muzische talen B
leren van kunst: deel 3 HOE?
creativiteit vleugels geven
● creativiteit = de vaardigheid van de lln. om ideeën te bedenken en dingen te
creëren die nieuw, verrassend en waardevol zijn voor de lln. zelf
● via onderwijs de lln. uitdagen om de creatieve vaardigheden te ontwikkelen
● een manier van denken, doen die je kan aanleren
● interactief en individueel proces vanaf startmoment divergeren en convergeren
● een lln. onderzoekt, maakt en reflecteert.
rollen van de leerkracht
● taak als ontwerper/designer
● taak van de begeleider v.h. proces
● ruimte geven aan creativiteit is ruimte geven aan het cyclisch proces waarbij je
niet zo goed weet waar iedereen instap
ontwerp
open-ended
uitkomsten van opdrachten staan niet vast
speelveld
● de kaders en regels bepalen met welke inhoudelijke aspecten de lln. gaan oefenen
● lln. zoek eigen weg in het veld en jij hebt het onderwijs ontworpen
keuzemogelijkheden
● 2 elementen
○ de kans om op eigen manier, aansluitend bij eigen relevantie, manier van
werken, nieuwsgierigheid en vragen het spel te spelen
○ het gaat om de manier waarop het spel gespeeld wordt.
● ruimte voor iedereen
○ iedereen doet mee
○ keuzevrijheid
○ ruimte om te doen wat hij kan, durft, wil en leuk vindt
○ uitnodigingen om in te zetten wat je kan en verbinden met anderen en te
proberen
○ ruimte voor leiders en volgers en om te wisselen in rol
● doen wat je wel kunt
● spelen en leren
1
, ○ in spel bevrijden van belemmeringen, je kunt verder reiken dan jezelf
○ belangrijk in spel
■ vrijheid v.h. handelen
■ ogenschijnlijk doelloos dingen doen
■ keuzemogelijkheden binnen activiteit
○ leren door te spelen, onderzoeken, uit te proberen en te doen
○ als iedereen ruimte krijgt is er meer plek voor persoonlijke route, keuzes en
betekenisgeving
persoonlijk betekenisvol
● door de uitkomst open te laten ligt de focus op het proces van leren en ontdekken
waarin lln. zich bevindt.
● product dient zeker een doel = uitkomst v.h. proces en biedt veel info over proces
● product in creatief proces → tastbaar stukje feedback op het proces dat
doorlopen is
● opdracht dat wil uitnodigen tot creativiteit moet er ruimte zijn voor persoonlijke
betekenisgeving bron van creativiteit
zintuiglijk
● kunst komt niet via 1 kanaal binnen stimuleert onze verbeeldingskracht
● verbeelding: kunst raakt de hele mens niet alleen de hersenen → dingen in
beweging zetten → voedingsbodem verbeeldingskracht
wat leert kunst ons?
● een open uitkomst, gevoed door persoonlijke betekenisgeving en geprikkeld door
zintuiglijke waarneming
● verbonden met elkaar
● hetzelfde doel → creëren van ruimte voor de verbeeldingskracht v.d. lln.
● rijke verbeelding = kern van creativiteit
nieuwsgierigheid: het opwekken van genoeglijk gemis
● nieuwsgierigheid opwekken bij lln. verrast worden
● het opwekken van gemis = een genoeglijk gemis
● verschillende manieren:
de vraag
○ goede vraag stellen die je wakker maker, een verlangen om op onderzoek
te gaan
○ a ectieve vragen vragen die kinderen stellen aan ouders
○ ‘wat-als’ – vraag = vragen waarmee het gewone ongewoon wordt
achterhouden van kennis
2
, ○ verbindt luisteraars door clou v.h. verhaal open te houden hetzelfde met je
opdracht je nieuwsgierigheid blijft gewekt
verstoren van de verwachting
○ spelen met hun verwachtingen tijdens opdrachten, vreemde zaken
openhouden van de uitkomst
○ in opdracht een prikkel zit die de fantasie v.d. lln. de ruimte biedt, ruime
kaders voor persoonlijke betekenisgeving
kortom
● prikkelende opdrachten/werkvormen nieuwsgierigheid
● door vragen te stellen, info achter te houden, verwachtingen te verstoren,
uitkomsten echt open te houden wil de lln. op onderzoek.
