Ontdek de essentie van het Vlaamse onderwijslandschap met deze uitgebreide samenvatting van "Onderwijsbeleid in Vlaanderen". De derde herwerkte uitgave biedt een grondige analyse van het onderwijsbeleid in Vlaanderen, waarbij de meest recente ontwikkelingen en beleidswijzigingen in acht zijn genome...
Vak: School- en onderwijsbeleid
Boek: Onderwijsbeleid in Vlaanderen 3de herwerkte editie
,1
,Inhoud
DEEL 1: DE BASISPIJLER VAN HET VLAAMSE ONDERWIJSBELEID
1 Horizontale pijlers (van het Vlaams onderwijsbeleid) ................................. 6
2 Verticale pijlers .................................................................................... 7
3 Een diagonale pijler .............................................................................. 8
4 Het complexe samenspel van de verticale, horizontale en diagonale pijlers .. 8
5 Onderwijsbeleid als het macroniveau in een onderwijskundig referentiekader
9
DEEL 2: HORIZONTALE PIJLERS
1 Vrijheid van onderwijs ........................................................................ 10
1.1 De grondwettelijke vrijheid van onderwijs ........................................ 10
1.2 Van vrijheid van onderwijs naar recht op onderwijs ........................... 11
1.3 Van recht op onderwijs naar discussies over financiering: de schoolstrijd
11
1.3.1 De eerste schoolstrijd .............................................................. 11
1.3.2 De tweede schoolstrijd (1950-1958) .......................................... 13
1.4 Het schoolpact ............................................................................. 14
2 Leerplicht en geen schoolplicht ............................................................. 16
2.1 De lange weg naar de leerplicht ...................................................... 16
2.2 De leerplicht en de schoolstrijd ....................................................... 16
2.3 De verlenging van de leerplicht: opnieuw een twistappel .................... 17
2.4 Leerplicht en geen schoolplicht ....................................................... 17
2.5 Nieuwe discussie: over de leerplicht; verlagen van start- en eindleeftijd
18
2.5.1 Het verlagen van de ondergrens ................................................ 18
2.5.2 Het verlagen van de bovengrens ............................................... 19
3 Onderwijs is een gemeenschapsmaterie ................................................ 21
4 Kwaliteitszorg- en bewaking ................................................................ 23
4.1 De wortels van de kwaliteitsdriehoek ............................................... 24
4.1.1 De inspiratie voor het decreet over de kwaliteitsdriehoek: de
commissie-Monard ............................................................................. 25
4.1.2 Het decreet over de kwaliteitsdriehoek ....................................... 26
4.1.2.1 Eindtermen en leerplannen .................................................... 27
2
, 4.1.2.2 De inspectie ......................................................................... 28
4.1.2.2.1 Pedagogische begeleidingsdiensten ................................................................... 29
4.2 Verdere evoluties: eindtermen en curriculum .................................... 30
4.2.1 De aanvangsperiode: vreedzame co-existentie (1991-1995) ......... 30
4.2.2 Groeiende weerstand (1995-1999) ............................................ 31
4.2.3 Een politieke tegenbeweging (1999-2004) .................................. 32
4.2.4 Opnieuw een vreedzame co-existentie (2004-2014) ..................... 33
4.2.5 Een ‘contrareformatie’ vanaf 2014 ............................................. 34
4.3 De situatie van de eindtermen anno 2022 ........................................ 35
4.3.1 Een parlementaire aanzet ......................................................... 35
4.3.2 Het kaderdecreet (2018) .......................................................... 36
4.3.3 Decreet over de onderwijsdoelen voor de eerste graad ................. 37
4.3.4 De eindtermen tweede en derde graad secundair onderwijs: ‘mission
impossible’ ........................................................................................ 39
4.3.5 Herwerking van de vernietigde eindtermen ................................. 41
4.4 Verdere evoluties rond kwaliteitsbewaking; inspectie en toetsen ......... 41
4.4.1 De situatie voor het nieuwe decreet van 2018 ............................. 41
4.4.2 De nieuwe aanpak: Inspectie 2.0............................................... 42
4.4.3 Het bereiken van de eindtermen: van peilingstoetsen naar centrale
gemeenschappelijke toetsen ................................................................ 44
4.4.3.1 Peilingstoetsen ..................................................................... 44
4.4.3.2 Naar gestandaardiseerde toetsen ............................................ 45
4.4.3.3 De regeringsverklaring: de dijbreuk van de centrale toetsen ....... 48
4.5 Verdere evoluties: de pedagogische begeleiding en nascholing ............ 49
4.5.1 De pedagogische begeleiding .................................................... 50
4.5.2 Nascholing ............................................................................. 51
4.5.3 De centra voor leerlingbegeleiding (CLB’s) .................................. 52
5 Diversiteit en inclusie: opvangen van sociale ongelijkheid en ongelijke
onderwijskansen ...................................................................................... 53
5.1 Het ontmaskeren van de meritocratie .............................................. 53
5.1.1 Een meritocratisch onderwijs .................................................... 53
5.1.2 Gelijke kansen ........................................................................ 54
5.1.3 Illustraties .............................................................................. 55
5.2 Recht op onderwijs: naar een strakker wettelijk kader ....................... 55
3
, 5.3 De GOK-decreten vanaf 2002 ......................................................... 57
