SOCIALE PSYCHOLOGIE 2022-2023
DEEL 1: SOCIALE PSYCHOLOGIE: KERNTHEMA’S:
HOOFDSTUK 1: INLEIDING
DE MENS IS EEN SOCIAAL DIER
Aristoteles stelde al in de 4e Eeuw voor Christus : ‘de mens is een sociaal dier, hij is niet gemaakt om alleen te
leven’ → dit idee staat centraal in de sociale psychologie
Van de sociale psychologie wordt verwacht dat de discipline bijdraagt tot het begrijpen en oplossen van
maatschappelijke problemen
We zijn verzot op nadenken over onszelf en anderen en over hoe te reageren in sociale situaties. Anderen
observeren, hun gedrag analyseren = een fulltime job → we zijn fulltime sociale psychologen
• We gaan bv. in de les de prof gaan beoordelen, tijdens het voetballen andere spelers gaan beoordelen
Er is een belangstelling voor sociaalpsychologische thema’s in de media; het interesseert ons omdat we
obsessief bezig zijn met het sociale
Samenwerken met anderen heeft er in de evolutie voor gezorgd dat we zo’n grote hersencapaciteit hebben
Er zou geen zelf zijn als er geen ander is -> je hebt bepaalde toetsstenen nodig om van een dier te kunnen
zeggen dat die een zelve heeft : een aap dat nog nooit een mede-aap heeft gezien kan zich niet als een zelve
zien
SOCIALE PSYCHOLOGIE : DEFINITIE EN VERWANTE DISCIPLINES
Sociale psychologie hanteert de methode van de psychologie
Psychologie Sociale psychologie
Gericht op individu Gericht op het individu in de context van sociale
relaties & situaties
Focus op het begrijpen van het innerlijk Focus op de wijze waarop gedachten, gevoelens,
(denkprocessen, affect & motivatie) motivaties en gedragingen worden beïnvloed door
de aanwezigheid van anderen
DEFINITIE VAN SOCIALE PSYCHOLOGIE
Sociale psychologie is de wetenschappelijke studie naar de wijze waarop gedachten, gevoelens, motivaties
en gedragingen van mensen beïnvloed worden door de aanwezigheid van !anderen! en hoe wij zelf een
invloed uitoefenen op hoe andere personen denken, voelen en zich gedragen
1
,Delen van de definitie:
Sociale psychologie is dus een wetenschappelijke studie (1):
• Hanteert vaak experimenten
• Wetenschappelijke kennis gaat over systematische analyse, rapportering, observatie
• Kennis wordt doorgegeven en voortgebouwd (niet anekdotisch en niet toevallig)
Gedachten, gevoelens, motivaties en gedragingen (2):
• Gericht op de manier waarop het individu de sociale wereld waarneemt, begrijpt & interpreteert
• Bestuderen dus de subjectieve interpretatie van objectieve eigenschappen
• Oog voor cognitief, affectief en motivatie aspecten
• Ruime visie op gedrag: gericht op algemene principes en theorieën
o Dus globale visie op mens en niet focus op 1 aspect
• Diverse vormen van gedrag worden bestudeerd in verschillende situaties (bijvoorbeeld het onderzoek
naar vooroordelen)
Aanwezigheid van anderen (3):
• Brede betekenis van het ‘sociale’;
o De sociale invloed van anderen op het individueel functioneren, of;
o Individuele processen die intern spelen, maar toch betrekking hebben op anderen
• Niet-sociale factoren die impact hebben op gedachten, gevoelens, motivaties en handelingen van het
individu (bv het weer)
• Bestudeerd ook gedachten of gevoelens van personen over niet-sociale objecten (bv bepaalde
schoenen, als een beroemdheid bepaalde schoenen kopen stijgt de verkoop van die schoenen
drastisch)
Psychologie verschillend van de andere sociale wetenschappen omwille van de gerichtheid op het individu.
Enkel wnr we het ‘innerlijk’ (denkprocessen, affect en motivatie) van de actoren begrijpen, kunnen we correcte
uitspraken doen over ‘wat mensen drijft’
DE KRACHT VAN DE SITUATIE
We laten ons op continue wijze beïnvloeden door onze sociale omgeving
Studie van Theodor Newcomb :
• Situatie van hogeschool en politieke houdingen onderzocht
• Studenten kwamen uit welvarende gezinnen met conservatieve opvattingen (rechts)
• Op school die liberale sfeer beaamde (links)
• Hoe langer op school, hoe linkser ze werden
• Ideologische afstand met hun ouders werd groter
• Zelfs studies 25 en 50 jaar later toonden aan dat ze linkser waren dan vrouwen van hun leeftijd
➔ De hogeschooljaren worden de ‘beïnvloedbare jaren’ genoemd
o Jongeren zijn dan vatbaar voor veranderingen in hun ideologische houding
Slechte omgevingen zetten aan tot slecht gedrag
Sociaal milieu zorgt voor hoe we denken, voorbeeld; meisjes die conservatief werden opgevoed die naar een
progressief college gingen denken 40 jaar later nog steeds progressiever dan meisjes die niet naar het college
zijn gegaan
2
,Ronald Reagan:
Er wordt hem gevraagd of het geen probleem is dat hij zo oud is. Reagan antwoordt dat hij niet weet wat hij
moet zeggen, hij zou niet graag willen dat leeftijd een element wordt in de campagne. Hij wil niet van zijn
tegenkandidaat zeggen dat hij/zij jong en onervaren is.
