VERBINTENISSENRECHT 2023
Claeys, I. Tanghe, T. (2023). Nieuw Algemeen Contractenrecht (1 ste editie). Intersentia.
1
,INLEIDING
HOOFDSTUK 1: CONTRACTBEGRIP EN HET ALGEMEEN
CONTRACTENRECHT IN PERSPECTIEF
A CONTRACTBEGRIP
Contract ≠ contractueel document!!
Contract:
- Art. 5.4 BW: contract = wilsovereenstemming tussen 2 of meer personen met de bedoeling
rechtsgevolgen te doen ontstaan
- Contract = gedrag om extra gebondenheid of een ander extra rechtsgevolg te creëren
Contractueel document
- Concreter dan contract + tastbaar/ zintuigelijk waarneembaar
- Reflecteert wat de partijen daadwerkelijk overeengekomen zijn
- Slechts een middel (instrumentum) om de rechtshandeling (negotium) tot uitdrukking te brengen
- Handmatig of elektronisch ondertekend
- Bv: uitgewisselde brieven of e-mails, inhoud die elektronisch is opgeslagen in vorm van geluid, beeld
of audiovisuele opname
Merk op: het is niet omdat er geen contract is, dat er geen rechtsgevolgen kunnen zijn
Merk op: contractuele document is niet enige wijze waarop partijen hun wilsovereenstemming kunnen
veruiterlijken. Kan ook mondeling of met gebarentaal (maar -> bewijsproblemen)
Wilsovereenstemming: aanbod (1) dat wordt aanvaard (2)
- aanbod is bindend voor bepaald termijn ofwel expliciet in aanbod en anders ‘redelijke termijn’
o binnen 7d geen antwoord op je aanbod, dan ben je vrij om hetzelfde aan ander aan te bieden
o aanvaarding wilsovereenstemming contract
o reactie die vw toevoegt oorspronkelijke aanbod verdwijnt maar reactie vormt een
tegenaanbod dat opnieuw geldig is voor termijn bepaald in aanbod of redelijke termijn
B CONTRACT ALS INDIVIDEEL EN MAATSCHAPPELIJK INSTRUMENT
DOELSTELLINGEN EXTERN AAN ALGEMEEN CONTRACTENRECHT
- Contracten brengen 2 of meer personen voor bepaald doel/activiteit/project bijeen
o Eenmalige, voortdurende of opeenvolgende prestaties
- Contract =
o A priori: win-win
o A posteriori: win-win / win-lose / lose-lose
2
,ALGEMEEN BELANG VS BELANG VD ANDER EN SAMENLEVING
Algemeen contractenrecht wil:
- Bijdragen tot zelfontwikkeling en zelfbeschikking van elk individu
- Respect voor anderen en voor de samenleving
- Bescherming van zwakke of kwetsbare contractpartij
REALISATIE VAN DIE DOELSTELLINGEN
Bescherming zwakke partij of tegengaan van onwenselijk gedrag
- Handelingsonbekwaamheid minderjarigen en beschermde meerderjarigen
- Nietigverklaring van overeenkomst wegens misbruik omstandigheden
- Verbod rechtsmisbruik
Veel beschermende regels zijn erop gericht om na te gaan of de totstandkoming van contract procedureel
correct is verlopen (zonder na te gaan of het rechtvaardig is)
Respect samenleving:
- wijze waarop contractsvrijheid beperkt wordt door openbare orde
- mate waarin rechters, wegens miskenning van de openbare of dwingend recht, contracten
kunnen/moeten nietig verklaren of weigeren om aan de afdwinging ervan mee te werken
C. CONTRACT ALS BOUWSTEEN VAN PRIVAATRECHTELIJK VERMOGENSRECHT
PERSOON EN VERMOGEN
Vermogensrecht:
- Vermogen=
o art. 3.35 BW: de juridische algemeenheid die het geheel vd bestaande en toekomstige
goederen en verbintenissen omvat van een persoon
o de activa en passiva
- aanspraak op de ander afdwingen:
o via buitengerechtelijke middelen van geoorloofde eigenrichting (bv opschorting uitvoering
eigen verbintenis)
o in rechte, door het instellen van een eis/ rechtsvordering (via dagvaarding of verzoekschrift)
- aanspraak is erkend maar SA voldoet niet aan verplichtingen -> eiser kan zich verhalen op alle
goederen vd SA
o goederen SA worden “gemeenschappelijke waarborg” of “algemeen verhaalsonderpand”
- pondspondsgewijze of evenredige verdeling onder samenlopende schuldeisers
o vermogen is te klein en wordt evenredig verdeeld, a rato van het aandeel van elke
schuldvordering
o wet/contract kan uitzondering geven
o vb voorrang van bepaalde schuldeisers
- sommige goederen zijn onbeslagbaar; bed, keuken, ...
