderwijs. De ondersteuner heeft
specifieke expertise die wordt ingezet als fase 0 + fase 1 ontoereikend zijn en nadat CLB,
1
, Jana Meersschaut
school en ouders een handelingsgericht diagnostisch traject (fase
2) doorlopen hebben. De ondersteuning kan verschillende vormen
aannemen: begeleiding van leerling, leraar of team, aanmaak van
specifiek lesmateriaal enzovoort.
Er zijn drie zorgkaders
(1) Van separatie naar inclusie
1. Separatie: Apart, niets met elkaar te maken, aparte doelstellingen, ander vakjargon,
… Je kan of mag niet deelnemen als volwaardig lid aan de maatschappij.
2. Integratie: Er zijn scholen waarin kinderen samenzitten maar in deze scholen zijn
aparte klassen. Er is bijvoorbeeld een aparte klas voor kinderen met ASS, tijdens de
speeltijden zijn ze wel samen.
3. Inclusie: Alle kinderen gaan naar één school, het onderwijs past zich aan, aan de
noden en diversiteit tussen de kinderen (doel).
Beperking: Wanneer een bepaald kind meer nood en zorgvragen heeft dan een kind dat
zich in fase 0 bevindt en het gewone traject doorloopt. Het doel is de noden van dit kind
te vervullen door bepaalde aanpassingen in te voeren.
Definitie ppt: Personen met langdurige fysieke, mentale, verstandelijke of
zintuiglijke beperkingen die hen in wisselwerking met diverse drempels kunnen
beletten volledige, daadwerkelijk en op voet van gelijkheid met anderen te
participeren in de samenleving. Ook leerlingen met een chronische ziekte,
leerstoornis, autisme, ADHD of andere ontwikkelings- of gedragsstoornissen.
België scoort heel slecht in vergelijking met andere landen op vlak van inclusief onderwijs
(zie grafiek ppt). Dit heeft ook te maken met het lerarentekort dat zich nu afspeelt.
Sinds 1990 is een grote stijging van het aantal kinderen in het buitengewoon onderwijs.
Er zijn te veel kinderen die niet in buitengewoon onderwijs zouden moeten zitten. Er zijn
veel kinderen die zouden kunnen meevolgen in het gewoon onderwijs maar die door een
bepaalde eigenschap toch in het buitengewoon onderwijs terechtkomen.
Debat: Wel of geen inclusie?
Voorargumenten Tegenargumenten
- Elk kind verdient gelijke kansen, zowel - Sommige kinderen hebben wél nood aan
met of zonder zorgbeleid. gesegregeerd onderwijs en aparte
- Een kind waarbij voldaan wordt aan de begeleiding.
zorgvragen, kan blijven onderwijs volgen - Het is niet mogelijk om alle kinderen met
in een gewone school. alle types in eenzelfde school les te
- Het buitengewoon onderwijs is eigenlijk geven.
in strijd met de mensenrechten. - Kinderen met bijvoorbeeld een ernstige
- Kinderen die in segregerend onderwijs verstandelijke beperking moeten jaren
les volgen, krijgen moeilijker een plaats oefenen om woordjes te lezen met één
in de maatschappij. lettergreep. Zij kunnen nooit meevolgen
- Wanneer middelen uit het BuO in het gewoon onderwijs.
doorgeschoven worden naar het gewoon - Kinderen met een verstandelijke
onderwijs, kunnen zij ook voor deze beperking krijgen meer kansen tot leren
kinderen genoeg differentiatie en in het BuO.
ondersteuning voorzien. - Bij inclusief onderwijs is differentiatie het
- Ouders proberen ook mee te werken aan kernwoord, maar in een klas met 25
de inclusie, al krijgen ze vaak niet het leerlingen, met zoveel ‘gewone’ kinderen
gewenste resultaat. (met dyslexie, ADHD, taalachterstand,
- Door deze kinderen naar het BuO te hoogbegaafdheid,…) die toch ook al een
sturen, zorg je voor een label en aparte aanpak vragen, staat de
uitsluiting. leerkracht voor een onmogelijke taak om
- Leerlingen die naar BuO worden daarbij nog eens de nodige aandacht te
2
, Jana Meersschaut
gestuurd komen vaker terecht besteden aan kinderen met
in maatwerkbedrijven, zijn een mentale beperking.
financieel afhankelijker, - De leerdoelen in het BuO zijn
hebben minder mogelijkheden in oneindig veel kleine stapjes
om zelfstandig te leven en verdeeld en de expertise van
vormen zwakkere sociale de leerkrachten is heel groot.
netwerken na het afstuderen. De klasgroepen zijn beduidend
kleiner zodat de leerlingen
bijna individueel onderwijs
krijgen.
Eigen mening rond inclusie formuleren
(2) Zorgcontinuüm
= Biedt een kader voor zorg voor alle kinderen, zeker voor kinderen die een specifieke
zorgbehoefte hebben.
