Samenvatting

Historische Kritiek: Volledige samenvatting + Casussen

Name: Historische Kritiek: Volledige samenvatting + Casussen
SKU: doc_2803619
Rating: 4.50 (2 reviews)
Author: douwedc

2 beoordelingen

9 keer verkocht

Vak
Historische Kritiek

Instelling
Universiteit Gent (UGent)

Boek
Historici en hun metier

Samenvatting voor de cursus Historische Kritiek (prof. Dumolyn), met grotendeels de besproken casussen. Vooral gebaseerd op het boek, en aangevuld met de powerpoints.

[Meer zien]

Voorbeeld 5 van de 68 pagina's

Bekijk voorbeeld

Heel boek samengevat? Ja
Geupload op 25 mei 2023
Aantal pagina's 68
Geschreven in 2022/2023
Type Samenvatting

2 beoordelingen

Door: stanswouters • 7 maanden geleden

Door: vanessathomas • 1 jaar geleden

Volgen

douwedc Lid sinds 1 jaar 34 documenten verkocht

1|Pagina

DEEL 1.

DE BRON: BOUWSTOF VOOR DE
KENNIS VH VERLEDEN
1. DE NOTIE BRON

BRONNEN

OVERBLIJFSELEN OVERLEVERINGEN

= voorwerpen/artefacten die ‘uit’ het = getuigenissen ‘over’ het verleden
verleden komen

Onderzoeksterrein: archeologie Onderzoeksterrein: geschiedenis

Onderscheid is relatief: beide wetenschappen hebben er alle baat bij om overblijfselen
en overleveringen maximaal met elkaar te combineren

Voorwerpen die alleen door hun bestaan Mondelinge/geschreven getuigenissen die
al een spoor vh verleden opleveren een gebeurtenis beschrijven, verhalen of v
commentaar voorzien

1.1 BRONNEN: BEWUSTE CREATIES?

 Elementen van een getuigenis:
 Wat is er in het verleden gebeurd? Hoe? En in welke omstandigheden? Waarom?
 Deze 3 aspecten komen niet in alle bronnen tegelijk even intens voor: historicus
moet naar analogie elementen aan het materiaal toevoegen om beter beeld te
krijgen
 Artefacten (en getuigenissen) hebben duidelijke functie:
 Artefacten waren toen objecten uit het dagelijkse leven, niet gemaakt om ooit als
historische bron te dienen
 Ze worden ‘bron’ door de blik van de historicus-archeoloog
 Ontstaan van bronnen kan intentioneel (om bepaald doel te bereiken) / per ongelijk
 Bij onbewust gecreëerde bronnen:
 Enkel bij het ontstaan zijn deze ‘onschuldig’ & vertonene ze op dat moment
nog niet de minste intentie om een rol te spelen als spoor
 Achteraf kunnen ze deze rol wel vervullen
 Unwitting testimony:
 = bronnen die ontstonden met een bepaalde intentie, maar die voor de
historicus een totaal andere functie krijgen, een ongewilde getuigenis
 Voorbeeld:

HISTORISCHE KRITIEK | Volledige samenvatting + casussen

,2|Pagina

Zapruder die zijn camera wou testen en zo per ongelijk de moordaanslag op
JFK registreerde
 Vroeger: zeer zeldzaam en sterk afhankelijk van het ter beschikking gestelde
opnameapparatuur
 Vandaag:
 Door ontwikkeling id digitale media is deze beperking volledig weggevallen.
Vele ongewilde/ongeplande beelden kunnen door de moderne media snel
verspreiden
 Unwitting testimonies geven beeld v/e bepaalde realiteit én laten een
vorming van de ‘publieke opinie’ naar een welbepaalde richting toe
 = slecht nieuws voor wie zaken wil verbergen, maar betekent dit voor een
absolute openheid?

 Bewust gecreëerde bronnen:
 Kunnen zowel objectief als subjectief relaas bieden: bedoeld om tijdgenoot en
historicus een of ander voor te houden
 Naarmate historici aandacht hebben gekregen niet alleen voor de feiten, maar
ook opinies/ mentaliteiten die zich rond de feiten ontwikkelen, is dit
‘onbewuste element’ van vele bronnen een waardevolle categorie v info
geworden
 Adequaat coderen v verschillende niveaus v info = hanteren v verschillende
technieken: zowel bij reconstructie (vorm) als bij de ideeën (inhoud) van de
feiten, moet de onderzoeker kritisch staan

