Fiscaal recht
INLEIDING
HOE DENKEN DE BELGEN OVER DE FISCALITEIT?
Cijfers enquête VUB
- Is het fiscaal systeem rechtvaardig?
o Slechts 11% van de Belgen vindt het systeem rechtvaardig.
§ 16% mannen v. 6% vrouwen
§ 15% (-34j) v. 9% (+55j)
- Is belastingontduiking ok?
o 32% van de Belgen vindt belastingontduiking ok.
§ 36% mannen v 28% vrouwen
§ 42% (-34j) v. 25% (+55j)
- Is belastingontwijking ok?
o 72% van de Belgen vindt belastingontwijking ok.
§ 76% mannen v. 70% vrouwen
§ 67% (34j) v. 74% (+55j)
à Fiscale kennis is ondermaats blijkt uit fiscale vragenlijst (i.e. een simpele vragenlijst met
basisvragen m.b.t. fiscaliteit).
- Slechts 11% van de Belgen is geslaagd (score + 50%).
o 16% mannen – 6% vrouwen
o 6% (34j) v. 14% (+55j)
Conclusie: Weinig fiscale kennis, maar toch een groot gevoel van fiscale onrechtvaardigheid!
DE FUNDAMENTELE PROBLEMEN VAN DE BELGISCHE FISCALITEIT
Taxes, A STORY OF Love and hate.
Er is weinig fiscale kennis, maar toch een groot gevoel van fiscale onrechtvaardigheid. Hoe komt dit?
Reden:
- De hoge belastingdruk
- De ongelijke verdeling van de belastingdruk
- De hoge staatsschuld
1. DE BELASTINGSDRUK IS TE HOOG
België is een verzorgingsstaat waarbij belastingen dienen als financiële brandstof. Hier staat logischerwijs
iets tegenover.
- Vb. in de coronapandemie kregen vele bedrijven een hinderpremie, om te verhinderen dat ze failliet
zouden gaan.
- Vb. pensioenen, uitkeringen… moeten kunnen worden betaald.
De (gemiddelde) belastingsdruk is wat er van het BBP naar de overheid gaat onder de vorm van heffingen.
1
,In 2022 betaalden we met z’n allen 236 miljard euro aan belastingen en sociale bijdragen.
- 91 miljard dir.bel.
- 69 miljard indir.bel.
- 71 miljard RSZ-bijdragen
Waar gaat die 236 miljard euro naartoe?
Het OESO-overzicht van de gemiddelde belastingdruk in functie van het BBP (de verschillende
regeringen):
- Dehaene (1999): 41,4%
- Verhofstadt (2008): 42,9%
- Leterme (2011): 43,5%
- Di Rupo (2014): 44,8%
- Michel (2019): 42,7%
- Wilmes (2020): 43,1%
- De Croo (2022): 42,4% van de economie gaat naar de “schatkist”.
Als we spreken over de belastingsdruk, gaat het om het gemiddelde hiervan. Dat wil zeggen dat er aantal
zaken zijn die zwaarder belast worden dan die 42,4% en dat er een aantal zaken zijn die minder zwaar belast
worden dan die 42,4%.
De (te) hoge belastingsdruk: een internationale vergelijking (2022):
België staat op plaats 6. De voorbije jaren stond België lang op plaats 3. De prof heeft een sterk vermoeden
dat na de cijfers van 2023 uitkomen, België opnieuw op plaats 3 zal staan.
- Internationaal gezien staan we dus zeer hoog op de lijst.
- Doorgaans: bronze medaille.
2
,De (te) hoge belastingsdruk: arbeid:
- In België is de belastingsdruk op arbeid onredelijk hoog.
- De OESO brengt elk jaar een rapport uit (taxing wages) waarin ze voor elke OESO-lidstaat het
overheidsbeslag op arbeid in kaart brengen.
België:
- Een Belgische alleenstaande zonder kinderen met een gemiddeld inkomen staat 53% van zijn
inkomen af aan de Staat, in de vorm van sociale zekerheidsbijdragen en belastingen.
o Voor alleenstaande mensen met hogere inkomens loopt het op tot 59%.
- Er is geen enkele andere persoon in de volledige OESO die zwaarder belast wordt dan de Belgische
alleenstaande zonder kinderen.
o Gouden medaille.
België wordt jaarlijks door de OESO, door het Internationaal Monetair Fonds of door de Europese
Commissie op de vingers getikt, voor de te hoge belastingsdruk op arbeid.
- DOCH: België heeft het geld nodig om de verzorgingsstaat te doen draaien.
Mogelijke oplossingen?
- We kunnen de belastingsdruk verschuiven (tax shift)
o Vermogensbelasting invoeren: hierbij verschuift de belastingsdruk naar vermogen of
consomptie, door vb. het BTW (dat nu 21% is) te verhogen.
o Eco-taxen invoeren: hierbij belasten we vervuilende activiteiten.