- procedure van gerechtelijke reorganisatie: ter voorkoming faillissement
- natuurlijke persoon (geen onderneming) bevindt zich in deconfiture of kennelijk onvermogen
3
, o = hij is niet instaat om op duurzame wijze zijn opeisbare/ nog te vervallen schulden te betalen
dan kan hij ad rechter vragen om een collectieve schuldenregeling te krijgen
DE TRIPTIEK VAN BESCHERMING TEGEN SCHADEVEROORZAKENDE HANDELINGEN, BESCHERMING
TEGEN ONRECHTVAARDIGDE VERRIJKING EN CONTRACTUELE VERWACHTINGEN
Principe: wie schade in zijn persoon of vermogen lijdt, draagt die zelf
Uitzonderingen:
- publiekrechtelijke mechanismen
o werkloosheidsuitkeringen, arbeidsongevallenuitkeringen, … (= sociale zekerheid)
- privaatrechtelijke mechanismen
o private verzekeringen
o buitencontractuele aansprakelijkheid: schadeherstel ontvangen voor aantasting beschermd
belang (aantasting fysieke integriteit, aanval op de reputatie, …)
o ongerechtvaardigde verrijking moet ongedaan worden gemaakt
- contract:
o doel is om aan onze individuele behoeften te voldoen en verbonden risico’s te verdelen
D. ALGEMEEN VS BIJZONDER CONTRACTENRECHT
BELANG EN RELATIVITEIT ALGEMEEN CONTRACTENRECHT
Algemeencontractenrecht: breed gamma van verhoudingen in onze maatschappij
- algemene regels die gelden voor contracten (ongeacht het type)
- algemene rechtsregels mbt vermogen van personen
- louter vermogensrechtelijk vs persoons -/ familierechtelijk belang
- tss 2 privaatrechtelijke personen of met overheid
- ….
BIJZONDER CONTRACTENRECHT
Bijzondere rechtsregels/ rechtstakken, die afwijken van het algemeen contractenrecht
Juristen categoriseren ze
- Oud BW: belangrijkste types opgenomen: ‘civiele contracten’
bv. koop-verkoop, lastgeving, huur, kanscontracten, …
- WER
bv. betalingstransacties, overeenkomsten mbt intellectuele rechten, elektronische contracten, …
- Bijzondere wetten
bv. Wet-Breyne, Wetgeving inzake timesharing, …
Bijzondere regels werden om uiteenlopende redenen ingevoerd:
- omdat de gemeenrechtelijke regels niet in lijn zijn met aard van een bepaalde overeenkomst
4
, - om een bepaalde categorie mensen tegen de medecontractant te beschermen
- contracten sui generis
o = andersoortig contract
o Contract dat de kenmerken heeft van een bepaald type contract (bv huur), maar toch geen
huur genoemd wordt, want heeft nog andere kenmerken die zodanig van klassieke huur
afwijken dat het niet gepast is om regels inzake huur geheel of gedeeltelijk toe te passen.