Fase 0: Brede basiszorg
- Hoe? Krachtige leeromgeving, binnenklasdifferentiatie, UDL: Univeral design for
Learning, foutenanalyse en remediëring, diversiteit in al zijn facetten,
ouderbetrokkenheid en observaties.
- Door wie? De klasleerkracht en eerstelijnshulp
- Voor wie? Alle leerlingen
Afbeelding drie jongetjes: Eerst wordt de kinderen aangepast aan de omgeving, nadien
wordt de omgeving aangepast aan het kind (= UDL).
UDL: Universal design for learning: De omgeving aanpassen aan de noden van het
kind, zodat iedereen op hetzelfde niveau les kan volgen. Deze aanpassingen hebben
positieve gevolgen voor ALLE kinderen, niet enkel op de kinderen die het nodig zouden
hebben. Vertrek vanuit wat een individuele leerling nodig heeft en stel de vraag of er
meer leerlingen baat hebben bij deze aanpak.
“Esstential for one, beneficial for all.”
Dat wat essentieel is voor de leerling die extra ondersteuning nodig heeft, is zinvol voor
meerdere leerlingen. Zo zijn de overeenkomsten in een klas te vinden ( vergelijkbare
onderwijsbehoeften). Zo vermijd je dat een leerling in een geïsoleerde positie
terechtkomt.
Bijvoorbeeld:
- Toiletten in de buurt van de klas
- Gebarentaal aanleren
- Taalontwikkelend lesgeven
- Zoveel mogelijk heterogene groepen
- Pictogrammen gebruiken: beeld en woord samenbrengen
- Lettertype: Comic Sans MS
Leerlinggestuurde differentiatie = UDL Leerkrachtgestuurde differentiatie
Fase 1: Verhoogde zorg
Men zoekt naar extra hulp voor een kind maar dit blijft nog schoolintern. Dit begint vaak
met de zorgcoördinator die samen met de leerkracht gaat observeren. Dit wordt op een
systematische manier bekeken.
3
, Jana Meersschaut
Dit kan intensievere differentiatie zijn, compensatie of remediëren. Er kan ook een
pedagogische aanpak worden ingezet.
Redelijke aanpassing = maatregel die het effect van de beperking neutraliseert
waarmee de persoon te maken krijgt in een onaangepaste (school)omgeving (=
maatwerk). Dit heeft niet de bedoeling te bevoordelen, maar nadelen compenseren.
De klemtoon ligt niet op wat het kind HEEFT (label), maar want het NODIG heeft =
specifieke onderwijs- en onderwijsbehoeften. De onderwijsomgeving wordt aangepast
(inclusiegedachte).
Voorbeeld
Context:
- Xander (10)
- heeft nood aan duidelijkheid en structuur
- wordt snel boos en agressief
- kan heel lief en behulpzaam zijn
- zit in het 5de leerjaar van ‘Den Drempel’, gemeentelijke basisschool van Werchter
Redelijke aanpassingen:
“Ik ontwikkelde met hem een stressthermometer. Zodra zijn frustratiegrens 50° bereikt,
mag hij een rustig plekje zoeken om af te koelen. Later bespreken we wat misliep en hoe
hij het anders kon aanpakken. Zo leert hij zijn emoties verwoorden en een uitbarsting
voorkomen. We maken ook afspraken op klas- en schoolniveau.
De juf geeft meer structuur met onder meer een dagplanning en stappenplannen. En op
de speelplaats hanteert iedereen dezelfde spelregels. Xander voelt zich zichtbaar beter.
En die duidelijkheid komt niet alleen hem ten goede.” UDL en differentiëren (het heeft
voordelen voor alle kinderen.)
Meer voorbeelden: zie https://p.cygnus.cc.kuleuven.be/bbcswebdav/pid-35799379-dt-
content-rid-338413982_2/courses/B-ODISEE-OBL46a-2223/SOS%20redelijke
%20aanpassing%2001122020.pdf
REDICODIS
- Remediëren: tekorten bijspijkeren
- Differentiëren: naar boven en naar beneden
- Compenseren: inschakelen van hulpmiddelen
- Dispenseren: doelen toevoegen of weglaten
Van overzicht, via inzicht, naar uitzicht
Leerkrachten evalueren de ontwikkeling van alle leerlingen meerdere keren per
schooljaar. Zo heeft de school een goed zicht op de leerlingen. Wanneer een kind naar
verhoogde zorg gaat, gaat het zowel om leervorderingen als om welbevinden,
werkhouding en sociaal-emotionele competenties. Hoe vroeger de leerlingen extra
ondersteuning krijgen, hoe sneller ze weer kunnen aansluiten bij de klasgroep.
Een leerlingenbespreking: Een gepland moment waarbij de leerkracht(en) van de leerling,
zorgcoördinator of leerlingenbegeleider en eventueel een andere onderwijsprofessional
4
