Samenvatting
Samenvatting ART Lager Onderwijs JAAR1 SEM1: Wereld Waarnemen (Handboek De basis - deel natuur)
Dit is de samenvatting van het deel natuur uit het handboek 'De basis' dat bij het vak de wereld waarnemen hoort.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 43 pagina's
Voorbeeld 4 van de 43 pagina's
In winkelwagenGekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Deel natuur2.1 Evolutie
De vraag waar alles vandaan komt en hoe alles is ontstaan, houdt mensen al eeuwen bezig. Vanuit verschillende
religies probeert men een antwoord te geven op het ontstaan van de mens. Maar ook de wetenschap zoekt al eeuwen
naar een antwoord op deze vraag. Aristotels, Lamarck en Darwin zijn wetenschappers die elk hun eigen theorie
ontwikkelden over het ontstaan van de verschillende organismen op aarde.
Darwin is de meest bekende bioloog ter wereld. Niet iedereen is het eens met Darwin zijn theorie en sommigen zien
nog altijd een godsdienstige verklaring in het ontstaan van alles.
Wetenschap en geloof zijn twee zaken die op een ander niveau een verklaring proberen te geven voor het ontstaan.
2.1.1 overzicht van de evolutiegedachte
Alles evolueert razendsnel. Bijvoorbeeld muziek, van een vinylplaat, tot een cassette en cd en nu muziek die uit de
cloud komt.
Ook bij levende organismen zien we over de generaties heen de kenmerken wijzigen. Dit proces wordt een evolutie
genoemd.
Verschillende theorieën en gedachten over de evolutie:
Klassieke oudheid
Plato (5de eeuw v. chr.) dacht dat soorten onveranderlijk waren. Dit idee houdt nog eeuwen stand.
Zijn leerling Aristoteles dacht dat levende organismen zich vormden door een innerlijke kracht uit niet levende
materie. Hij dacht dat de mens en alle viervoeters uit één larve waren ontstaan. Door kruising (hybridisatie)
ontstonden volgens hem nieuwe soorten.
Creatonisten en intelligent design
Creationisten geloven dat de wereld geschapen is door een god. Het scheppingsverhaal is daar een voorbeeld van.
Over de tijd die de schepping duurt zijn er verschillende meningen. Ze zijn het wel eens dat God hierin een centrale
rol heeft.
Creatonisten geloven niet in macro-evolutie.
→Bv.: zij geloven niet dat mensen en apen dezelfde voorouders hebben. Volgens hen kunnen er dus geen nieuwe
soorten ontstaan.
Macro-evolutie: Soorten kunnen niet evolueren tot nieuwe soorten.
Maar ze geloven wel in micro-evolutie.
→ Bv.: alle hondenrassen kunnen afstemmen van dezelfde hond.
Micro-evolutie: Verandering die ontstaan binnen een soort door natuurlijke variatie.
Eigenschappen van het creationisme:
- Creatonisme is geen evolutietheorie, want ze aanvaarden geen macro-evolutie.
- Creatonisme is geen wetenschap, want de besluiten staan al vast. Men gaat op zoek naar bewijzen. Bij
wetenschap wordt er vanuit bewijzen een besluit geformuleerd.
- Creatonisme zie je terugkeren binnen verschillende godsdiensten.
In 1989 ontstond in Amerika de theorie van intelligent design. Deze theorie gelooft dat er een
sturende kracht aanwezig is geweest bij het ontstaan en de ontwikkeling van het leven.
,Lamarck en zijn voorlopers
Jean Baptiste Lamarck is de eerste wetenschapper die een uitgewerkte evolutietheorie formuleerde. Hij gaat ervan
uit dat soorten evolueren tot nieuwe soorten maar er sterven geen soorten uit. De evolutie gebeurt door twee
mechanismen:
1. Een opeenstappeling van kleine afwijkingen tussen ouders en hun nakomelingen.
2. Overerfbaarheid van kenmerken. (neolamarckisme)
Neolamarckisme: organismen krijgen nieuwe organen of eigenschappen doordat ze in een bepaalde omgeving
leven.
De theorie van Lamarck is gebaseerd op (neo)lamarckisme.
→ Bv.: Doordat de giraf telkens weer naar de bladeren reikte aan de boom en
zich strekte, kreeg hij gaandeweg een langere nek en werden zijn voorpoten
langer dan zijn achterpoten. De nakomelingen hadden van bij de geboorte een
langere nek. Omdat alle giraffen nu een langere nek hadden, moesten ze nog
hoger naar blaadjes opzoek. Door al dat oefenen, kregen ze opnieuw een
langere nek. Giraffen met een korte nek hadden niet genoeg eten en stierven
uit.
