HOOFDSTUK 2: De antisociale PH-stoornis
Criteria DSM-V
1) Diepgaand patroon van gebrek aan achting voor en schending van de rechten van anderen
( !! moet aanwezig zijn in vroegvolwassenheid +- 15 jaar)
a. Niet in staat zich te conformeren aan sociale normen over wat volgens de wet is toegestaan, zoals blijkt uit het herhaaldelijk komen tot
daden die een reden zijn voor aanhouding. Maar, niet veralgemenen:
§ Niet alle antisociale persoonlijkheden zijn criminelen en niet alle criminelen zijn antisociaal
§ Enkel een klein deel van personen met antisociale persoonlijkheid komt in aanraking met het gerecht (heeft te maken met de mate van
impulsiviteit en agressiviteit)
b. Onbetrouwbaarheid, zoals blijkt uit het herhaaldelijk liegen, valse namen gebruiken of duperen van anderen voor persoonlijk profijt of
plezier.
§ Kunnen vaak een oprechtheid veinzen en kunnen zo verscholen aan het werk achter hun ‘mask of sanity’
§ Om korte termijn doelen en pleziertjes te bemachtigen bijv. geld, seks, macht
§ Informatie verschaffen via derden
c. Impulsiviteit, onmogelijkheid om te plannen: beslissingen worden op het moment gemaakt zonder na te denken over de gevolgen voor
zichzelf en anderen.
d. Prikkelbaarheid, agressie: vechtpartijen, ruzies, huishoudelijk geweld ook naar kinderen.
e. Roekeloze onverschilligheid voor veiligheid zichzelf en anderen: vaak verkeersongevallen, rijden onder invloed, racen, onveilige seksuele
omgang.
1
, § Als partner: veelvuldige kortstondige seksuele relaties
§ Als ouder: gebrek aan verantwoordelijkheid, mishandeling en verwaarlozing
§ Zorg en soms ook zelfzorg afwezig
§ Geldverspilling wanneer het voor zichzelf is, niet voor anderen
f. Constante onverantwoordelijkheid: terugkerend onvermogen zich op het werk consistent te gedragen.
g. Ontbreken van berouw, zoals blijkt uit onverschilligheid na iemand pijn te hebben gedaan, slecht te behandelen of te bestelen of het
rationaliseren van dit gedrag.
§ In combinatie met manipulatie: kunnen slachtoffer doen geloven dat hun eigen schuld of verdiende loon is.
§ Ze bagatelliseren de eigen daden of onverschilligheid voor tonen
§ Hangt samen met gebrek aan angst en empathie: combinatie van oppervlakkige charme met een uiterst gebrek aan empathie en
berouw + opgeblazen zelfbeeld. Afwezigheid van angst + geringe sociale teruggetrokkenheid + hoog niveau van aandacht zoeken. In
forensische instellingen is de combinatie van afwezigheid van angst en empathie vaak een voorspeller voor recidive.
§ Kil, cynisch, minachtend ten opzichte van gevoelens van anderen.
§ Opgeblazen en arrogant
2) De persoonlijkheidsstoornis kan pas gediagnosticeerd worden vanaf dat de betrokkene 18 jaar is.
3) Er zijn aanwijzingen voor een normoverschrijdende-gedragsstoornis begonnen voor 15 jaar.
4) Het antisociale gedrag komt niet uitsluitend voor in beloop van schizofrenie of bipolaire stoornis.
2
,Tussen stijl (type) en stoornis:
Stoornis anti-sociale Stijl anti-sociale
Niet in staat zich te conformeren aan sociale en legale normen: vaak illegale Eigen waarden boven die van groep stellen en daarmee regelmatig in contact
praktijken van kleine tot grote criminaliteit. komen. Ze kijken vanuit hun eigen perspectief naar de zaken.
