Inleiding tot de vertaalkunde
Inleiding – Algemene info
WAT?
Dit vak: introductie tot belangrijke namen, begrippen en theorieën in de vertaalkunde →
gekoppeld aan voorbeelden en opdrachten.
HOE?
Interactieve hoorcolleges
o Vragen
o Opiniepeilingen
o Duo- en groepswerk
Opvolging in Canvas
o Slides
o Reflectie-, discussie-, vertaal-, of luisteroefeningen
EVALUATIE?
Schriftelijk examen
o Kennis, inzicht en toepassing
o Open vragen
HOOFDSTUK 1: Wat is vertalen, wat is
vertaalkunde?
1. WAT IS VERTALEN?
Enkele definities
→ Vertalen heeft verschillende definities, de ene al wat uitgebreider dan de andere
Vb: “Een procedure waarbij een originele tekst, vaak de ‘brontekst’ genoemd, wordt vervangen
door een tekst in een andere taal, vaak de ‘doeltekst’ genoemd”
Vb: “Vertalen is wat we allemaal doen als we interpreteren wat iemand anders zegt of schrijft –
we toetsen het aan en linken het naar onze eigen ervaringswereld”
Verheven of alledaags?
Verheven:
John Dryden(1631-1700): sprak over ‘het genie’ van de brontekstauteur, de ‘kracht’ en ‘geest’
van het origineel, de noodzaak om de betekenis van het origineel ‘perfect’ te begrijpen en de
‘kunst’ om het te vertalen Friedrich Schleiermacher(1788-1834): het vertalen van literaire
werken is de doeltaal nieuw leven inblazen
Alledaags:
Arundhati Roy (2018): “ Translation is not a high-end literary art performed by sophisticated
polyglots. Translation is daily life, it is street activity, and it’s increasingly a necessary part of
ordinary folks’ survival kit
Onze definitie
Vertalen is een doelgerichte activiteit
, Waarbij verschillende partijen betrokken zijn (auteur, zender, vertalen, revisor, ...)
Die ingebed zit in een specifieke socioculturele, geografische en historische
context (nu vs. vroeger, hier vs. elders)
En waarbij je medieert tussen talen en culturen
En is schriftelijk of mondeling
Vertalen is dus een cruciale vaardigheid om communicatie te faciliteren in een meertalige
en multiculturele samenleving.
Taxonomieën (=classificaties)
Volgens Roman Jakobson (1959): 3 vormen van vertalen:
o Interlinguaal = vertaling van de ene taal naar de andere
o Intralinguaal = vertaling binnen eenzelfde taal (vb: samenvatten, parafraseren,
naar dialect vertalen, vulgariseren, van academische taal naar alledaagse taal, ...)
o Intersemiotisch = vertaling van het ene tekensysteem naar het andere (vb:
gebruik maken van emoji’s, symbolen, gebaren, ... i.p.v. woorden gebruiken)
Andere classificaties
Volgens modus
o Geschreven (= vertalen) vs. gesproken (= tolken)
Voorbeelden van tolken: tolken, gebarentolken, simultaan tolken, consecutief
tolken, language brokering
o vs. intermodale vertaling (= vertaling waarbij modus van brontekst niet gelijk is aan
de doeltekst, bijvoorbeeld het vertalen van een blad, ondertiteling, ...)
o vs. multimodale vertaling (= vertaling waarbij de doeltekst rekening moet houden
met een verschillend tekensysteem in de brontekst, bijvoorbeeld bij ondertiteling
voor slechthorenden)
Volgens domein
o Algemeen vs. gespecialiseerd (= bijvoorbeeld: technisch-wetenschappelijke,
economische, juridische, literaire vertaling)
Verschil tussen niet-literaire vertaling en literaire vertaling: bij een niet-
literaire vertaling gaat het er vooral om de inhoud correct over te brengen en
om eenduidig en transparant te zijn. Bij een literaire vertaling is de vorm
belangrijk
o Oude vs. nieuwe vormen van vertalen
= vertalen is ontstaan in ons cultuurgebied ca. 3500 v.C. in het Midden-Oosten
samen met het schrift
▫ Audiovisueel vertalen (vb: ondertitelen, dubben, audiodescriptie, voice-over,
fansubs)
▫ Lokalisatie (culturele aanpassing van software, apps, websites en games van
broncultuur naar doelcultuur) → houdt rekening met gewoontes, behoeftes,
conventies en gevoeligheden van een nieuwe doelcultuur
▫ Transcreatie = creatieve aanpak van reclame- en marketingcampagnes ...
voor een nieuw doelpubliek
Vraag: wat is volgens jullie het grote verschil tussen het vertalen van literaire teksten en
niet-literaire teksten?
Andere classificaties
, Oude vs. nieuwe vormen van vertalen
= vertalen ontstaan in ons cultuurgebied ca. 3500 v.C. (Midden-
Oosten) samen met het schrift
o Audiovisueel vertalen (ondertitelen, dubben, audiodescriptie, voice-over,
fansubs)
o Lokalisatie
Culturele aanpassing van Software, apps, websites en games van broncultuur
(BC) naar doelcultuur (DC)
Houdt rekening met gewoontes, behoeftes, conventies, gevoeligheden van
nieuwe DC
Visuele lokalisatie:
o Transcreatie: creatieve aanpassing van reclame-en marketingcampagnes voor
nieuw doelpubliek
2. WAAROM IS VERTALEN BELANGRIJK?
Welke stempel op de wereldgeschiedenis gedrukt?
Vertalingen hebben bijgedragen tot:
Verspreiding van schrijfconventies
Ontwikkeling van individuele talen en literaturen
Verspreiding van wetenschappelijke kennis
Propagering van religieuze en culturele waarden
Verspreiding van politieke macht en invloed
Maar heeft helaas ook bijgedragen tot onderdrukking (kolonialisme, nazisme)
Opvattingen door de eeuwen heen
Vertalen = iets negatiefs
