Begrippenlijsten Filosofie
Filosofen
Pre-socratische filosofen
Thales van Milete - Water is het begin van alles (oerbeginsel/archè)
- Stelling van Thales
- Ken jezelf om tot essentie te komen
Anaximander van Milete - Leerling van Thales
- Keek verder naar het oerbeginsel water, water is een fenomeen,
fenomenen verschijnen ergens in het onbepaalde.
- Wereld = platte schijf
Pythagoras - Philosophos
- De wereld is een getal
- Reïncarnatie
Parmenides - Het zijn is: Het zijn (waarin alles verschijnt) is 1 en onveranderlijk. In dat
zijn gebeurt vanalles en is er verandering. De bron van alle ervaringen is
niet verandert.
- Basis van de ontologie
Herakleitos - Alles verandert voortdurend, zoals een rivier/vuur, oorlog is vader
- Gelijkenissen met Chinese Taoïsme (wisselwerking Yin en Yang)
Democritos - Werkelijkheid terugbrengen tot atomen
- Materialist: alles is materie
De Sofisten
Protagoras - Leerling Democritos
- Belangrijkste sofist
- Relativisme: De mens is de maat
- Materialist
- Sceptische en agnostische houding
Socrates
Socrates - Uiterlijk lelijk – innerlijk mooiste mens
- Geen geschriften nagelaten, kennen hem van zijn leerling Plato
- Rol in Plato’s dialoog: discussiëren in Athene
- Moeilijke vrouw Xantippe: niet genoeg geld binnen
- Daimon
- Dood: gifbeker
- Symposion over Eros
- De Phaedo over dood en onsterfelijkheid
Plato
Plato - Brengt 2 realiteiten “Het zijn is” en alles verandert voortdurend samen
- Leerling van Socrates, leraar van Aristoteles
- Eigen school: de Academie
- Zoektocht naar aard werkelijkheid
- Invloeden: Socrates, Parmenides en Herakleitos, Pythagoras
- Basis van Westerse filosofie
- Eerste samenhangend filosofisch systeem
- Doel: oude waarden herstellen en funderen en zoekt absolute maat
boven de mens
- Kritiek op sofisten: drogrede, cynische kijk, overtuigen belangrijker
- Dialoog Phaedre: vraag naar psyche (mentale indelen)
,Descartes - Dualisme: een “ik” dat denkt en een lichaam heeft
Aristoteles
Aristoteles - Leerling van Plato met eigen ideeën en modellen
- Leraar Alexander de Grote
- Eigen school: Lyceum
- Advies orakel Delphi: arts filosoof
- Teologie: de leer van de doelen
- Hilomorfisme: de vorm zit in de dingen
- Hiërarchische indeling van de natuur
- Doel mens: Eudaimonia
- Ethica: deugdenleer
- 4 kardinale deugden: wijsheid, rechtvaardigheid, matigheid, moed
- Catharsis
Epicurus vs de Stoïcijnen
Epicurus - Scholen van geluk en vrijheid
- Uit de maatschappij met zielsverwanten
- Hedonè: Pijn verminderen en genot nastreven
- Doel: Gemoedsrust
- Wereldbeeld: geen goden/hoger doel, alles is te herleiden tot materie
- Voorwaarden geluk: vriendschap, vrijheid, reflectie
- Leer= geneeskunde voor de ziel
- Hedonisme
- Handelingsvrijheid
Stoïcijnen - Blijven in hectisch leven
- Ataraxia en apatheia: Afwezigheid storende emoties en lot aanvaarden
- Aandacht aan eigen gedachten en emoties (enige controle)
- Doel: gemoedsrust
- Wereldbeeld: Pantheïsme, cyclisch proces ontstaan en vergaan
- Levenszin: overeenstemming met zichzelf harmonie met natuur, geen
verzet tegen de aard van de dingen zielenrust
- Wilsvrijheid
De renaissance
Copernicus - “over de omwentelingen der hemellichamen”
- Wereldbeeld: heliocentrisme ipv geocentrisme
Vesalius - 7 boeken over de bouw van het menselijk lichaam
- Menselijke anatomie
Erasmus - Lof der zotheid
- Christus= Belichaming humanistisch ideaal
- Oproep: redelijkheid en tolerantie
- Kritische analyse van machtshonger en nepwaarden
- Doel: Kerk hervormen en uitzuiveren, herbekijk woorden Bijbel
- Visie: vrijheid maakt de mens tot mens
Luther - Reformatie/hervorming
- Mens is onderworpen aan Gods wil
- Godsdienstoorlog Europa
De Montaigne - Essays
- Elk mens is een vrij individu
- Zichzelf als bron
- Reflectie en introspectie
- Invloeden: Stoïcijnen, Sceptisme en Epicurisme
- Doel: besef evenveel verschil ik-ikzelf als ik-ander
, - Troost voor gevoel van onvolkomenheid
- Identiteit
Rationalisme, empirisme en wetenschappelijke revolutie
Descartes - Nieuw fundament van zekerheid: twijfelende/denkende ik
- Rationalist
- Methodische twijfel
- Cartesiaans dualisme
Spinoza - Rationalist
- Theologisch-politiek traktaat
- Religie=ok: Geen scheiding Kerk-staat, maar universele/abstracte religie
- Ethica
Locke - Empirist
- Tabula rasa
- In sociaal-contract (Hobbes) verklaring zoeken voor ontstaan samenleving
- Sociaal-contract theorie
- Gelijke basisrechten
Hume - Empirist
- Werk: A treatise of human nature
- Empirisme heeft grenzen: inductieprobleem
- De vork van Hume
- Ik, God en oorzaak vallen buiten de rede en de werkelijkheid
- Is-ought fallacy
- Moraal: niet ok om uit feiten normen af te leiden en ethisch handelen
doen we uit sympathie omdat het goedheid oproept
- Pleit op moreel vlak voor karakterontwikkeling en goede opvoeding met
aandacht voor deugden te vormen
Copernicaanse wending van Kant: rationele ethiek en nieuw maatschappijbeeld
Kant - 3 kritieken: wat kan ik kennen, wat moet ik doen, wat mag ik hopen
- Brug tussen rationalisme en empirisme
- We kennen de werkelijkheid niet hoe die is, maar hoe die zich voor doet
- Copernicaanse wending: zuivere rede, wat kunnen we kennen
- Rationele fundering ethiek: deugdenethiek, ethiek wetenschap maken
- Nieuw maatschappijmodel: de verlichting
- Plichtsethiek
- Categorische imperatief
Bentham - Utilitarisme
De Verlichting
Rousseau - Wetenschap= achteruitgang
- Vervreemding van de natuur
- Kind in natuurlijke omgeving laten, niet met wereld confronteren
- Emile: boek over opvoeding
De Romantiek
Schopenhauer - Werk: De wereld als wil en voorstelling
- Invloeden: Kant en Upanishaden
- Fenomenale wereld
- Kunnen nominale wereld kennen: we zijn het
- 1 enkele Wil tot leven (verlangen)
- Slaaf van de Wil
- Leven= lijden en pessimisme (tantaluskwelling)
- 3 uitwegen uit lijden
- Sublieme ervaren via kunst in nominale komen