Zou het lukken dat Reagan de verkiezingen heeft
gewonnen door zijn ‘grappige’ oneliners? Wat gebeurt
er als de oneliners van Reagan wegvallen? Zou de
beoordeling van Reagan dan slechter zijn?
→ Deze zou inderdaad negatiever zijn als deze
oneliners worden weggehaald.
De reactie slaat op de publieksreactie. Het laatste
heeft betrekking op oneliners zonder reacties. De
reacties van het publiek worden dus niet weergegeven
of gehoord. (reacties -> positieve reacties)
→ Dit experiment toont aan dat je beïnvloed wordt door de reactie van anderen.
SOCIALE PSYCHOLOGIE EN DE VERWANTE DISCIPLINES
Sociale psychologie is nauw verband aan persoonlijkheidspsychologie en sociologie!
(1) Sociologie:
• Interesse in onderwerpen die een groot maatschappelijk belang hebben (net zoals sociale psychologie)
o Vb. geweld, vooroordelen, culturele verschillen
• Gericht op groepsfactoren (zoals nationaliteit of klasse) (→soc. psych. Gericht op individuele niv.)
• Maakt minder gebruik van experimenten dan de sociale psychologie (→ soc. psych. Gebruikt vaak)
• Multilevel analyses: combinatie van de twee disciplines (sociologie en sociale psychologie); groeps- en
individueel niveau
o Multilevel analyses = analyse die effecten bepaalt van verschillende hiërarchische niveaus op
een uitkomstvariabele, waarbij het individuele niveau het ondergeschikte niveau vormt en de
groep, organisatie of maatschappij het bovengeschikte niveau uitmaakt
(2) Persoonlijkheidspsychologie:
• = de studie van de structuur en de effecten van stabiele en cross-situationele eigenschappen van
individuen
• Stelt modellen die op basis van gedachten, affect en motivaties gedrag voorspellen (net zoals sociale
psychologie)
• Cruciaal verschil met sociale psychologie: hun gerichtheid op respectievelijke individuele
verschillen/disposities en situaties = cross-situationele consistentie → sociale psychologen
proberen te begrijpen hoe situaties een impact hebben op personen, ondanks hun verschillende
persoonlijkheden = cross-individuele consistentie
o Paradigmastrijd tussen situationisten en dispositionisten
o Interactionisme belangrijke stroming waardoor beide visies elkaar terug vonden
Interactionisme= er is een dynamische wisselwerking tussen dispositie (= individuele verschillen) en
situatie, waarbij uitingen van disposities afhankelijk zijn van de situatie. Er wordt hierbij een onderscheid
gemaakt tussen zwakke en sterke situaties die het gedrag matig/dwingend aansturen :
3
, • Zwakke situaties
o Beïnvloeden gedrag matig -> disposities grotere impact op gedrag
• Sterke situaties
o Geven op een meer dwingende wijze richting aan gedrag -> persoonlijkheid kleinere rol
ANDERE PSYCHOLOGISCHE DOMEINEN
Binnen de psychologie nog andere domeinen belangrijke input / afzetgebied vormen voor de sociale
psychologie : cognitieve psych, klinische psych en de arbeids- en organisatiepsych
Omschrijving Gelijkenis met sociale psychologie
Klinische psychologie De klinische psychologen Ze onderzoeken beiden hoe personen
proberen personen met in sociale situaties met stress en angst
psychische problemen of omgaan, hoe depressieve en niet-
stoornissen te begrijpen en te depressieve personen anderen
behandelen. percipiëren en hun gedrag hierop
afstemmen en hoe pesten, uitsluiten en
stereotyperen een negatief effect kan
hebben op de gezondheid en
zelfwaardering van het slachtoffer.
Cognitieve psychologie De cognitieve psychologie Onderzoek naar de interface tussen
bestudeert mentale processen die cognitieve en sociale psychologie wordt
betrekking hebben op de sociale cognitie genoemd.
informatieverwerking, zoals leren,
onthouden en redeneren.
Arbeids- en Deze psychologen bestuderen de Heel wat wetenschappelijke artikelen
organisatiepsychologie mens in relatie tot zijn werk en die in dit domein worden gepubliceerd,
zijn (werk) organisatie. kunnen eigenlijk gezien worden als
sociale psychologie. Bovendien worden
veel gedoctoreerde sociaalpsychologen
in de organisatiepsychologie
tewerkgesteld.
SOCIALE PSYCHOLOGIE EN MENSENKENNIS
Hoewel mensenkennis dikwijls interessant is, is het probleem dat deze kennis niet op een gedegen empirische
toetsing berust. Mensenkennis is vaak beperkt geldig en het is niet mogelijk om ze te hanteren als basis van
meer omvattende theorieën. Mensenkennis klopt niet altijd.
Voorbeelden:
1. ‘Soort zoekt soort’ versus ‘tegenpolen trekken aan’
2. Als je kinderen beloont voor iets wat ze graag doen, dan zullen ze die activiteit minder uitvoeren.
→Het kind gaat zichzelf afvragen of hij/zij de activiteit doet omdat hij/zij het graag doet of omdat het
moet (een straf is).
3. Het herhaaldelijk zien van een persoon, een schilderij, een gebouw zal je waardering ervoor
verhogen.
→Je komt meer in contact met die persoon dus dit is een logische redenering.
4