Het niet gebruiken van bepaalde lichaamsdelen zorgt ervoor dat deze lichaamsdelen kleiner werden en na een tijdje
verdwenen.
Verdieping
Cairns, een wetenschapper zag dat bacteriën bepaalde melksuikers konden verteren die ze normaal niet konden
verteren. Het is niet normaal dat bacteriën dit opeens wel kunnen. Soms verwerven ze in het genetisch materiaal
nieuwe eigenschappen door toevallige veranderingen. Deze mutaties komen voor met een bepaalde frequentie en de
bacteriën muteerden sneller dan verwacht.
Eencellige organismen zorgen ervoor dat er meer mutaties ontstaan bij stress. Normaal zorgen ze ervoor dat er weinig
mutaties gevormd worden.
Epigenetica
De studie die zich bezig houdt met het onderzoeken hoe en in welke omstandigheden een gen kan muteren en
vermenigvuldigen.
→ Bv.: deze studie verklaart bijvoorbeeld waarom het eetgedrag van mannelijke ratten ervoor kan zorgen dat hun dochters meer kans hebben op zwaarlijvigheid.
Men ontdekte dat ééncellige organismen bij stress meer kunnen muteren. In normale situaties zullen cellen de mutaties proberen beperken omdat mutaties vaak
slechte eigenschappen kunnen doen ontstaan. Wanneer organismen bijvoorbeeld in hongersnood komen, dan nemen cellen soms het risico om onder stress te
gaan vermeerderen. De DNA-controle verloopt bij mutaties minder grondig. Ook de plaats waar het gen zich bevindt is bepalend of het gen gevoelig is voor
mutatie of niet. Genen die zich op de uiteinden van de chromosomen bevinden hebben een hogere kans om te muteren.
→Epigenitica heeft een kleine verwijzing naar Lamarck zijn theorie. Organismen kunnen zich veranderen of aanpassen
naargelang het milieu waarin ze leven
,Darwinisme:
Charles Darwin bestudeerd de geologie en de biologie van het zuidelijk halfrond aan de hand van planten en dieren.
Zijn theorie is gebaseerd op onderstaande ideeën van anderen. De wetenschap bouwt verder op de ideeën van
anderen.
- De aarde evolueert door processen die vandaag nog altijd aan de gang zijn, maar die zo traag gaan dat we ze
niet kunnen zien. → boek van Lyell, Princeples of Geology
- Dieren, planten en mensen produceren meer nakomelingen dan dat er kunnen overleven. Waardoor er een
continue strijd is in de menselijke samenleving om te overleven. → boek van Malthus, Essay on the principle of Population
→ Bv.:het aantal levend organismen van een soort wordt door een gebrek aan voedsel beperkt tot een bepaald niveau. Van hieruit ontstaat Darwin zijn
visie dat wie best is aangepast aan zijn omgeving het best zal overleven en wie minder is aangepast, zal sterven.
- Op de galapagoseilanden bestudeert hij vinken. En constateert dat op elke eiland een ander type vink voorkomt.
De vinken van beide eilanden lijken op elkaar en stammen af van één voorouder. Elke vink leeft waar ze best
passen volgens de leefomstandigheden.
The Descent of Man, and selection in Relation to Sex is het tweede boek dat Darwin zelf schreef. In dit boek gaat hij
dieper in op de seksuele selectie. In zijn boek beschrijft hij dat de mens geen speciaal organisme is. De mens heeft
bepaalde kenmerken (altruïsme, liefde, intelligentie, religie) in een hoge gradatie, de dieren hebben dit in een lage gradatie. Het
is dus niet omdat wij een andere soort zijn dat enkel de mens deze kenmerken heeft. De mens heeft gewoon in een
hogere gradatie dan andere diersoorten.
Wallace gelooft in iets anders. Hij gelooft dat er in de evolutie van aap naar mens op een bepaald moment deze
kenmerken worden toegevoegd. Hij gelooft dus niet dat andere diersoorten deze kenmerken bezitten in een lagere
gradatie, hij gelooft dat ze deze kenmerken helemaal niet bezitten.
Volgens Darwin gaat het over een verschil in gradatie,
volgens Wallace gaat het over een verschil in soort.
Darwin bestudeerde de Galapagoseilanden en stelde vast dat er op elk eiland
een ander type vink voorkwam. Bovenaan zie je de zaatetende vinken met
een krachtige bek, deze vinken komen voor op eilanden met veel zaden.
Onderaan zie je insectetende vinken. Ze hebben een spitse snavel en komen
voor op eilanden met veel insecten.
