Geschiedenis van Rusland
Inhoudsopgave
Rusland en de Russen........................................................................................................................................... 3
Vroegste Tijden .................................................................................................................................................... 5
Kiëv-Roes .............................................................................................................................................................. 9
De Russische vorstendommen/desintegratie van Kiëv-Roes ............................................................................. 15
De opkomst van Moskovië ................................................................................................................................. 19
Het Moskovië van Ivan IV: imperiale staat en absolute monarchie .................................................................. 27
De Troebele Tijden ............................................................................................................................................. 31
De vroegste Romanovs ...................................................................................................................................... 37
Peter de Grote .................................................................................................................................................... 45
De Gouden eeuw van de adel – Tijdperk der Keizerinnen.................................................................................. 51
Het keizerrijk op zijn hoogtepunt: Aleksandr I ................................................................................................... 57
Het keizerrijk op zijn hoogtepunt: Nikolaj I ........................................................................................................ 61
Het keizerrijk hervormd: Aleksandr II................................................................................................................. 69
Het keizerrijk hervormd: Aleksandr III................................................................................................................ 75
Een constitutionele monarchie: Nikolaj II .......................................................................................................... 77
Oorlog en revolutie ............................................................................................................................................ 85
De consolidatie van de Sovjet-Unie.................................................................................................................... 89
Socialisme in één land ........................................................................................................................................ 95
Nikita Chroesjtsjov ........................................................................................................................................... 103
Leonid Brezjnev ................................................................................................................................................ 107
Michail Gorbatsjov ........................................................................................................................................... 111
Boris Jeltsin ...................................................................................................................................................... 117
,2
, Rusland en de Russen
Rusland heeft vele gezichten: zegel van 2-koppige adelaar (15e eeuw), tsarisme (opnieuw
tweekoppige adelaar), SU (adelaar weg), federatie (opnieuw adelaar). Verschillende namen
waarbij de nadruk vaak op de etnie: Rusland/Russen zijn het dominant deel van de Russische
bevolking maar nog vele andere volkeren. Etnische Russen hebben de naam bepaald.
Verschillende benamingen die correct gebruikt moeten worden:
- Kiev-Roes: prille begin Rusland, 9e eeuw tot 1250 (Kiev valt).
- Roes/Moskovisch rijk (Moskovskoje gosoedarstvo)/Russisch land (Roesskaja zemlja),
1240-16e eeuw. Roes gaat verder maar Moskovisch (Moskou) komt erbij.
- Rusland (Rossija): vanaf de 16e eeuw
- Russisch rijk (rossijskoje gosoedarstvo): vanaf de keizers in de 18 e eeuw
- Sovjet-Rusland/Sovjetunie/USSR: 1917-1991
- Russische Federatie/Rossijskaja Federatsija: 1991-heden. Deel van GOS en
Euraziatische Economische Unie.
Valkuilen:
Kiev-Roes is belangrijk voor Oekraïne vs. Rusland. Kiev-Roes is deel van de Oekraïense
geschiedenis, volgens Oekraïne, maar Rusland vindt dat het Russisch is. Constructie van
vandaag dat men probeert te projecteren op het verleden, dit waren stammen met een
bepaald verbond. Gedeelde geschiedenis, beide naties delen die geschiedenis. Niet-Russische
volkeren in Rusland: multi-etnische staat, sommige van die etniën hebben een zeer lange en
rijke geschiedenis.
Russen buiten Rusland: 1920-25 -> 1 à 2 miljoen Russen gaan emigreren na revolutie, na 1991
gaan ook zeer veel mensen emigreren (politiek/economische emigratie).
Pragmatisch om met Rusland maar ook eng: Rusland als staat, met een dominante rol voor de
etnische Russen, Rusland als cultureel gegeven (Ruski) en aandacht geven voor de multi-
etniciteit.
Russen zijn een Oost-Slavisch volk, gedeelde afkomt voor Russen, Oekraïners en Belaroessen,
qua taal, cultuur en historische ontwikkeling veel gemeenschappelijk. Vandaag onafhankelijke
staten met een etnische overlap, voorzichtigheid aan de dag leggen -> we kunnen ‘vandaag’
nooit projecteren op het verleden, moeten vertrekken vanuit de toestand en omstandigheden
van toen. Kiev-Roes is twistappel tussen Oekraïne en Rusland.
Opbouw:
- Land en volk
- Geografie en Klimaat
Kerngebied is Europees deel van Rusland, deel van de grote Euraziatische vlakte. Baltische zee
is grens van Rusland, Barents en Kara zee in het noorden, Oeral gebergte tussen Europa en
Azië. Grens maar ook geen grens. In het zuiden heb je de zwarte zee en kaspische zee. En
ertussen de Kaukasus. Verder nog de Karpaten die van Polen tot in Roemenië lopen.
Belangrijke kaart want hangt veel belangrijke info van af. Mogelijke complicaties van kaart
rond een staat die groeit: veel natuurlijke grenzen (noord, zuiden), minder bescherming van
het (zuid)-oosten en uit het noord-westen (baltische staten, duitsland, polen). NW en ZO zal
een breekplek zijn. Meeste veldslagen gaan zich daar afspelen in begin Rusland,
steppenvolken in het ZO en scandinaviërs/duitsers in het NW. Die openheid heeft kansen ->
je kan zelf andere overmeesteren maar ook risico’s -> onmiddellijk gevolg is dat de hoofdstad
3
, centraal gelegen is. Er wordt een centrum gekozen en dit centrum blijft! Ander effect zorgt
ervoor dat dergelijke open grenzen leiden tot een militarisering van de maatschappij ->
inzetten op het leger. Sterk leger zorgt ervoor dat je andere kan overmeesteren, sterke
imperialistische visie door sterk leger. Enkele nadelen -> voedselbevoorrading en
communicatie, toen echt probleem. Laatste factor is het multi-etnische -> allerlei volkeren die
met elkaar moeten overeenkomen.
Rusland heeft veel brede rivieren, moerassen en dergelijk die zeer goed behangbaar zijn ->
zeer goed voor handel en vervoer. Nadeel is dat er minder ingezet wordt op wegen.
Handelsverkeer loopt via rivieren (noord naar zuid, via , territoriale expansie. Nadeel is dat de
rivieren uitmonden in gesloten zeeën (Kaspische zee) of halfgesloten zeeën (Zwarte zee,
oostzee/baltische zee). Belangrijkste is dat men constant streeft naar ‘ijsvrije havens’ en open
zee. Klimaatopwarming is voor Rusland voordelig, nieuwe kansen.
Continentaal klimaat -> korte herfst/lente periodes met veel regen (veel rivieren gaan
verkeerd stromen). Warme zomers en koude winters. Je ziet dat er ook veel mineralen vrij
komen. Bossen bieden bescherming en grondstof, steppen geven overzicht maar moeilijk te
verdedigen.
4
