Kritiek&Ethiek
Ending the Anthropocene;
essays on Activism in the Age of Collapse
- Lieven de Cauter
Het antropoceen = de geologische periode van man/vrouw was uitgevonden omwille van de gigantische
verwoestende impact van onze soort op de planeet. Het kan goed zijn dat ons wereld systeem van de
aarde instort door de groei en versnelling gebaseerd op het uitputten van natuurlijke bronnen en
overconsumptie.
—> The Gaia Hypothesis proposed by James Lovelock (1972) suggests that living organisms on the planet
interact with their surrounding inorganic environment to form a synergetic and self-regulating system that
created, and now maintains, the climate and biochemical conditions that make life on Earth possible.
Video “ welcome to the Anthropocene
- 1750 Engeland, begin industrial revolutie verspreidt zich over de wereld, dit verbond iedereen op de
planeet. Het creëerde betere leefcondities voor iedereen waardoor de bevolking steeg.
- 1950 er vindt een versnelling plaats die leidt tot globalisatie.
- Nu we zijn bewust van onze verantwoordelijkheid van de planeet en toekomstige generaties
“Veel volkeren hebben niets te maken met de wereldwijde vernietiging van wat het Holoceen werd
genoemd, en dat verwijst naar een tijdperk met een quasi-stabiel klimaat. Ik moet deze anthropos nog
ontmoeten die beweert de leiding over de aarde te hebben. Ik heb alleen mensen ontmoet die zichzelf voor
anthropos houden. Anthropos is een westerse, mannelijke creatie. Antropoceen is een naam voor
geschiedenis als zijn verhaal.”
Isabelle Stengers
Isabelle Stengers, The Intrusion of Gaia
= Het binnendringen van Gaia is de personi catie van klimaatverandering. Stengers suggereert dat we Gaia
hebben uitgelokt om binnen te dringen vanwege de destructieve manier waarop we de planeet hebben
behandeld. In plaats van te strijden tegen Gaia, zouden we moeten strijden tegen de systemen die Gaia
provoceerden. Een entiteit dat tegelijkertijd prikkelbaar en volkomen onverschillig is. Zij noemt Gaia een
‘kriebelende verzameling’.
- Klimaatsverandering
- Verlies in biodiversiteit
- Waterschaarste
- Chemische vervuiling
- Oceaanverzuring
De melancholie die dit met zich meebrengt ongeveer postmodern, zelfs posthistorisch zou kunnen worden
genoemd: postmoderniteit was het einde van de idee van vooruitgang en emancipatie, posthistorie is dan
een geschiedenis na geschiedenis als vooruitgang, of zelfs meer: vooruitgang die leidt tot het echte einde
van de geschiedenis, van de mensheid, en daarmee van vele soorten.
Het laatste IPCC rapport toont de mogelijkheid aan dat
voedselsystemen zullen instorten waardoor meer burgeroorlogen zullen
uitbreken en gewelddadigheid tot gevolg heeft. Het probleem van dit
rapport is dat het geen rekening houdt met de versterkende e ecten van
veel klimaatterugkoppelingslussen zoals de grote kwantiteiten
methaangas door het ontdooien van permafrost. Deze loops maken
mogelijk dat de temperatuur stijgt met 3-4°c en verder dan dit is het
moeilijk te beschrijven wat precies kan gebeuren, de scenarios gaan hoe
dan ook catastrofaal zijn.
1
fi ff
,Post scripts to the term Anthropocene
- De term Antropoceen bevat een vreemde constellatie, waardoor het op de een of andere manier boven
alle kritiek zou kunnen overleven: het is tegelijkertijd heel groot, de schaal van millennia en tegelijkertijd is
het de naam voor wat er nu gebeurt. Het is hier: de antropogene klimaatverandering, de antropogene
vernietiging van de biosfeer en natuurlijk het kapitalisme als een belangrijke kracht in deze onvermijdelijke
groei die onze leefomgeving zal vernietigen. Dat maakt het concept geestverruimend. De term Antropoceen
confronteert ons op een totaal nieuwe manier met alle grote vragen: waar komen we vandaan? Waar zijn
we? Waar gaan we heen? Of meer ver jnd: heeft de geschiedenis een telos, een doel, een richting? En wat
is geschiedenis dan, alleen menselijk? Of moeten we beginnen met het opnemen van niet-mensen in onze
geschiedenis? Het Antropoceen is de onthulling van de kosmische dimensie. We worden ons bewust van
de kosmische of atmosferische (biosferische) dimensie van alles wat we doen en laten. We gaan, bijna
geforceerd, terug naar het inzicht van het animisme dat alles wat we doen en laten verband houdt met de
kosmos. We moeten ons bewust worden van deze kosmische dimensie. Dat is een goed begin om te
maken een einde aan het Antropoceen. We hebben volgens het IPPC elf jaar (tot 2030) om meer dan 1,5
graad opwarming van de aarde te voorkomen. Het is hoog tijd om onze voetafdruk te verkleinen en het
Antropoceen te beëindigen.
