1
INLEIDING TOT HET RECHT – ACADEMIEJAAR 2021-2022
Prof.dr. Dirk Van Daele
Voor bepaalde onderdelen zullen teksten ter beschikking worden gesteld op Toledo. Deze
teksten behoren integraal tot de kennen leerstof.
DEEL I. HET FENOMEEN RECHT
HOOFDSTUK I. HET BEGRIP RECHT
I.1. Inleiding
Moeilijk te definiëren
Mensenwerk = geproduceerd
Afhankelijk vd maatschappij waarin je leeft
Een beleidsinstrument
Het recht is een normensysteem (= regels & voorschriften) gecreëerd door de overheid
De overheid moet zorgen voor de handhaving en bewaking vd regels (= controlesysteem)
Wanneer de regels niet opgevolgd worden zullen er sancties volgen
Overheid
Normen opleggen
Normen handhaven
Sanctioneren
I.2. Recht als geheel van bindende regels
I.2.1. ALGEMEEN GELDENDE REGELS (categorie 1)
Geldend voor iedereen op een bepaald grondgebied en voor elk rechtssubject
I.2.1.1. Algemene gebodsbepalingen
= gedrag opleggen, je MOET bepaalde dingen doen ( = verplichting) à regels die
nageleefd MOETEN worden
Kan + of – uitgedrukt zijn bv geboorte aangeven op het gemeentehuis of de
verkeersregels naleven
I.2.1.2. Algemene verbodsbepalingen
, 2
= gedrag verbieden dmv straffen uit te delen als je het wel doet bv verkrachting, diefstal,
…)
U mag iets NIET doen = verbieden
Bv u mag niet met twee personen gehuwd zijn tegelijkertijd
I.2.1.3. Verlofbepalingen
= gedrag toelaten, kiezen wat je doet
Je mag bep dingen WEL doen
Het recht geeft je de mogelijkheid om handeling te stellen
Bv echtscheiding aanvragen in een huwelijk
I.2.1.4. Belovende regels
= gedrag beloven, overheid moet zijn best doen om ernaar te streven à beleid voeren,
zoveel mogelijk stimuleren
Overheid moet iets waarmaken
Bv recht op arbeid, recht op behoorlijke huisvesting, …
I.2.2. REGELS TOEPASBAAR NA KEUZE (categorie 2)
Regels die niet altijd gelden en aan bep keuzes verbonden zijn
Niet elke regel is van toepassing op elke burger, afh vd keuzes ve rechtssubject
Veel regels krijg je nooit mee te maken
Gelden ALLEEN voor zij die een keuze gemaakt hebben
Bv huur v huizen MAAR je hebt geen huurhuis, huwelijksregels MAAR nooit getrouwd
Regels worden gemaakt voor de alg meest gemaakte keuzes
I.2.3. WILSAANVULLENDE OF SUPPLETIEVE REGELS (categorie 3)
= reservebank vh recht
Met oog op vrijheid, zo weinig mogelijk moeien met pers leven
Regels een suppletief karakter geven à WIL gaat voor!!
Enkel toepasbare regel als betrokkene geen andere regel maakt/kiest
Deze regels waren opgesteld met het gedacht dat de meeste burgers er achter zouden
staan
Regels waarvan u kan afwijken
Bv kot wateroverlast à recht : gr herstellingen à verhuurder
Kl herstellingen à huurder (zie huurcontract), maar deze regel is enkel van toepassing als
er niets vermeld staat in het huurcontract over eventuele herstellingen, het is een alg regel
Bv trouwen à geld: van wie is wat? è eigen keuzes maken, plan trekken
, 3
Geen huwelijkscontract à eigendom van voor huwelijk blijft van u, eigendom van tijdens
huwelijk wordt verdeeld
Eigen regels maken MAG, maar je moet je aan regels houden
Niet afwijken vd regels? à HOUDEN aan huidige regels (wel bindend)
I.2.4. TECHNISCHE REGELS (categorie 4)
Technische rechtsregels
Bv handtekeningen onder contract, procedureregels, termijnen, …
Moeilijk verstaanbaar/begrijpelijk
I.3. Recht en de maatschappelijke orde (overal anders)
Recht = een maatschappij product, mensenwerk
Recht is zo oud als de mensheid
Ubi societas, ibi uis
Ibi uis, ibi societas
= waar een samenleving is, is er recht en waar er recht is, is een samenleving
Geen recht = geen maatschappij
Elke samenleving heeft een vorm van rechtsregels/afspraken
ANDERS wet vd sterkste
Recht = instrument van beleid en sturing
Doel: de mens in de samenleving met andere te ondersteunen, richting geven +
verbeteren
Zonder recht = samenleven niet mogelijk
I.4. Recht en gezag
Recht is NIET onwijzigbaar, maar afh vd partijen die aan de macht zijn kan het recht
wijzigen
HOOFDSTUK II. DE INDELINGEN VAN HET RECHT
II.1. Rechtstakken – Publiekrecht en privaatrecht
≠ doel
, 4
Publieksrecht: verdediging vd alg belangen vd overheid, staat, natie bv.
Organisaties, strafrecht, belastingen
Privaatrecht: private belangen v burgers (particulieren) beschermen bv als koper,
verkoper, huurder, verhuurder,..
≠ aard
PUR: bindend, niet afwijkend, dringend, dwingend
PR: wilsaanvullend/ suppletief, afwijken met toestemming vd tegenstander
≠ rechtsverhouding
PUR: verticaal (overheid over burgers)
PR: horizontaal (iedereen gelijk)
Bij oplossen van conflicten behoort de rechter tot de overheid DUS rechter moet
onafhankelijk zijn
Arbeid in 19e E = privaatrecht à overheid moeide zich niet
Maar door ontstaan vd welvaartsstaat begon de overheid regels op te leggen à
publieksrecht
Onderscheid tss PUR en PR kan vervagen & de aard kan veranderen
bv overheid mengt in een handelsconflict
Scheiding is vaag owv sociale welvaartsstaat: overheid legt bindende regels op en moeit
zich met zaken die vroeger privaatrecht was bv studentenbeurs, invaliditeitsuitkering,…
Vb'en publiekrecht: staatsrecht, bestuursrecht, strafrecht, strafprocesrecht, fiscaalrecht,…
Vb’en privaatrecht: vennootschapsrecht, burgerlijk recht, handelsrecht,...
II.2. Nationaal recht en internationaal recht
Recht hangt af van grondgebied tot grondgebied (= nationaal)
Recht aan een land en overheid koppelen bv: Nederlander huurt in België à aanpassen
aan onze regels
recht = nationaal product en gekoppeld aan staten
Geen staat/samenleving zonder recht
Belgisch recht geld niet voor alle Belgen bv als deze geïntegreerd is in Amerika
Ook internationaal recht: boven de staten heen
Klassieke model: staten maken juridische afspraken onder elkaar à verdrag