Oneerlijkheid, liegen, valse namen gebruiken: liegen en manipuleren in functie Flirtend met grenzen
van het bereiken van gewenste doel bijv. op het werk:
bijv. seks, geld, macht deadlines, op tijd komen,…
Impulsiviteit, onmogelijkheid om te plannen: beslissingen worden op het Plezier/genot-zoekend maar nog besef van schaden anderen: ze kunnen
moment gemaakt zonder na te denken over de gevolgen voor zichzelf en zichzelf misschien wel in gevaar brengen, maar denken nog steeds aan de
anderen ander
Prikkelbaarheid, agressie: vaak betrokken in vechtpartijen, ruzies, huishoudelijk Assertief en fysiek aanwezig
geweld ook naar kinderen
Roekeloze onverschilligheid voor veiligheid zichzelf en anderen: vaak Zichzelf als resistent voor gevaar zien: mensen met de stijl denken meer na dan
verkeersongevallen, rijden onder invloed, racen, onveilige seksuele omgang mensen met de stoornis
Constante onverantwoordelijkheid: financieel, werkgebied Vrij van beperkingen willen blijven
Ontbreken spijtgevoelens, rationaliseren van eigen gedrag dat kwetste of Agressieve, impulsieve zelfdienende stijl, maar binnen morele, sociale normen
mishandelde
3
,KENMERKEN TYPES van antisociale GELIJKENISSEN VERSCHILLEN MET ANDERE
anti-sociale
- zie kenmerken - Psychopathie : Antisociale vs. Narcistische PHST Antisociale Narcistische
DSM hierboven biologische predispositie: bepaalde
hersenstructuren zorgen dat je een - Emotieloos, glad en - impulsiviteit en - Behoefte aan
kwetsbaarheid hebt oppervlakkig normoverschrijdend bewondering en
gedrag afgunst van anderen
- Sociopathie: - Misbruik van andere, - Meestal geen
biologische achtergrond is normaal, gebrek empathie, - agressie normoverschijdende
maar ze ontwikkelen vaak antisociale manipuleren en geschiedenis in de
kenmerken door incopetente en domineren -Oneerlijkheid kindertijd
vijandelijke socialisatieprocessen.
bv. door afwezigheid ouderschap,
zware verwaarlozing, trauma’s,
seksueel misbruik
ONDERSCHEIDEND TYPE:
Antisociale vs. Borderline Antisociale Borderline
- Prosociale psychopaat: zet
eigenschappen constructief in voor - impulsiviteit, - manipuleren - Manipuleren opdat
maatschappij (bv. zaken, politiek, roekeloosheid voor macht, er voor hen gezorgd
militaire kringen, - Spanning zoeken materiële wordt; ze zijn bang
- Oppervlakkigheid beloning om alleen te vallen
- Doorgaans - Overdreven
emotioneel uitbundig in
stabiel emotionele
expressie
- Actieve
agressie - Passieve agressie
4
,PERSPECTIEVEN OP DE ANTISOCIALE PHST
BIOLOGISCH PSYCHODYNAMISCH COGNITIEF
Zenuwstelsel: Superego kan niet opgebouwd worden door ze missen een gevoel van continuïteit. Ze
gebrek aan rolmodellen en internalisatie. ID hebben korte gefragmenteerde stukken van
Autonoom à quasi afwezigheid van reactiviteit, heeft vrij spel; het ego handelt dus naar het ID plezierbejag
voelen geen angst zonder tussenkomst van het superego.
wanneer het moment leeg is, voelt het leven
ze hebben een lagere autonome baseline Ze hebben weinig verdedigingsmechanismen, ook zo aan. Ze zijn voortdurend op zoek naar
uitgezonderd voor projectie en projectieve stimulatie
Centraal à kunnen een gelijk niveau van moreel indentificatie
redeneren bekomen dan zij zonder psychopathie,
maar ze vertonen andere hersenreactiviteit in: Gevoel van grandiositeit
- Amygdalae Belangrijke factoren in ontwikkelen van types:
- PCC (TOM)
- TPJ (TOM) 1. intelligentie :
- Minder grijze stof in regio’s morele
beoordeling (insula, PCC,amygdalae en hoog = misleiding, subtiliteit, ‘mask of sanity’
ACC)
2. kracht/fysieke agressie
5
,HOOFDSTUK 3: De narcistische PHST
Criteria DSM-V
Een pervasief patroon van grandiositeit (in fantasie en/of gedrag), behoefte aan bewondering en gebrek aan empathie.