● de ruimte bieden tss verveling en vervreemding + elk kind is anders (observeren!)
verdere tips voor ontwerp
geïntegreerd betekenisvol onderwijs
● thema’s centraal stellen meer samenhang tss wat lln. moet leren => holistische
aanpak
● krijgt zicht op een ‘geheel’ van waaruit hij zelf op zoek gaat naar persoonlijke
betekenisgeving
● lln. bepaalt wat hij leert
● thematisch en concentrisch werken
○ thematisch = verschillende vakgebieden geïntegreerd
○ concentrisch = rondom de ‘impact’ ontstaan steeds weer nieuwe, wijdere
kringen. Door herhaling ontstaat verdieping en verbetering
○ samenhang creëren tss ook de andere leergebieden
● persoonlijke verbinding
○ kijk naar geheel en in verwerking ruimte geven voor verschillende insteken
kan lln. inhoud verwerken aansluit bij relevantie & voorkennis
○ persoonlijke ervaringen laten verbinden aan thematiek
● denken vanuit hoe-vraag
○ focus = manier waarop
○ bedenk- of ontwerpopdracht focus = eindresultaat
● uit de groeve
○ kunstzinnige verwerkingen aanbieden (bv. tekenen, rappen, bouwen,
toneelspelen, dansen) kan lln. helpen om buiten zijn normale ‘groeve’ te
stappen en nieuwe ideeën op te doen
creativiteit is creëren
● iteratieve proces van maken, uitproberen en verfijnen wordt lln. uitgedaagd om
steeds nieuwe ideeën te onderzoeken.
3
,● leren niet alleen iets in hoofd ook in handen en hart
● veel en snel fouten maken → ruimte om te ontwikkelen in proces
● design-based learning
○ stimuleert het inlevingsvermogen
○ op een authentieke manier = onderdeel v.h. proces reflectie en feedback
○ maken staat centraal → maken en denken staan hand in hand
○ leren door te doen
■ ontdekking: ik heb een uitdaging
■ interpretatie: ik heb iets geleerd
■ idee: ik zie een kans
■ experiment: ik heb een idee
■ ontwikkeling: ik heb iets geprobeerd
uitnodigend -leeromgeving
● uitdagende leeromgeving
● veel fysieke, ruimtelijke elementen gebruiken naast het digitale voorbereide
leeromgeving
incubatietijd en een open mind
● incubatietijd = creativiteit vaart ruimte, afstand en even iets anders doen
● creativiteit = open mind, oordeelvrij aanvaarden en loslaten van bestaande
patronen & verder gaan dan de 1ste ideeën, uitproberen, fouten maken, ruimte om
idee te laten ontstaan
eigenheid en het volgen van je eigen pad
● leren = persoonlijk
● je leert/onthoudt wat voor jou relevant is
● geef ruimte aan persoonlijke, biografische betekenisgeving van lln.