De theorie van Darwin
Darwin stelt vast dat er teveel nakomelingen zijn. Het aantal organismen van een soort
blijft ongeveer gelijk. Dit komt omdat de hoeveelheid voedsel, nestplaatsen,
beschutting beperkt is. Hieruit concludeerde Darwin dat er een onderlinge strijd is
tussen individuen om te overleven. Ook stelde Darwin vast dat elk individu uniek is,
maar jongen lijken op hun ouders. Een groot deel van de kernmerken is dus erfbaar.
Hij besloot dat kenmerken die een voordeel opleveren in een bepaalde omgeving,
behouden worden (natuurlijke selectie). Evolutie gebeurt dus geleidelijk aan over
verschillende generatie heen.
Natuurlijke selectie: Als de levensomstandigheden veranderen, hebben de vormen die er het best aan aangepast zijn
(adaptie), de meest levenskansen door natuurlijke selectie. Er is een strijd om het bestaan waarbij de best aangepaste
individuen overleven.
Het vernieuwende aan de theorie van Darwin was dat hij variatie (het voorkomen van verschillen tussen individuen) en selectie uit
elkaar haalde. Variatie gebeurt toevallig, selectie gebeurt door de omgeving. Dit betekent dus dat er geen goede
kenmerken zijn maar wel goede kenmerken in een bepaalde omgeving.
, Adapdatie of aanpassingen: overerfbare veranderingen in gedrag, bouw of werking van bepaalde organen die het
organisme een voordeel geven in een bepaald milieu.
→ Vb.: stel dat er overal bruine beren waren. Op de Noordpool ontstaat er een witte beer, ijsbeer. Doordat die beer
beter gecamoufleerd is, kan hij makkelijker prooien besluipen en zijn jongen meer eten geven. Het is een voordeel en
de witte kleur wordt door selectie behouden. Zo ontstaan er meer witte beren en evolueert de soort. Als dit gebeurt
in Kroatië, dan wordt deze beer onmiddellijk opgemerkt door prooien en blijft dizelfde kenmerk een nadeel.
Seksuele selectie: is een selectie op basis van eigenschappen die als seksueel aantrekkelijk gezien worden.
→ Vb.1: de staart van een pauw heeft als doel vrouwtjes aan te trekken. De staart zorgt er wel voor dat de pauw minder goed kan vliegen, meer opvalt voor
roofdieren, ….
→ Vb.2: het gewei bij herten dient om andere mannetjes te verslaan wanneer ze vechten om een vrouwtje.
Overerving: Volgens Darwin zouden deeltjes uit het lichaam kunnen migreren naar de geslachtscellen en zo de
volgende generatie beïnvloeden. Darwin zijn theorie was sterk in het verklaren van de natuurlijke selectie, maar kon
niet verklaren hoe de variatie ontstond.
Gemende overerving: nakomelingen waren steeds een mengeling van beide ouders en waarbij het gemiddelde werd
genomen van kenmerken.
Gregor Mendel is de grondlegger van de genetica. Hij toonde aan dat er erfelijkheidsdeeltjes (allelen) bestonden die
volgens een aantal wetmatigheden zorgden voor een bepaald uitzicht van organismen. Hij onderzocht dit met erwten.
Hij kwam tot een besluit waarbij er voor elk kenmerk twee erfelijkheidsdeeltjes voorkomen. Deze erfelijkheidsdeeltjes
worden gesplitst bij de voortplanting. Een jong krijgt van elke ouder een erfelelijkheidsdeeltje (allel).
Rond het midden van de 20e eeuw ontstond de moderne synthese. Dit is een combinatie van de theorie van Darwin
en de theorie van Mendel. In deze combinatie ontdekkten ze dat als je nakomelingen krijgt, je je eigen genen
doorgeeft. (Dit verklaart waarom jonge vogels helpen bij het grootbrengen van broers of zussen.)
→ voorbeelden zie p197
2.1.2 Soortvorming en soortconcept
Door natuurlijke selectie of seksuele selectie kunnen er verschillen ontstaan binnen een bepaalde groep. Soorten
ontstaan als verschillende subgroepen zich niet met elkaar gaan voortplanten.
→ Bv.: door een geografische barrière. Op eilanden komen heel wat soorten voor die enkel daar voorkomen omdat ze daar ontstaan zijn. De zee zorgde ervoor
dat ze niet meer in contact kwamen met hun soortgenoten van het vasteland, waardoor ze konden evolueren tot een nieuwe soort.
Ook lichamelijke kenmerken kunnen ervoor zorgen dat sommige organismen zich niet meer kunnen voortplanten.
2.1.3 Grote plaatje van de wetenschap
Zie cursus p 201 - 202
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Siebedc. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 73314 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen