lOMoARcPSD|325 326 4
POLITICOLOGIE
1 Wat is politiek?
1.1 Inleiding
- Politicologie = integratiewetenschap
➔ Inzichten en methodes uit zusterdisciplines worden gebruikt als ondersteuning
voor studie
- Studiedomein = alles te maken met besturen samenleving
- Politiek = overheidsoptreden
- Geen unanieme def voor politiek
- Besluitvorming, conflict & macht sleutelbegrippen politiek (van der Brug en
Heemskerk)
1.2 Omschrijving politiek
- Afkomstig van politeia -> polis (burgerlijke samenleving, stadstaat)
- Politikos (publiek) <-> idiotikos (individu)
- Aristoteles: politiek is hoogste menselijke activiteit, onderscheiding dieren; enkel
gelukkig als men kan debatteren
- Laswell
- Territorialisering van politiek
➔ Territoriaal gebonden samenleving -> alle regels van het territorium volgen
- Politiek betrekking op grondgebied en bevolking
➔ Van minimal state (weinig ingrijpen) naar nanny state (veel optreden)
➔ Variatie (classificaties) in politieke systemen -> politicologie
1.3 Geschiedenis
- Griekenland: polis, wat te maken heeft met de stadsstaat
- Plato (leermeester van Aristoteles):
o arbeidsverdeling,
o staat is organisch geheel met plaats vr iedereen,
o vrije wil ondergeschikt aan groter geheel
- Aristoteles:
o volwaardig menselijk leven enkel binnen politieke gemeenschap
o enkel vrije mannen
o polis = morele en politieke gemeenschap
o betrokkenheid publieke zaken
o menselijke capaciteiten volledig benutten
o politiek = meesterwetenschap
- Machiavelli
o Il Principe
o Hoe vorsten macht kunnen verwerven en behouden
o ‘Kritiek’ werd niet goed ontvangen -> boek op de index
- Nieuwe betekenis politiek (16e eeuw)
o Amorele kunst om staat tegen vijanden te beschermen
o Techniek om met macht om te gaan
- Franse revolutie
o Politiek = organisatie binnen de staat
2
, lOMoARcPSD|325 326 4
o Tegenstelling tussen ideeën over organisatie samenleving
o Betrokkenheid van velen
- Zowel conceptuele en associatieve betekenissen van politiek
1.4 Taal in de politiek
- Geen aanvaarde, objectieve wetenschapstaal
o Temperatuur: relatieve koude of warmte, thermometer = objectief
o Geen universele taal om ondubbelzinnig over sociale werkelijkheid te
praten
o Verschillende stromingen hebben =/ opvatting over juiste interpretatie
begrip (Gallie)
o Politiek is een containerbegrip bestaande uit onderdelen waar geen def
over gegeven kunnen worden: de begrippen zijn zelf gecontesteerd
o Vastleggen van sleutelbegrippen noodzakelijk
1.5 Relativiteit van indelingen: Schmitt en Easton
1.5.1 Carl Schmitt
- Der Begriff des Politischen
o Onderscheid vriend en vijand
o Bedoeld om de uiterste graad van intensiteit van een verbinding of
scheiding van een associatie aan te geven
o Wereldvrede – strijd
- Antagonisme
o Zonder meningsverschillen geen politiek
o Positieve functies van conflict
o Anders denken is positief, maar ik ga toch in conflict met deze persoon.
- Agonisme
o Wanneer iemand op een andere manier denkt is dit positief en ik ga deze
persoon ‘verheerlijken’
- Chantal Mouffe
o Radicale democratie: conflicten niet ontkend maar geuit moeten worden
o Politieke relatie is agonistisch(consensus)= tegenstellingen/conflicten
zijn noodzakelijk om politieke identiteit te ontwikkelen
o Maatschappij zonder spanning en conflict enkel door repressie
o Samenwerking met Ernesto Laclau
o <-> Schmitt: er is niet 1 winnaar bij conflict: beide partijen zijn gebonden
aan waarden democratie & blijven elkaar erkennen als vertegenwoordigers
van het volk
- Democratie functioneert pas
o bij open tegensprekelijk debat = vormelijk criterium
o verschillende politieke visies komen naar voren = inhoudelijk criterium
o Duidelijke verschillen in politieke opvatting zijn basisvereiste & maken kern
van democratie uit
- Verzakelijking van conflicten
o Vijand is geen onmens
- Conflict belangrijk voor
o Cohesie groep
o Verstarring oorkomen
o Veranderingsprocessen in gang zetten
, lOMoARcPSD|325 326 4
1.5.2 David Easton
- Politiek gaat over de toebedeling van schaarse waarden
➔ Ontstaan conflicten
➔ Middenweg tussen aspect en domeinbenadering
➔ Politiek maakt keuzes
➔ Ook bekend van systeemtheorie
➔ Gezaghebbende institutie die waarden toebedeelt (=vooral overheid)
o Brede def: partijen, belangengroepen & betoging
o Afbakening: authoritative allocation
➔ Beslissingen die gezaghebbend zijn voor hele samenleving
o Politiek vs parapolitiek (politiek binnen gezin/bedrijf)
o Systeemmodel om politiek als begrip te beschrijven (input, output,
feedback, gatekeepers)
o Stress indien onmogelijkheid input omzetten in output
o Input heeft steun nodig
o Te gevarieerd -> content overload
o Te grote eisen -> volume overload
, lOMoARcPSD|325 326 4
1.5.3 Naar een synthese van politiek
- Politiek:
o Collectieve keuzen
o Machtsgebruik en gevolgen
o Schaarste en discussie over doelstellingen, prioriteiten en middelen
o Samenleving ordenen
o Belangenstrijd & ideeënstrijd
o Bindende bepaling van samenlevingsregels
1.6 Uitleiding
- Politiek kan door veel brillen bekeken worden
Synthese
Politiek is een sociaal verschijnsel, d.w.z. dat het enkel kan bestaan in de verhoudingen
en interacties tussen mensen.
Politiek betreft zaken die voor een groep of collectiviteit als geheel geregeld worden. In
het bijzonder heeft politiek betrekking op vormen van samenwerking en conflict m.b.t.
collectieve beslissingen, d.w.z. beslissingen die in naam van en voor de hele
gemeenschap genomen moeten worden om het samenleven via bindende regels te
ordenen.
Daartoe hebben zich specifieke instellingen en procedures ontwikkeld, alsook een
politieke cultuur.
Essentieel voor deze gestolde vormen van besluitvorming en conflictbeheer is het
gebruik van macht en dus de ontwikkeling van machtsposities.
Politiek heeft een inzet, het gaat om de competitieve realisatie van doelen en de
bescherming van belangen in een omgeving van schaarste en onverenigbare doelen en
criteria.
Deze inzet en de manier waarop collectieve conflicten via politiek optreden geregeld
worden zijn het product van materiële omstandigheden maar ook van verschillende en
uiteenlopende, geïntegreerde maatschappijanalyses, waarden en normen en politieke
strategie. De laatstgenoemde instrueren politiek gedrag en ondersteunen de creatie
van belangen, doelstellingen en oplossingen
, lOMoARcPSD|325 326 4
Hoofdstuk 3: ideologieën
3.1 Wat is ideologie?
- Een set ideeën die doelen en middelen van sociale actoren poneren, motiveren
of verklaren, ongeacht de vraag of die actie de sociale orde wil bevestigen,
omverwerpen of langzaam aanpassen.
- GEEN wetenschappelijke theorie
- Verschillende mengvormen; socialistisch feminisme
3.2 Morfologie van ideologieën
- Drie bestanddelen
o Descriptief element:
• analysekader, kijk op de wereld
• welke problemen?
• Verschillende brillen
o Prescriptieve element:
• Omschrijving ideale samenleving, waarden ennormen, doel,
hoe we de toekomst moeten opbouwen
• Niet hoe het is, maar hoe het zou moeten zijn
o Operationele element:
• Hoe van huidige wereld naar ideale wereld overgaan?
• Welke methoden en maatregelen?
- Ideologie bestaat uit cluster van fundamentele kerngedachten
- Geen wetenschap omdat feiten en waarden verstrengeld zijn
o Geen methodologie voor onderzoeken -> subjectief
- Onderscheid wetenschap en ideologie
o Wetenschap: in eerste instantie gericht op analyse en verwerven
wetenschappelijke kennis
o Ideologie: realiseren ideale maatschappij
- Operationeel: strategieën en tactieken gericht op machtsstrijd en mobilisatie van
politieke steun