1.2 DE VORMEIGENSCHAPPEN: GESCHREVEN EN ONGESCHREVEN BRONNEN

GESCHREVEN BRONNEN

 Verhalende/literaire teksten – egodocumenten
 Hierbij horen kronieken/traktaten opgesteld in verhalende vorm
 Doel: bepaalde boodschap te doen overkomen
 Motieven = uiteenlopend: inlichten, visie/opinie opdringen, feiten in logica gieten,
ter ontspanning, …
 Egodocumenten:
 = document waarin een ego zich opzettelijk of onopzettelijk onthult óf verbergt
 Ik-/wij-perspectief: bewust gecreëerd door de auteur zelf, maar meestal ook
door anderen
 Bloeitijd: 1750-1850 (Rousseau, Goethe)
 Eind jaren 50: imago erg onbetrouwbare bronnen
 Binnen de ideeëngeschiedenis naar studies over de toenemende
individualisering = betrouwbare bron
 Als spiegel vd totale realiteit = deze bronnen zijn totaal onbetrouwbaar
 Toch: de persoon geeft wel zijn/haar waarheid (Dichtung-Wahrheit) = een
historische waarheid (≠ de waarheid van de harde feiten)
 Elementen waar historicus rekening mee moet houden:
 Zelfbedrog
 Egodocumenten vertonen vaak tendens naar teleogisering en rationalisatie
post factum + doelbewust breuk/continuïteit onderstrepen
 Selectieve operatie van het geheugen (functioneel vergeten)
 Narcisme

HISTORISCHE KRITIEK | Volledige samenvatting + casussen

,3|Pagina

Oorzaken van vervorming kan men detecteren door milieu, vooroordelen en
doel van de auteur te achterhalen
 Vorm = vrij:
 Ook fictie kan dienen als historische bron als ze primair niet als dusdanig
bedoeld is
 Bij egodocumenten word grens dun: in hoeverre mogen autobiografische
elementen in fictieromans ingebracht worden?
 Ook schilderijen
 Diplomatische teksten
 = teksten die een rechtssituatie vaststellen / nieuwe scheppen (meestal oorkonde)
 Doel: getuigenis af te leggen over een doorgaans vooraf voltrokken
rechtshandeling/bestaan van een rechtsfeit
 Vorm is niet vrij: vertonen strikte en formele vormeigenschappen die bepaald
worden door de nomen vh recht en de traditie = wisselend in tijd en ruimte
Opbouw oorkonde
1. Protocol: naam auteur, bestemming, begroeting, …
2. Context: narratief gedeelte, bekendmaken vd beslissing, …
3. Eschatocol: aankondiging van validatietekens, getuigen, datering, …

 Bronnen van de sociale boekhouding
 = teksten die de schriftelijke neerslag vormen van de uitvoerende macht, beheer
v openbare administraties, …
 Brengen verslag uit over een opdracht, vergaderingen, sociale en politiek
structuur

ONGESCHREVEN BRONNEN

 Materiële voorwerpen
 Archeologische sporen:
 = materiële voorwerpen die een spoor zijn van menselijke activiteit in het
verleden
 Worden vaak opgegraven
 Leren ons de aanwezigheid van een welbepaalde cultuurgroep die op die
bepaalde plaats, haar leefpatroon en artistieke ambities die ons kunnen
brengen op het spoor v commerciële en culturele verbindingswegen (adhv
andere opgravingen)
 Materiële bronnen kunnen ook een bron worden voor niet materiële aspecten (bv.
ideologische overwegingen)
 Andere materiële bronnen:
 Munten die informeren over personen, instellingen, economische toestanden,
richting van de handelsrelaties, …
 Met de hand vervaardigde afbeeldingen: schilderijen en tekeningen
 Mechanisch vervaardigde afbeeldingen: foto’s en films
 Orale tradities
 Zowel uit ver verleden (volksverhalen, sagen) als ME & AR (volksliederen) als uit
eigen tijd (folk, protestliederen)
 Oorspronkelijk: zuiver & exclusief oraal
 Nu: vaak vastgelegd in geschreven vorm of op geluidsband, film of digitale drager
≠ zuiver oraal

2. ONDERSCHEID TUSSEN BRON EN HISTORISCH WERK

HISTORISCHE KRITIEK | Volledige samenvatting + casussen

,4|Pagina

BRON HISTORISCH WERK

= voorwerp/getuigenis uit of over het
verleden waarop de historicus steunt om = het resultaat van die scheppingsdaad
een beeld te scheppen

Is een bewijsvoering over een
Levert ons na kritische analyse een bewijs gebeurtenis, een interpretatie die niet
voor het voorkomen van een gebeurtenis noodzakelijker de enige/laatste hoeft te
zijn