5.4 De langzame weg naar Vlaamse vorm van inclusief onderwijs ............. 59
5.4.1 Antecedenten van de recente decreten ....................................... 59
5.4.2 De krijtlijnen van het M-decreet + vooruitzicht decreet Leersteun .. 61
5.4.3 Het M-decreet aan de kant: hier komt het Leersteundecreet ......... 64
6 De formeel verankerde plaats van stakeholders in discussies m.b.t.
onderwijsbeleid ....................................................................................... 66
6.1 De Vlor ........................................................................................ 66
6.2 De schoolraden ............................................................................ 67
6.3 De engagementsverklaring............................................................. 67
7 Een Vlaams-Europese kwalificatiestructuur ............................................ 68
7.1 Europese harmonisatie van de hogere onderwijsruimte ...................... 68
7.2 Harmonisatie van de volledige opleidingsstructuur: van EQF naar VKS . 69
7.2.1 De Europese versie .................................................................. 69
7.2.2 De Vlaamse versie ................................................................... 69
DEEL 3: VERTICALE PIJLERS
1 Het basisonderwijs ............................................................................. 71
1.1 Het kleuteronderwijs ..................................................................... 73
1.2 Het lager onderwijs ....................................................................... 74
1.3 Buitengewoon basisonderwijs ......................................................... 77
2 Het secundair onderwijs ...................................................................... 79
2.1 De modernisering van het secundair onderwijs ................................. 80
2.2 De eerste graad secundair onderwijs ............................................... 82
2.3 De tweede en derde graad secundair onderwijs................................. 84
3 Het buitengewoon secundair onderwijs .................................................. 85
4 Overige trajecten secundair onderwijs en het volwassenonderwijs ............ 88
4.1 De Centrale Examencommissie ....................................................... 88
4.2 Leren en werken en duaal leren ...................................................... 88
4.2.1 De situatie vanaf 2008 tot 2018 ................................................ 89
4.2.2 Nieuwe organisatie .................................................................. 90
4.3 Het secundair onderwijs in het volwassenenonderwijs ........................ 93
4.3.1 Het secundair volwassenonderwijs ............................................. 94
4.3.2 Basiseducatie (CBE)................................................................. 94
4
, 4.4 Het deeltijds kunstonderwijs (DKO) ................................................. 95
4.5 Het sociaal-cultuur vormingswerk ................................................... 97
5 Het hoger onderwijs ........................................................................... 98
5.1 De cijfers anno 2022 ..................................................................... 98
5.2 Sinds 2003: aardverschuivingen in de structuur van het hoger onderwijs
99
5.2.1 De codex Hoger Onderwijs........................................................ 99
5.2.2 De bachelor-masterstructuur .................................................. 100
5.2.3 Kwaliteitszorg ....................................................................... 100
5.2.4 De oprichting van de associaties .............................................. 101
5.2.5 Het flexibiliseringsdecreet ....................................................... 102
5.2.6 Recente ontwikkelingen in het hoger onderwijs ......................... 103
5.3 De Hogescholen .......................................................................... 104
5.3.1 Korte historiek ...................................................................... 104
5.3.2 Onderwijs aan de hogescholen: de bacheloropleidingen .............. 105
5.3.3 Nieuw sinds 2019: de graduaatopleidingen ............................... 105
5.4 Universiteiten ............................................................................. 106
5.5 De lerarenopleiding in Vlaanderen ................................................. 109
DEEL 4: EEN DIAGONALE PIJLER VAN HET VLAAMSE
ONDERWIJSBELEID
1 Wat bedoelen we met juridische basis? ............................................... 116
2 EDULEX: de GPS voor het onderwijsbeleid ........................................... 116
3 Hoe komt beleid tot stand? ................................................................ 117
4 Een voorbeeld: de decretale basis van de rechtspositie van het personeel 119
4.1 Aanstellingen in het onderwijs ...................................................... 119
4.2 Bekwaamheidsbewijzen ............................................................... 120
4.3 Evaluatie van leerkrachten ........................................................... 122
5
,Deel 1: De basispijlers van het Vlaamse onderwijsbeleid
1 Horizontale pijlers (van het Vlaams onderwijsbeleid)
fundamentele horizontale pijlers
→Zitten sterk verankerd in wettelijke, decretale basis van onderwijs als
maatschappelijke actor
- Eerste pijler: Vrijheid van onderwijs
o Artikel 17 vd Belgische Grondwet
o De prijs die we in Vlaanderen betalen voor deze vrijheid?
