Prof. Gastmans
1. Waardigheidsbevorderende zorg
1.1 ethiek van principes
Conflict van principes
Ethisch kader: principles of biomedic ethics
=> medische ethiek mee gevormd
=> want medische ethiek best recent (jaren ‘90)
DUS: ook sprong in geneeskunde meegemaakt -> “mag ik alles doen wat ik kan doen”
Def: systematische & kritische re ectie op het medisch handelen in het licht van menswaardigheid
- Systematisch: niet enkel obv buikgevoel
- Kritisch: alles in vraag stellen
Con ict van principes
- respect voor autonomie
- Als patiënt wilsbekwaam, dan beslissingen respecteren
- Kan door adequate info geven over behandeling & risico’s
- Principe van geïnformeerde toestemming
- Als bv. Operatie, dan behandeling + risico’s uitleggen —> handtekening patiënt
!! Patiënt heeft uiteindelijk eindbeslissing
= in normale omstandigheden is hoofdprincipe
<-> als abnormale omstandigheden (bv. Corona), dan principe rechtvaardigheid
belangrijker
- Nonmale cence
- Patiënt niet slechter maken dan dat hij/zij was voor operatie
- Bene cence
- Nonmale cence = minimum bene cence
- Niet enkel geen kwaad doen, moet beter maken
- Rechtvaardigheid
- Gelijke toegang tot gezondheidszorg
!! Ethisch dilemma doet zich voor als 2/4 principes elkaar tegenspreken
Voorbeeld 1
- patiënt met laat stadium kanker
- Niet zeker dat chemo zal werken
- Als patiënt niet goed informeren & toch chemo doen -> chemisch onverantwoord
Voorbeeld 2
- Bloedtransfusie bij jehova getuige er vanuit gaande dat hij geen toestemming zou geven
- Geen bloedtransfusie geven = schade berokkenen, maar wel autonomie gerespecteerd
Voorbeeld 3
- Euthanasie
- Respect voor autonomie, maar schaadt patiënt
- P18 handboek, Carolien
- In welke mate zeker dat doodswens uit eigen wil is & niet symptoom van depressie?
- Als dit kan bevestigd worden door psychiater, dan moet wens honoreren
- MAAR: doden van Carolien is wel schade berokkenen?
Kenmerken theorie
1. Theoretisch & oplossingsgericht
- 4 principes bekijken
- kijken of deze in con ict zijn
1
flfi fi fl flfi
, Prof. Gastmans
2. Nadruk op respect voor autonomie: neutraal?
- Als zeggen dat dit belangrijkste waarde is, zal dan altijd bovenhand nemen?
3. Nadruk op ‘wat moet ik doen’
- Reductie van het probleem
- Hoe gaat psychiater doorheen heel handelingsproces met Carolien om
- Genoeg met haar gepraat
- Genoeg inspanningen voor haar gedaan, voor de partner/zoon
- Wordt in principebenadering weinig/geen aandacht aan gespendeerd
Vergeten randfenomenen
- Morele houdingen
- Bv. Twee verpleegsters kunnen persoon wassen
- Maar gaan allebei op heel andere manier om met persoon (bedekken, er tegen praten, …)
- Het hele zorgproces
- Fasen in zorgproces
- Genoeg tijd genomen
- Particuliere context -> ethische problemen stellen zich in bepaalde context
- Relationele context
- Rekening houden met familie
- Institutionele context
- Persoon euthanasie vragen in groot UZ of in rusthuis op land of …
- In UZ: team dat Carolien behandeld kan bespreken met ethische commissie
- In WZC: hebben deze infrastructuur niet
- Maatschappelijke context
- In België hebben euthanasiewet <-> Duitsland, Frankrijk, …
- Invloed op manier waarmee met deze situaties omgaan
Theorie is heel simpel, maar reductie complexiteit
!! Moet deze complexiteit respecteren & niet proberen veranderen
1.2 nood aan ander geluid?