 Onderscheid: primaire – secundaire informatie:
 Primaire informatie informeert op een directe manier (bv. brieven waarin
tijdgenoten meedelen wat ze lezen en hoe ze zich cultureel ontspannen)
 Secundaire informatie informeert op een indirecte manier (bv. inventarissen van
bibliotheken en testamenten als basis om te weten te komen hoe men zich
ontspande)
 Grens tussen bron en werk ≠ altijd duidelijk: memoires en getuigenissen van politici
 Naarmate de scheidingslijn tussen publieke en privésfeer vervaagde, kwam de
persoon vd politicus meer in belangstelling te staan (mede door de tv-
journalistiek)
 Politici namen dit over: massaal uitbrengen v memoires en autobiografen
 Historisch werk kan ook bron worden: naarmate we verder in de tijd terug gaan en het
waren v bronnen problematischer is, verhoogt de kans dat de grenslijn tussen bron en
historisch werk vervaagt
 Herodotos & Thucydides
 Schreven over zelf beleefde gebeurtenissen in hun zelfgenoemde historiografen
(eerder karakter van een getuigenis = bron)
 Maar gingen verder dan het beschrijven, wouden ook verklaren = grondlegging
wetenschappelijke geschiedbeoefening
 Herodotos: vergeleek als een etnoloog gelijkenissen en verschillen tussen
Grieken en niet-Grieken
 Thucydides: stelde feiten vast en zocht naar causale en logische verbanden (=
de grondlegger)
 Het kritisch apparaat in publicatie
 Fundamentele deontologie: in studies steeds duidelijk onderscheid aangeven
tussen wat letterlijk uit de bronnen stamt & de persoonlijke interpretatie van die
bronnen
 Geheel van citaten en bronverwijzingen = het kritisch apparaat: lezer-gebruiker
kan zo kritisch de uitspraken vd historicus/journalist afwegen of de bron zelf
consulteren
 Voor de inhoud van het citaat draagt de HIS geen verantwoordelijkheid, voor de
interpretatie ervan wel

3. VAN GESPROKEN NAAR GESCHREVEN WOORD EN TERUG?
EVOLUTIE VAN DE 3. BRONNENTYPES EN HUN
COMPLEMENTARITEIT

HISTORISCHE KRITIEK | Volledige samenvatting + casussen

, 5|Pagina

3.1 SCHRIFT EN ALFABET

 Over de prehistorie (= periode vóór de geschreven bronnen) zijn we exclusief
geïnformeerd door monumentale en orale bronnen
 Schrifttypes: van pictogram naar fonetisch
 3300 v.C: historische fase in Egypte
 Met kleitabletten voorraden tellen & fungeren als kalender
 Mens werd sedentair: groeiende behoefte aan organisatie (beheersen v
inkomsten, belastingen, wetten, …)
! schrift daarvoor niet noodzakelijk: inca’s gebruikten een complex
knopensysteem
 3 functies van schrift: voorraden beheeren, personen identificeren en
gebeurtenissen bijhouden
 Verschillende mogelijkheden om te antwoorden op de behoefte om gesproken taal
neer te kunnen schrijven:
 Logografisch schrift (China) waarbij elk woord een teken heeft
 Logofonetisch schrift (Japan) waarbij elke klank een teken heeft
 Fonetisch (wij): een letterteken staat voor een klank
 Hiërogliefenschrift (Egypte)
 Grieks-Romeinse beschaving heeft het schrift uitgebouwd tot het
communicatiemedium bij uitstek
 = reden dat het gedachtengoed en culturele en technische verworvenheden v
deze SL zoveel genuanceerder gekend is
 = reden waarom deze beschaving zoveel culturele impact had

3.2 DE DRUKPERS EN UITDIEPING

 15e eeuw: boekdrukkunst
 De overlevingskans van boodschappen neemt enorm toe
 Mogelijk maken van reflectie voor onderzoekers op de theorieën van voorgangers
GEVOLG: alsmaar volledigere en preciezere opvattingen worden overgeleverd
 Papier
 itt perkament en papyrus, papier = relatief goedkoop en gemakkelijk aan te
maken
 Werd eerst van lompen – gerecycleerde resten textiel – gemaakt
 De papierpulp kon vanaf de 14e eeuw mechanisch = productiecapaciteit nam toe
 In 1798: snel en machinaal papier maken
 19e eeuw: technologie om de traditionele textiellompen te vervangen door
houtpulp

 Het drukken
 Oorspronkelijk met houtblokken, daarna werden die vervangen door metalen
letters
 Boekdrukkunst = technologische doorbraak met grote culturele,
wetenschappelijke en politieke impact
 Geen verloren informatie door kopieerfouten
 Door vermenigvuldiging v exemplaren: discussie, vergelijking en correctie van
teksten werd mogelijk
 Het delen van teksten (en ideeën) over een grote en sociaal gedifferentieerde
groep mensen werd mogelijk

HISTORISCHE KRITIEK | Volledige samenvatting + casussen

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.