Dit begint op jongvolwassen leeftijd en is aanwezig in uiteenlopende contexten,
bijv. niet alleen op het werk: een beetje narcisme is soms nodig in een aantal beroepsstijlen),
zoals blijkt uit vijf of meer van volgende kenmerken:
1) Heeft een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid
a bijv. overdrijft eigen prestaties en talenten, verwacht als superieur erkend te worden zonder de erbij horende prestaties.
2) Is gepreoccupeerd met fantasieën over grenzeloos succes, grenzeloze macht, genialiteit, schoonheid of ideale liefde. Het grenzeloze is hier van
belang.
3) Gelooft dat hij of zij ‘bijzonder’ en uniek is en alleen begrepen kan worden door, of moet omgaan met andere bijzondere mensen of met mensen
(of instellingen) met een hoge status. Mensen met narcisme vinden het belangrijk om omgeven te worden door andere mensen met een hoge
status, zolang zij in de schaduw blijven staan. Een vriend voor iemand met narcisme is meestal iemand met een hoge status: als jij daar vriend
mee bent, dan ben jij ook wel belangrijk.
4) Excessieve behoefte aan bewondering.
5) Heeft een gevoel bijzondere rechten te hebben: onredelijke verwachtingen over een speciale voorkeursbehandeling
6
, a bijv. niet snappen dat je ook in de file moet staan, dat je in een rij staat of een automatisch meegaan met zijn of haar verwachtingen.
6) Exploiteert anderen, dit wil zeggen: maakt misbruik van anderen om eigen doeleinden te bereiken.
7) Heeft gebrek aan empathie: is niet bereid de gevoelens en behoeften van anderen te erkennen of zich ermee te identificeren. Wanneer jij je in
iemand anders schoenen gaat verplaatsen, betekent dat je je moet ‘verlagen’, dat je van je toren moet komen.
8) Is vaak afgunstig op anderen of gelooft dat anderen op hem/haar afgunstig zijn: afgunst wordt niet uitgesproken, in zichzelf zeggen “Ik kan dat
veel beter dan Jos”
9) Toont zich arrogant of hooghartig in gedrag of houding.
Het hoofdkenmerk van narcisme is een pervasief patroon van grandiositeit en nood aan bewondering.
- Ze verwachten zorg: om bewonderd te worden, omdat ze nood hebben aan complimenten. Moesten er geen mensen rondom een persoon met
narcisme zijn, dan zouden anderen vergeten hoe goed mensen met narcisme zijn. Echte intimiteit tussen mensen met narcisme en anderen is
moeilijk, want ze zijn voornamelijk op zichzelf gericht. Bij het begin van een relatie is er een enorme idealisering van de ander, een spiegeling,
maar vanaf het moment dat iets teleurstellend is, slaat het om. Binnen het gezin is het moeilijk om te verdragen dat dochter/zoon slimmer is,
buiten het gezin zal de ouder met narcisme enorm opscheppen over wat dochter/zoon bereikt heeft.
- Mensen met narcisme zijn vaak heel charmante mensen die met veel wegkomen en goed kunnen vertellen, maar ze kunnen omkeren. Wanneer
vorige kenmerken uitblijven, dan ontstaat er grote krenking, vernedering, verwerping en vernietiging. Er is dus minachting voor het kunnen van
de ander.
▪ Bijv. hoge verwachtingen van werkgever (persoon met narcisme) naar werknemer en vanaf het moment dat de werknemer iets vertoont
van falen is het vernietiging. Gevaar bij mensen met narcisme is dat je eerst enorm wordt opgehemeld
▪ bijv. werkgever en werknemer: je bent de beste werknemer, wordt helemaal opgehemeld. Totdat je faalt in de ogen van de werkgever.