Inleiding
!! Model van prof dat tegen principebenadering ingaat
Veel mensen zijn wilsonbekwaam => hoe dan respect voor autonomie
+ in psychiatrische contexten & bij kinderen is wilsbekwaamheid complex begrip
DUS: veel problemen, waar respect voor autonomie niet hoofdprincipe is
Niet veel belang hechten aan principes
MAAR: wel aan bestaanssituatie mensen & concrete zorgpraktijken als basis nemen
- concreet beleefde ervaring
- Ervaring arts, patiënt, familie
- Kan inzicht geven in hoe omgaan met ethische problemen
- Inductief vanuit concrete casussen
- Dialogale interpretatie
- Met ethische probleem geconfronteerd, dan één tool om hier uit te geraken
- Oplossing vinden met mensen rond de tafel die betrokken zijn
- Praten over probleem + luisteren naar andere meningen
- Ethische standaard
- Ethiek meer dan ‘praten & verstaan’
- Hebben bepaalde criteria die moet respecteren
- Bv. Menswaardigheid
2
, Prof. Gastmans
Schematische voorstelling:
Beleefde ervaring -> kwetsbaarheid
& manier om hier mee om te gaan is door interpretatieve dialoog opstellen
& dan ethische standaard bepalen door waardigheid
Bovenaan: 3 pilaren
Onderaan: 3 concepten
Drie pijlers
1. Concreet beleefde ervaringen
Ethische problemen in concrete ervaringen & belevingen mensen
=> “zorg gebeurt tussen mensen”
=> Bv. Jehova getuige heeft bepaalde opvatting & zal deze vertellen
<-> komt niet overeen met opvatting arts
=> Waarom zegt Jehova getuige dit?
-> Staat onder dwang?
-> Is echte overtuiging?
Vaak hebben mensen duidelijke opvattingen, tot je hen er over vraagt
Bv. Mensen euthanasie vragen
MAAR: als vragen waarom, dan blijkt vaak dat met andere problemen zitten
& denken dat bv pijn/problemen enkel kunnen verdwijnen met euthanasie
Team ethische commissie -> samenkomen & proberen binnen uur tot besluit te komen
MAAR: hoe kan als ethicus weten hoe mensen rondom dit probleem denken?
=> interviews, focusgroepen, … & zo inzicht krijgen hoe mensen denken over deze problemen
= kwalitatief onderzoek
<-> kwantitatief onderzoek minder interessant voor ethiek
WANT: minder diepte-inzicht
Kwalitatief onderzoek = emancipatorische kracht
- Hoorbaar maken wat vaak lange tijd niet hoorbaar is geweest
- Nieuwe inzichten krijgen
Kernbeleving van ethische problemen = kwetsbaarheid
- Artsen, patiënten, familie,
3
, Prof. Gastmans
2. Interpretatieve dialoog
Als kwetsbaarheid geïdenti ceerd, dan moet mee omgaan
= essentie van zorg
Omgaan door met elkaar te praten
& zien hoe alle betrokkenen probleem beleven
(Technische info, juridische info, …)
Opvattingen nooit volledig helder
- Vaak niet voor personen zelf
- Ook niet voor anderen
!! Eigen aan ethische gesprekken -> moeilijk te interpreteren
Voorafgaande wilsverklaring: document dat kan invullen waarin je zegt wat je wilt & niet wilt als je
wilsonbekwaam bent geworden
1. Pos voorafgaande wilsverklaring: geregeld in patiëntenrechten wet & juridisch afdwingbaar
2. Neg voorafgaande wilsverklaring: schrijven welke behandelingen je niet meer wilt
=> Arts moet dit respecteren
=> Niet juridisch afdwingbaar, want weet niet welke situatie het later gaat zijn
=> MAAR: kan wel behandelingen weigeren
Bv. Als in onomkeerbare coma, kan euthanasie vragen
MAAR: kan niet afdwingen, want behandelende arts kan altijd gewetensbezwaar indienen tegen
euthanasie & kan dit weigeren (wettelijk bepaald)
!! Moeilijk op voorhand te zien in welke situaties terecht komen
=> kan zijn dat uw papier niet nuttig is in die situatie
3. Normatieve standaard/ethische standaard
Criterium dat moet gebruiken om verschil te maken tussen wat goed is & wat niet
Twee normatieve vragen
- Fundamentele normatieve vragen
- Bv. Waarom moeten verdergaan met zorgen voor mensen met dementie
- Kost veel geld & heeft geen nut -> kan geld beter gebruiken voor jeugdpsychiatrie
- Waarom niet?
- Mensen zijn gelijk & levens zijn evenveel waard
- Belangrijk voor nabestaanden dat zij familie niet zomaar moeten achterlaten
- Geen rationeel argument, maar wel ethische argumenten
- Toegepaste normatieve vragen
- Als beslissen om dementiezorg verder te zetten, wat betekent dat concreet?
- Bv. Mogen armbandjes aandoen om dwaalgedrag aan te doen? Of wat betekent dat voor
hun seksuele expressie? Wat als mensen niet meer kunnen eten, moeten dan vocht
toedienen of? …
4
fi