welke regels dan wel? -> die van het algemeen contractenrecht
E. INTERNATIONALISERING, EUROPEANISERING, DIGITALISERING, CODIFICERING,
REGIONALISERING, CONSTITUTIONALISERING
INTERNATIONALISERING
- Alg contractenrecht grotendeels nationaal
- Rechtsvergelijkende methode
o met rechtssytemen van frankrijk, nederland en duitsland en common law stelsels
- Weens koopverdrag (CISG)
o internationale verkoop van roerende goederen tss ondernemingen (regelt de
totstandkoming, NIET GELDIGHEID)
- Rome PICC (Principles of international commercial contracts)
EUROPEANISERING
- Eu-recht bevestigt of doorkruist bestaande nationale privaatrechtelijke regels
- Primair unierecht brengt geen rechtstreekse gevolgen tss particulieren met zich mee
- PECL
o Principles of european contract law
o Lando commissie
o Soft law
- DCFR
o Draft common frame of reference
o Voorstellen regels europees contractenrecht en grote stukken van privaatrecht
- CESL
o Common european sales law
o Set beginselen en regels voor grensoverschrijdende contracten tot verkoop van goederen of
tot levering van digitale inhoud en ermee verbonden diensten
o B2B en B2C
REGIONALISERING
6de staatshervorming: gewesten kregen bevoegdheid om bepaalde contracten te regelen
- Woning-huur, kleinhandel, landbouwdoeleinden, …
CONSTITUTIONALISERING VAN HET PRIVAATRECHT OF HORIZONTALISERING VAN FUNDAMENTELE
RECHTEN
Privaatrechtelijke verhoudingen (incl contractuele aard) ondervinden toenemende impact van fundamentele
rechten (grondwet, EVRM, handvest EU, …)
5
, HOOFDSTUK 2: HET NIEUWE VERBINTENISSENRECHT
Van oud naar nieuw BW door hervormingen in privaatrecht (WER en ondernemingsrecht):
- Code Napoleon (1804) -> 2020: Oud BW
- Codex Geens 2019: BW
- Codex Vande Lanotte: WER
A. STRUCTUUR VAN BOEK 5
In lijn van traditie is wenselijk want het bevordert de continuïteit van het recht
Rechtshandeling: mbt contracten (2 regels betreffen eenzijdige rechtshandeling)
Rechtsfeit: mbt quasi-contracten, onverschuldigde betaling, ongerechtvaardigde verrijking, zaakwaarneming,
buitencontractuele AH
Algemene bepaling: 5.138-5.270 ook regels die traditioneel tot verbintenisrecht behoren want gelden ook
voor andere verbintenissen dan contractuele verbintenissen
B. AARD
Origineel: Geen verduidelijking of regels van dwingend recht, aanvullend recht of openbare orde waren
Nu: art. 5.3 lid 2 BW
- Aard boek 5 is aanvullend recht tenzij uit tekst of draagwijdte zelf blijkt dat die regel geheel/
gedeeltelijk van dwingend recht of openbare orde is
- Bijvoorbeeld:
o ‘Behoudens andersluidend beding’ = suppletieve regel
o ‘Ieder afwijkend beding wordt als niet geschreven gehouden’ = dwingende regel
Kritiekpunten:
- Afwijkingen
o Verduidelijking van het al dan niet suppletieve karakter van een regel is vereist om
toegankelijkheid van regels voor burgers te bereiken (doelstelling van BW)
o Niet bij alle regels staat of ze van OO of DR zijn
- Draagwijdte
o Soms staat de aard in de wet zelf maar soms in de toelichting -> je kan niet gwn de tekst
raadplegen
o Soms volgt het dwingend karakter uit de ‘draagwijdte’ van een bepaling =/= rechtszeker
- Gedeeltelijk
o Sommige bepalingen zijn gedeeltelijk van OO of DR maakt het nog ingewikkelder
6