‘Ending the Anthropocene’ = houdt verschillende zaken in waaronder het ontleden van de term, onze
ecologische voetafdruk verkleinen of zelfs het omarmen van het instorten.
‘Boarding the Anthropocene’ = een voorstel waarin getracht wordt een synthese te geven van alle thema’s,
modes en trends in een boek.
Het eerste deel van het boek gaat over het loso sche zielen-zoektocht in onze tijd; het gaat over de
triestheid dat de klimaatopwarming met zich meebrengt om zo de term ‘Anthropocene’ te ontleden. Het
tweede deel gaat over hoopvolle gebeurtenissen: de heropleving van het gemeenschappelijke dat we delen.
Dit plaatst zich naast het publieke en het private.
- nieuwe golf van behuizingen (gepaard met de herontdekking van het gemene, is cruciaal
- Commons zijn Self-organized communities that govern via rules, a so-called ‘common-pool resource.
2
fi fi fi
,I Spleen of the Anthropocene
A SMALL ANATOMY OF POLITICAL MELANCHOLY
Melancholie of weemoed is een gemoedstoestand die neigt naar depressie en zich kenmerkt door een
verdrietige kijk op het verleden of een onvervuld verlangen. Melancholie is een stoornis van uitersten:
overschatting van zichzelf en wanhoop, enthousiasme en existentiële of zelfs metafysische desillusie.
- Walter Benjamin: melancholie verwijst naar traagheid en stompzinnigheid, maar ook naar intelligentie en
concentratie. Het verenigt de hoogste met de laagste, het goddelijke met het beestachtige (sinds
Chronos/Saturnus is volgens Panofsky de god van de uitersten: de god van de Gouden Eeuw, evenals de
besmeurde en onttroonde god).
END OF THE ANTHROPOCENE
Anthropocene = geeft de aanzienlijke menselijke impact op de aarde aan, de geologie en ecosystemen, is
het moment waarop 'de mens' werd de overheersende soort op de planeet,
- Oorspronkelijk bedacht door de Russische geoloog Alexei Pavlov
- In 2019 werd de term o cieel geaccepteerd
- Nog steeds aan het discussiëren wanneer het begin van deze geologische tijd moet worden ingesteld
- tijdperk
De technologische vector in de mensen gemeenschap
- agrilogistics (Timothy Morton) = agrarische revolutie
- Dark ecology
- The mechanistic worldview
- Colonization as archaic process
- Zoonosis
- The Age of the Collapse, Collapsologists:
Wat kan genomen worden om het begin van het antropoceen (de époque
van de mens) aan te duiden, deze ‘golden spike’:
- Agrarische revolutie, aanpassing van de natuur aan de mens, dit valt
samen met het holoceen (= stabiele tijdperk waarin klimatologisch
mensen zich konden ontplooien)
- agrilogistics (Timothy Morton): splitsing tussen de natuur en
cultuur. Het markeert het begin van de vervreemding van de
opvatting van de omgeving als een 'web van'leven’ waarvan de
mens een integraal onderdeel is.
- de uitbuiting van dieren, als gereedschap en vee.
- Het markeerde het begin van monoculturen, van gedomesticeerde
vegetatie (eigenlijk tarwegewassen)
- de ‘agrilogistiek’ bevat de blauwdruk voor de agro-industrie die
tot op de dag van vandaag een van de fundamentele oorzaken
van zowel de opwarming van de aarde als het verlies aan
biodiversiteit.
- Ontdekking van Amerika, begin van kolonialisme, wat het begin is van kapitalisme, Orbis spike.
- genocidale e ecten daarvan op de inheemse volkeren
- Orbis spike: een massale herbebossing, zichtbaar in de geologische lagen vanwege toegenomen
koolstofdioxide opname door bomen.
- De afname van de wereldbevolking vanaf 2050, voorspeld in het eerste Rapport aan de Club van
Rome ‘Limits to growth’ van 1972 zullen misschien een soortgelijk e ect hebben. De vermindering
van vervuiling als gevolg van de economische crisis van 2008 en de coronacrisis leverde daar
miniatuurversies van. De Orbis-piek, die de opkomst van het kolonialisme markeert als een eerste
golf van ongelijke globalisering, valt ook samen met het begin van het kapitalisme. Kolonialisme en
‘de omheiningen van de commons’ zijn fundamenteel en fundamenteel voor het kapitalisme:
primitieve accumulatie, zoals Marx noemde het in het monumentale laatste hoofdstuk van het
eerste deel van Het Kapitaal, de toe-eigening, onteigening van de gewone mensen en regelrechte
diefstal van hulpbronnen, gecombineerd met slavernij en gedwongen arbeid, begint de cyclus van
het kapitalisme
3
ff ffi ff
, - Kolonialisme is de start van kapitalisme
- Industriële revolutie
- de beruchte ‘fossiele brandsto en’ als motor markeerden het begin van de ‘thermo-industriële
beschaving’ waarin we nog steeds leven.
