Hoofdstuk I – Atomen en moleculen: basis van biologische
systemen
1.1 Essentiële elementen in het menselijk lichaam
Meest voorkomende niet-metalen: C, H, O, N, P, S
Meest voorkomende metalen: Ca, K, Na, Mg, Fe, Cu, Zn
Tabel 1.1
Elementen
118 gekend
4 hoofdelementen: H, O, C, N
7 macromineralen
21 spoorelementen
Evenwichtig dieet
Voldoende hoofdelementen, nevenelementen en vitamines
1.2 Ionen en moleculen (intramoleculaire binding)
Edelgassen: monoatomisch
De rest: enkelvoudige bindingen, moleculen of ionen
Stabiele verbinding mogelijk ⇒ chemische binding:
Zuivere ionbinding
o Streven naar stabiele configuratie
o Ionaire bestanddelen: kationen & anionen, gerangschikt tot kristal
o Metaal + niet-metaal (bv. Na + Cl)
o Groot Δ EN
o Makkelijk oplosbaar in water (polair)
Zuiver covalente binding
o Deling van elektron door beide bindingspartners; elektronen trekken kernen aan;
stabielere associatie dan atomen afzonderlijk
o Energienulpunt: oneindige afstand tss. atomen; atomen naderen tot bindingsafstand
met evenwicht tss. bindende & afstotende bijdragen
o Verbreking van covalente binding: bindingsenergie nodig (bindingsdissociatie-
enthalpie D)
o Vorming van binding stelt energie vrij
o Tussen niet-metalen
o Ideaal: identieke bindingspartners
Ionendeformatie (= ionendistortie)
o Positieve ion trekt elektronenwolk anion aan; ionendeformatie leidt tot gepolariseerde
covalente binding
1
,2020-2021 Algemene chemie
o Afhankelijk van:
Polariserend vermogen kation ~ Z+¿ / r ¿ (lading/ afmeting
Polariseerbaarheid anion stijg met afmeting en lading (hoe groter
elektronenwolk, hoe makkelijker deformeerbaar)
Polarisatie van covalente binding
o Δ EN ⇒ dipoolmoment
Grootste EN :elektronen aantrekken=δ -
o Elektrisch dipoolmoment p=e ⋅d dipoolvector van – naar +
o Niet-identieke atomen
Dipolaire binding
o Coördinatiecomplexen
Binding van metaalatoom (lewis-zuur: acceptor) of –ion met ligand (lewis
base: donor) (bv. Cl-, H2O, NH3)
Coördinatief covalente binding met partieel ionair karakter
Metaal-ligandbinding: gevuld orbitaal donor overlapt met ledig orbitaal
van metaal
Zuur-base rectie
Ligand geeft elektronenpaar aan ledig orbitaal
Afhankelijk van het aantal en de ruimtelijke rangschikking liganden
Coördinatiegetal: aantal donoratomen aan metaalion gebonden in eerste
coördinatiesfeer
Polydentaat ligand/cheland: ligand met meerdere donoratomen; complex =
chelaat
monodentaat ligand;
Bidentaat (2): bv. ethyleendiamine: 2 N-donoratomen:
H2N-CH2-CH2-NH2
Tridentaat (3)
Platinachelanten met bidentate liganden
= Ethyleendiaminde, aminoacetaat en oxalaat
Hybridisatie
Linear
o Coördinatiegetal 2
o Sp-hybridisatie
Trigonaal planair
o Coördinatiegetal 3
o Sp2- hybridisatie
Tetraëdrisch
o Coördinatiegetal 4
o Sp3-hybridisatie
Vierkant planair
2
, 2020-2021 Algemene chemie
o Coördinatiegetal 4
o dsp2-hybridisatie
Vierkant piramidaal
o Coördinatiegetal 5
o d2sp2-hybridisatie
Trigonaal piramidaal
o Coördinatiegetal 5
o dsp3-hybridisatie
Octaëdrisch
o Coördinatiegetal 6
o d2sp3-hybridisatie
Bindingssterkte tss. metaalion en liganden veel groter dan tussen complex ion
en tegenionen (bv.: bindingssterkte tss. Pt en (NH 3)6 is op zich sterker dan de
bindingssterkte van [Pt(NH3)6]4+ en 4 Cl-
1.3 Medische toepassing: complexvorming in rode bloedcellen
Myoglobine & hemoglobine: proteïnen in staat zuurstof reversibel te binden (oxygenatie)
Bevatten 4 ‘heemgroep’: porphyrinering met 4 N-donoren (tetradentaat ligand) in equatoriaal
vlak van octaëdrisch omringd Fe2+
Bevatten onverzadigde macrocyclische ligandgroepen
Metaal-ion binden
Vijfde coördinatieplaats: N-atoom van aminozuurrest (histidine-93)
Zesde coördinatieplaats: moleculair zuurstof (via H-brug gebonden aan histidinegroep
(histidine-64)
Deoxymyoglobine: geen O2 gebonden
Heemgroep in hydrofobe caviteit van myoglobinemolecule ⇒ afscherming tg. water (anders
zou Fe2+ geoxideerd worden tot Fe3+
Vibratie: opening naar caviteit waar O2 kan doordringen of uitgestoten worden
Stabiliteit beïnvloed door pH
Lage pH: deoxyconformatie
Weefsels
CO2 hoog: O2 vrijgesteld
Hoge pH: oxyconformatie
Longen
CO2 laag: O2 makkelijk opgenomen
Inademing CO CO neemt plaats O2 in verstikking
CO is een sterker ligand (ook π – acceptoreigenschappen) vorming carboxyhemoglobine is
irreversibel niet beschikbaar voor zuurstoftransport
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tianypollet. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.