● jouw handelen = cruciaal
● laat jezelf verwonderen, weer er zonder oordeel & observeer waardevrij
● eigenheid van kinderen uitdagen en nadenken over thematiek
● art-based learning
○ persoonlijke betekenis voorop
○ leren van kunst als bron van kennis
○ lln. maakt verbinding met kunstwerk
○ stimuleert om fantasie te gebruiken
samenwerken en uitwisselen
● samenwerken helpt en voedt individueel leren
4
, ● kunnen ideeën/inzichten delen, verschillende perspectieven
verkennen/bediscussiëren, uitgangspunten verwoorden, omgaan met kritiek,
kijken naar hoe anderen het doen, …
● zorgt in de divergerende fase dat het makkelijker is om eigen patronen te stappen
en nieuwe ideeën op te doen
● elementen:
○ positieve wederzijds afhankelijkheid in groep → elk een bijdrage leveren,
vertrouwen op elkaar en inbreng respecteren
○ eigen individuele verantwoordelijkheid nemen → genoeg ruimte om samen
te werken
○ hoe meer sociale vaardigheden, hoe beter ze kunnen samenwerken
● belangrijk dat je als lkr aansluit bij wat kind in creatieve proces nodig heeft →
ruimte om alleen te exploreren of stimuleren om samen tot nieuwe inzichten te
komen
kortom
● een opdracht = open-endend, de zintuigen prikkelen en met als richtlijn en
uitgangspunt de persoonlijke betekenisgeving v.d. lln.
● de uitkomsten liggen niet vast, de weg ernaar toe ligt met persoonlijke ne
betekenisvolle inzichten.
● onderwijs staat dialoog en relatie tss jou en klas onderling = the magic
● lkr = rolmodel en coach goed observeren (vraag, feedback, interventies)
handelen
wat leert kunst ons over ons didactisch handelen?
non-conformistische grondhouding
● gebaseerd op dialoog gezamenlijke waarde: zo willen we met elkaar omgaan
● lln. wordt uitgenodigd om de beste versie van zichzelf te worden, mag groeien in
een veilige omgeving
● lkr ervaart verschil tss lln. verrijkend
openheid
● ruimte om te proberen
● kijk zo goed mogelijk en doe zo weinig mogelijk
focus op proces
● concentrische manier van werken
● handelen gericht om creatieve proces te verdiepen
5
, ● kwaliteit van uiteindelijk product = een direct resultaat v.d. kwaliteit v.h. proces
● open houding waar lln. wordt uitgenodigd te ontdekken, …
● om creativiteit van je lln. te voeden, is het belangrijk dat je je eigen focus verschuift
v.d. opbrengst naar het proces
● in feedback laat je je eigen verwachtingen v.d. beoogde opbrengsten loslaten →
geef ruimte om te experimenteren
op groei gericht: openheid voor nieuwe dingen
● de overtuigingen die een invloed hebben op hun functioneren
● als je gelooft dat je intelligentie en talent niet vastliggen maar je zelf door inzet en
inspanning kunt verbeteren, dan presteer je ook beter!
● growth mindset
○ groei gericht
○ uitdagingen aangaan, doorzetten, openstaan voor kritiek, geïnspireerd
geraken
○ je willen ‘bewijzen’ is niet op ontwikkeling gericht maar op laten zien wat ik
kan
○ succes toekennen aan iets dat ze gedaan hebben en NIET iets wat ze zijn
○ creativiteit = set van competenties
○ lln. in groeimindset brengen lln. willen leren, niet handelen vanuit angst
maar vanuit durven → “ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het
wel kan!’
○ complementen moeten gaan over de inzet en manier van werken NIET over
karaktereigenschappen, intelligentie & talent
○ focus op leerproces
het einde van stokken een wortels: over intrinsieke motivatie
motivatie 2.0
● motiveren → belonen & demotiveren → stra en
● uitgangspunt = prestaties, producten en uitmuntende resultaten stimuleert door
goede te belonen en slechte te bestra en
intrinsiek gemotiveerd
● nieuwsgierig, zelfsturend, vol zelfvertrouwen, past zich aan, staat open voor
nieuwe dingen en zet door
● opzoek gaan naar factoren die ruis veroorzaken waardoor lln. niet gemotiveerd is
autonomie
● aangeboren vermogen tot zelfsturing
● bewust van eigen vrije wil & keuze keuzevrijheid
● non-conformistische pedagogische stijl, in dialoog gaan
6