- We kunnen besparen.
o Besparen op sociale zekerheid, de pensioenen…
o Vb. We kunnen de belastingsdruk op arbeid vershuiven van 53% naar 40%.
à Welke oplossingen kunnen worden gehanteerd, hangen af van de politieke keuzes die worden gemaakt.
De (te) hoge belastingsdruk: vennootschappen:
3
,België heeft een tarief van 25%. De vennootschappen betalen op hun winst 25% vennootschapsbelasting.
- Hiermee staan we op plaats 5 in de EU.
- Tot drie jaar terug was het tarief 34% (we zijn dus met 9% gedaald).
o Hiermee stonden we op plaats 3.
o Deze daling had niet veel effect want bijna alle EU-lidstaten zijn toen erg gedaald in hun
venootschapsbelasting.
De (te) Hoge belastingdruk: schenk- en erfbelasting:
België staat op plaats 2 (!)
- 1,3% van alle fiscale inkomsten zijn afkomstig van schenkingen en erfenissen.
- Helemaal links (flat-liners) zijn de landen die het helemaal hebben afgeschaft.
2. DE BELASTINGSDRUK IS TE ONGELIJK VERDEELD
Het verhaal van de fiscale koterijen: we merken dat voor elke belangrijke beleidsbeslissing de fiscaliteit
wordt gebruikt om te sturen.
- Aandelen
- Auteursrechten
- Salariswagens
- Flexi-jobs
- Voetballers
- Karaattaks
- …
Dit heeft tot gevolg dat diegenen die gebruik kunnen maken van fiscale uitzonderingsregels bevoordeeld
zijn dan diegenen die er geen gebruik van kunnen maken.
- Vb. de belastingsdruk voor een leraar is hoger dan de belastingsdruk van een bediende in een
groeiende KMO, ondanks dat ze hetzelfde loon krijgen. Deze laatste geniet van een bedrijfswagen,
een gsm en laptop van het werk, terwijl de leraar dit met eigen gelden moet financieren.
Politiek:
- PVDA-voorzitter Raoul Hedebouw: “Waarom is er in België zo’n taboe over taks voor de
allerrijksten?”
- Marc Coucke: “Rijkentaks invoeren is het domste wat je kan doen.”
De minister van financiën, Vincent van Peteghem, heeft veel proberen doen aan de hoge belastingen op
arbeid (infra).
4
, 3. DE TE HOGE SCHAATSSCHULD
We betalen veel belastingen, maar wat doet de overheid met deze bedragen? Dit is het verhaal van de
staatsschuld.
Leven we boven onze stand?
- 294 miljard euro uitgaven (2022)
o 55,5% BBP (530 miljard euro)
- 274 miljard euro inkomensten (2022) – federaal, regionaal en lokaal.
o (para)fiscaal en andere
- Meer uitgaven dan inkomsten = begrotingstekort
o Tekort 2022 20 miljard euro
o Tekort 2023 26 miljard euro
o Tekort 2024 27 miljard euro
Als zo’n tekort tijdelijk is, is dat geen probleem. Als dit structureel blijft voortduren, krijgen we een te grote
staatsschuld.
- (In geval van een tekort moet België op Internationale markten lenen. Lenen kost geld, dus moeten
we rente lasten.)
In 2022: De staatsschuld is 104% van de BBP.
Zijn de overheidsuitgaven te hoog?
- Huidige staatsschuld
o 2022: 104% BBP
o Bij ongewijzigd beleid (als we geen hervormingen doorvoeren), zal de staatsschuld tegen
2028 120% van het BBP bedragen.
- Begroting 2024
o We voorzien een tekort van 27 miljard euro (4,9% BBP)
o Enkel Slovakije doet het slechter dan België…
Dit betekent concreet:
Overheid Ontvangsten Uitgaven
Fed. Overheid: 100 euro 107 euro
Vl. Overheid: 100 euro 104 euro
Wl. Overheid: 100 euro 106 euro
Br. Overheid: 100 euro 121 euro
Als de Fed. Overheid 100 euro ontvangt, geeft ze 107 euro uit. Etc.
5
,Op EU-niveau hebben we de Maastrichtcriteria voor de lidstaten:
- Het tekort mag nooit meer bedragen dan 3% van het BBP.
Van België wordt een besparing verwacht van 30 miljard euro.
Waar moeten we die 30 miljard euro gaan zoeken?
Alexia Bertrand, Staatssecretaris voor begroting toont de problematiek aan.
DE REACTIE OP DE FUNDAMENTELE FISCALE PROBLEMEN
Taxvrees:
- Belastingontwijking:
o Op een (juridisch) correcte en creatieve manier door de mazen van het net glippen en
belastingen ontwijken, doorheen de fiscale regels stappen.
o Bewust kiezen voor de minst belaste weg.
o Wel toegelaten!