- ‘Extractivism: de extractie van bronnen door te mijn met de daarbijkomende sociale ongelijkheid, de
uitbuiting van mensen en de ecologische vernieling.
- Opende de thermo-industrieel beschaving
- Nucleaire bom, moleculaire aanpassing, toont hoe diep & destructief onze wetenschap is, maar ook hoe
geso sticeerd.
- Trinity test van 1945
- Het feit dat de atoombomtest de Golden Spike kan zijn het begin van het Antropoceen is niet alleen
interessant omdat het valt samen met de Grote Versnelling, maar ook omdat het debat over
kernenergie komt met wraak terug. Nucleaire energie staat symbool voor de impasse en impact van
onze technologie en tegelijkertijd zou het kunnen, gezien de urgentie om de uitstoot van
broeikasgassen terug te dringen emissies, wees onze redding, althans volgens sommigen.
Holoceen = het tijdperk dat voor de klimatologische stabiliteit zorgde die opende de mogelijkheid van de
agrarische revolutie in de vruchtbare grond halve maan.
Jason Moore (milieu historicus en historische geograaf): “Capitalocene is a kind of critical provocation to
this sensibility of the Anthropocene.” De term Antropogeen geeft alle schuld aan de mensheid, maar
bovenal kapitalisme.
De grote versnelling
= de sterke groei van de bevolking, economie, gebruik van natuurlijke
hulpbronnen, vervoer, communicatie, kennis, wetenschap en technologie na de Tweede Wereldoorlog en
doorzettend tot in de 21e eeuw. De basis hiervoor werd gelegd tijdens de industriële revolutie, maar vooral
na 1950 versterkten bevolkingsgroei, stijgende consumptie, de beschikking over
goedkope energie en geliberaliseerde economieën elkaar. Gebeurde na de atoombom (’45)
6de massa extinctie: holocene extinctie/ anthropocene extinctie: nog nooit zijn zoveel diersoorten in
extinctie gegaan. In 2017 werd een statement gegeven ‘world scientists warning to humanity: a second
notice’ onder leiding van 8 auteurs en getekend door 15000 wetenschappers van 184 verschillende landen
stelden er een massaal evenement van uitsterven is gestart waarin veel levensvormen worden omgebracht
tegen het einde van de eeuw.
De term achteruitgang van bestuivers verwijst naar de vermindering van de overvloed aan bestuivers van
insecten en andere dieren in veel ecosystemen over de hele wereld, beginnend aan het einde van de
twintigste eeuw en voortdurend tot op de dag van vandaag. Bestuivers, die nodig zijn voor 75% van de
voedselgewassen, nemen wereldwijd af in zowel overvloed als diversiteit. Een studie uit 2017 onder leiding
van Hans de Kroon van de Radboud Universiteit gaf aan dat de biomassa van het insectenleven in
Duitsland de afgelopen 25 jaar met driekwart was afgenomen. Deelnemende onderzoeker Dave Goulson
van Sussex University verklaarde dat hun studie suggereerde dat mensen grote delen van de planeet
onbewoonbaar maken voor dieren in het wild. Goulson typeerde de situatie als een naderend "ecologisch
Armageddon", eraan toevoegend dat "als we de insecten verliezen, alles zal instorten".
Against the Anthropocene - TJ Demos
= de presentatie brengt het onderling verbonden netwerk in kaart van de zogenaamde menselijke activiteit
die visualiseren hoe ‘we zijn gegroeid in een fenomenale, globale kracht’, zelfs wanneer heel wat mensen
zich zouden verzetten bij het zich identi ceren van het collectieve ‘wij’ van dit geïmpliceerde anthropocene
onderwerp waarbij universeel wordt gesteld dat we de verantwoordelijkheid dragen van de oorzaken van
climate change. Zijn argument is eigenlijk dat het Anthropoceen vaak reageert als een mechanisme van
universalisatie, complex en verspreid over verschillende factoren.
- We moeten verder gaan dan het Antropoceen. Het beëindigen van de Antropoceen begint met het
beëindigen van antropocentrisme door een posthumane ecologie te openen volgens Donna Haraway.
- Haraway verwerpt de term Antropoceen vanwege zijn mannelijkheid antropocentrisme en stelt de term
Chthulucene voor, een ingewikkeld neologisme gebaseerd op chtonische (aardkracht) en wat kosmische
tentakels.
- Anthropos is een westerse creatie
4
fi ff fi