Mensen met narcisme hebben een vrij zwart-wit beeld van de wereld.
- Mensen met narcisme zijn enorm gepreoccupeerd met zichzelf dat het kwetsend wordt naar de omgeving: door een gebrek aan empathie
▪ bijv. Jef (met narcisme) gaat naar zijn ex-vrouw en vertelt over zijn nieuwe vlam. Zijn ex-vrouw is helemaal nog niet over de relatie - heel
veel klagen over imperfectie van anderen => door het zwart-wit beeld.
7
, - Wanneer je in therapie gaat met een persoon met narcisme moet je letten op wat je zegt. “Wanneer God binnenkomt, moet je God eren” à heel
hard meegaan in het gevoel van de persoon met narcisme (erkenning geven voor wat ze bereikt hebben) en voorzichtig verbinding maken, dan
langzaamaan ‘op de eieren lopen’ en iets in vraag stellen.
COMORBIDITEIT:
Narcistische persoonlijkheidsstoornis kan samengaan met:
- Hypomane episodes
- Anerexia nervosa : preoccupatie met zichzelf
- Bij mannen eerder dan anorexia: bodybuilding
- Stoornis in gebruik van middelen
PHST:
- Histrionische PHST
- Borderline PHST
- Antisociale PHST
- Paranoïde PHST
8
, DIFFERENTIATIES
ANTISOCIALE PHST BORDERLINE PHST HISTRIONISCHE PHST
Narcisme is een antisociale PHST. Borderline is een histrionische ze streven net zoals mensen met een narcistische stoornis naar perfectie,
PHST: maar doen dit met een hoge mate van zelfkritiek.
- op zichzelf gericht. Het zelfbeeld is - op anderen
redelijk stabiel met een gevoel van gericht zijn. Instabiel o Centraal: voelen dat iemand anders naar hen
grandiositeit, ze zijn enorm bezig zelfbeeld: er is verlangt
om hun zelfbeeld in stand te continu de behoefte
houden. Ze organiseren de aan zelfdestructie, !!! niet hetzelfde als:
omgeving continu om een gevoel ze zijn impulsief en o Amoureuze narcisme: mensen met deze stoornis willen
van stabiliteit vast te houden. Ze hebben anderen verleiden en gaan deze stap ook nemen
streven naar perfectie en succes is verlatingsangst. ó
hun eigen verdienste. Alles wat niet o histrionische stoornis: deze mensen willen ook dat ze in
goed loopt, is de schuld van de de smaak vallen bij anderen, maar zij gaan de relatie met
ander. Bij narcisme is er eerder anderen niet aan.
bindingsangst aanwezig. Mensen met de histrionische persoonlijkheidsstoornis gaan relaties met
- Centraal: aandacht installeren,
anderen aan als heel bijzonder en als zeer intiem beschouwen.
deze mensen willen gezien !! in tegenstelling tot narcisme. Daarbij ontstaat minachting voor anderen
Centraal: bewondering installeren
worden vanaf het moment dat deze mensen niet meer voldoen aan hun eisen.
!!! Veel van deze kenmerken zijn in zekere mate terug te vinden bij succesvolle mensen, er is enkel sprake van een stoornis wanneer de coping rigide en
inflexibel is en wanneer narcisme lijdensdruk veroorzaakt binnen de persoon of omgeving
- Grandiositeit kan een onderdeel zijn van hypomanie of manie in plaats van narcisme
- Symptoom middelengebruik
bijv. cocaïne kan het gevoel van grandiositeit verhogen. Soms is er geen narcisme, maar neemt een persoon veel cocaïne in en leidt dit tot het
gevoel van grandiositeit.
- Soms paranoïde neigingen “Heel de wereld is tegen mij” wanneer laag zelfbeeld naar de oppervlakte dreigt te komen
9