- Belastingontduiking:
o Fraude met betrekking tot belastingen, of preciezer het bewust overtreden van de fiscale
wet, met als doel om minder dan het wettelijk verschuldigde bedrag aan belasting te
betalen. = een misdrijf!
o Synoniem: belastingsfraude, de zwarte economie.
Fiscale problemen leiden tot fiscale frustratie, dat op haar beurt leidt tot fiscaal verzet. Belastingontduiking
en belastingontwijking zijn ook uitingen van een zekere vorm van fiscaal verzet.
6
,Belastingontwijking als business
- Loonoptimalisatie
o Vb. Aandelenopties
o Vb. Cafetariaplannen
- Vermogens- en successieplanning
o Vb. Maatschappen en stichtingen
o Vb. Hand- en bankgiften
à De laatste jaren is er een sector opgedoken van vermogens- en successieplanners die mensen helpen
om door de mazen van het net te glippen.
Belastingontduiking Zwarte economie 2022 (Prof. Schneider): Frederik Schneider is een Oostenrijkse
professor die elk jaar een model ontwikkelt om de zwarte economie te meten en dit toepast op landen.
- België 16,00% BBP à 85 miljard euro
- Nederland 8,20% BBP
- Duitsland 10,03% BBP
- Frankrijk 14,20% BBP
- Luxemburg 8,30% BBP
FISCALE PROBLEMEN à FISCALE FRUSTRATIE à FISCAAL VERZET
Fiscaal verzet (als gevolg van fiscale frustratie)
- Macchiavelli:
o “De manier waarop de overheid omgaat met belastingen, bepaalt haar eigen legitimiteit”
ð Onrechtvaardig fiscaal beleid à Fiscale frustratie à Fiscaal verzet à Gevaar voor het politiek
regime !!!
Verzet tegen onrechtvaardigheid is een biologisch gegeven.
- Een experiment van Frans de Waal: 2 aapjes; druif-komkommer.
- Wanneer biologische wezens onrechtvaardig behandeld worden, komen ze in verzet.
Soorten fiscaal verzet:
- Fluwelen protest
- Ludiek protest
o Protesten tegen Amazon, Google, Starbucks, Apple… (door mensen die vonden dat ze te
weinig belastingen betalen).
- Gewelddadig protest
o Battle of Trafalgar Square
o Gele Hesjes-beweging (begonnen in FR)
o Amerikaanse burgeroolog met de Boston Tea party
FISCALE HERVORMING
HET POLITIEK ANTWOORD: HET PLAN VAN PETEGHEM
De huidige regering heeft in het regeerakkoord staan dat er een fiscale hervorming moet worden voorbereid
(niet uitgevoerd, maar voorbereid). Men moet met een uitgewerkt plan komen om de fiscale hervorming
waar te maken.
7
, Minister van financiën, Vincent Van Peteghem:
- “Er is ambitie om verder te gaan dan het regeerakkoord.”
- Heeft een hervormingsplan op tafel gelegd, waarbij hij enkele academici een rapport heeft laten
schrijven.
Van Peteghem heeft een blauwdruk geschreven, voor een bredere fiscale hervorming, 3 parameters:
Þ Lager
Þ Eerlijk
Þ Modern
à Begrotingsakkoord 10/10/2022: “Nog voor het einde van de legislatuur komt er een fiscale
hervorming…”
- Men is er dus van op de hoogte dat er een verandering nodig is, maar ze zijn er dus politiek (nog)
niet uitgeraakt.
HET POLITIEK ANTWOORD: HET PLAN DIEPENDAELE
Hervormingen in de schenk- en erfbelasting?
Van de 27 EU-lidstaten zijn er 10 die het al hebben afgeschaft. België staat bovenaan de lijst wat betreft de
belastingsdruk in de EU van de schenk- en erfbelasting.
Als de erfbelasting wordt afgeschaft in vb. Vlaanderen (want de erfbelasting is een regionale belasting), kost
dit de Vlaamse regering 1,7 miljard euro. Vlaanderen zou 1,7 miljard euro moeten besparen (dit gaat ten
koste van vb. de studenten die genieten van een laag inschrijvingsbedrag, 1080 euro).
Gevolgen van de niet-indexering van de belastingschalen in de erfbelasting
- Belastingschaal erfenis ouders-kinderen ingevoerd in 1997…
o 3% tot 50.000 euro
o 9% tot 250.000 euro
o 27% boven 250.000 euro
- Mochten de belastingschalen zijn geïndexeerd dan is de situatie nu…
o 3% tot 84.500 euro
o 9% tot 422.500 euro
o 27% boven 422.500 euro
à De erfbelasting is een schijfbelasting: pér schijf moet je belastingen betalen. Er is echter sinds de
oprichting (1997) van dit schijfsysteem geen indexering geweest. Elk jaar wordt de Vlaamse regering rijker
en rijker, er is geen aanpassing aan de inflatie van dit schijfsysteem.
8