- Tweede pijler: Leerplicht en geen schoolplicht
o Verdere uitwerking Grondwet (late beslissing van de Belgische
overheid)
- Derde pijler: Onderwijs is gemeenschapsmaterie
o Aardverschuiving in Belgische structuur (6 staatshervormingen,
eerste in 1970) als gevolg van de federalisering en het
overhevelen van bevoegdheden naar gemeenschappen en
gewesten → onderwijs is een gemeenschapsmaterie
6
, - Volgende vier pijlers:
→Oorspronkelijke Belgische onderwijsregelgeving, en vooral in de
herschikkingen van de onderwijsstructuur door inbedding in de
ruimere Europese context en de verschuivingen in de maatschappij
als gevolg van migratie en ideologische discussies over diversiteit en
inclusie
o Kwaliteitszorg en –bewaking
o Diversiteit en inclusie
o Verankering stakeholders in onderwijsbeleid
o Een Vlaams-Europese kwalificatiestructuur
2 Verticale pijlers
- Verwijzen naar basisstructuur van onderwijs
- Ingericht volgens kwalificatieniveaus
- sterk bepaald zijn door aantal leeftijdgrenzen
o Basisonderwijs
o secundair onderwijs
o hoger onderwijs
o Volwassenenonderwijs
- Focus belang van onderwijs is verschoven
o Vroeger: focus op beperkte kwalificatie met het oog op de
inschakeling in een agrarische / industriële samenleving
o Nu: focus op het garanderen van kwalificaties die passen bij
een postindustriële samenleving waarin de dienstensector
bepalend is
➔ Onderscheid tussen HO en VO is in die zin een anomalie
(abnormaal)
→ VO om een middelbaar diploma te behalen
→ de opdeling volgens leeftijd in een onderwijssysteem is
achterhaald (verouderd) en dat een focus die vertrekt
vanuit kwalificaties beter aansluit bij de realiteit van ons
onderwijs
7
,3 Een diagonale pijler
= Juridische basis
= verwijst naar de brede waaier aan aanpakken in de regelgeving
➔ Nieuw omdat je zonder analyse en een aanpassing van de regelgeving
weinig beweging kan krijgen in heel wat onderwijsdossiers
➔ Gaat over:
- Grondwet
- Belgische wetgeving
- Vlaamse decreten
- Memories van toelichting bij decreten
- Regelementen van koepels, netten en schoolbesturen
➔ heeft juridische rechtskracht: wordt verplicht door decreten en
wetten, beseffen dat dit geen juridische bundel kan worden, maar
willen de lezer voldoende bewust maken van het kader
waarbinnen het Vlaamse onderwijsbeleid vorm krijgt
4 Het complexe samenspel van de verticale, horizontale
en diagonale pijlers
Veel beslissingen over het opzetten en functioneren van verschillende onderwijs-
niveaus worden direct beïnvloed door de horizontale pijlers
8
, 5 Onderwijsbeleid als het macroniveau in een
onderwijskundig referentiekader
= Onderwijsbeleid (macro) is een bepalende factor in een onderwijskundig
referentiekader dat leren en instructie (micro) helpt beschrijven
➔ Macroniveau heeft directe invloed op meso- en microniveau
(kwaliteitszorg, lesdoelstellingen…)
➔ Op macroniveau wordt het ‘interne’ functioneren van het onderwijs en het
onderwijsbeleid beïnvloed door de context + stakeholders in die context
(vakbonden, leerkrachtenorganisaties, politieke partijen, economische
drukkingsgroepen (VOKA), ideologische drukkingsgroepen (kerk), de
academische wereld, jongerengroepen)
→ invloed soms heel expliciet (protestmarsen, petities) of impliciet en
indirect (intern overleg, partair overleg, consultatierondes)
➔ Context bepaald budget beschikbaar voor onderwijs in Vlaanderen
→ werkingsbudget is grotendeel gealloceerd, waardoor er weinig
beleidsruimte is in het onderwijsveld om stevige beslissingen of
bijsturingen betaalbaar te maken
9
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper amber-leys. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €13,09. Je zit daarna nergens aan vast.
