2018-2019 – Semester 2 Onderzoeksvaardigheden – I. Robert
Onderzoeksmethodologie in de vertaalwetenschap
Methodologie: regels & middelen waarmee wetenschappelijke kennis wordt
verzameld
Ontologie/zijnsleer: welke elementen als fundamentele bouwstenen v/d
werkelijkheid worden gezien
Epistemologie/kennisleer: hoe we ware/geldige kennis over werkelijkheid
kunnen verkrijgen
Inleiding: soorten onderzoek
Onderzoek kan je classificeren a.d.h.v. volgende aspecten:
A. Volgens algemeen doel
- Fundamenteel: nieuwe kennis verwerven, gerelateerd aan theorieën en
modellen Welk specifiek doel? (Dit is eerder waar wij onderzoek naar gaan uitvoeren)
o Beschrijvend: in kaart brengen
o Verklarend: verbanden en/of verklaringen zoeken
o Toetsend: theorie of hypothese toetsen
- Praktijkgericht: concrete vraag uit praktijk oplossen, toepassing kennis
Welk specifiek doel?
- Praktijkgericht fundamenteel onderzoek
B. Volgens methodologie
- Niet-empirisch (conceptueel)
o Doel: concepten definiëren & verduidelijken, ideeën (her)interpreteren,
concepten relateren aan grotere systemen, nieuwe concepten/metaforen/
kaders introduceren die een beter begrip v/h onderzoeksobject mogelijk
maken
Vaak door te argumenteren & bewijzen dat je nieuwe argumenten
meer overtuigend zijn dan de vorige
o Artikels zoeken in bibliotheek, databanken, Translation Studies
Bibliography of search: thesaurus/theories/general translation theory
- Empirisch
o Gebaseerd op observaties/waarnemingen
o Gericht op nieuwe gegevens/informatie uit observatie v. data of uit
experimenteel werk
o Zoeken naar bewijsmateriaal dat hypothese (niet) ondersteunt of dat
nieuwe hypothese genereert
o Artikels zoeken in bibliotheek, databanken, Translation Studies
Bibliography of search: thesaurus/research method/empirical research
Soorten empirisch onderzoek
- Niet-experimenteel (observationeel)
o Onderzoeker probeert zich niet te mengen i/h proces, maar observeert en
noteert gewoon bepaalde kenmerken ervan
o Fenomeen/proces onderzoeken zoals het in de natuurlijke omgeving is
- Experimenteel
o Onderzoeker manipuleert bewust het fenomeen/proces (“labosetting”)
o Probeert bepaald kenmerk te isoleren, bepaalde aspecten te controleren
en andere irrelevante kenmerken te elimineren
o Experiment/test (echt iets organiseren)
Onderzoek naar verband oorzaak & effect bij experimenteel onderzoek:
concepten
, 2018-2019 – Semester 2 Onderzoeksvaardigheden – I. Robert
- Variabelen
o Onafhankelijke variabele: variabele die je manipuleert om te zien welk
effect het heeft op afhankelijke variabele (Kan meer dan twee keer variëren)
o Afhankelijke variabele
- Groepen
o Experimentele groep controlegroep: experimentele groep krijgt
“treatment”, andere niet
o Between-subject design (tussen proefpersonen) within subject design
(binnen proefpersonen)
Twee groepen v. verschillende mensen vergelijken dezelfde mensen
vergelijken die bv. twee taken moeten uitvoeren (je hebt dus niet altijd een
experimentele groep en controlegroep, soms ook maar een groep)
Voorbeeld onderzoek Robert (2012): Hoe moet je reviseren?
- Onafhankelijke variabele = geselecteerde revisieprocedure (4 keer veranderd)
o Wat verander ik aan de OV om te zien welk effect het op de AV heeft?
- Afhankelijke variabele = revisieproduct en -proces
Methode soort data
- Methodologie = algemene aanpak om fenomeen te onderzoeken
observationeel of experimenteel, of beide
- Methode = soort data dat je kan verzamelen
o Kwantitatief: data die in getallen/percentages kunnen worden uitgedrukt
o Kwalitatief: observatie- en gespreksverslagen, bevinding die je niet echt
kan meten
o Mixed method: beide
Tools om kwalitatieve & kwantitatieve data te verzamelen
- Onderzoek vinden o.b.v. tools
o TAP (think-aloud protocol), enquête, interview, opname, eyetracking,
keystroke logging
o Lists/keywords/think-aloud protocols
De methodologie, methode & tools die je kiest hangen af van je doel en
dus van je onderzoeksvraag!
Focus op empirisch onderzoek: observeren (observationeel/experimenteel)
- Proces (process-oriented research)
- Product = tekst (product-oriented research)
- Deelnemers in proces (participant-oriented research)
- Context productie & receptie product (context-oriented research)
Procesonderzoek (proces-oriented research)
, 2018-2019 – Semester 2 Onderzoeksvaardigheden – I. Robert
Doel procesonderzoek
- Gedrag, competentie, expertise & onderliggende cognitieve
processen v/d vertaler/tolk begrijpen
- Verband tussen cognitieve processen & vertaal- of tolkproduct
begrijpen
- Effect v/d context op het vertaalproces begrijpen
- Individu, met persoonlijkheid en manier v. handelen, staat ook centraal
Procesonderzoek is niet beperkt tot het onderzoeken v. mentale
operaties tijdens het vertalen/tolken breder studieobject bevestigd
door Muñoz Martin
Muñoz Martin (2010)
- Vertaalproces moet op drie niveaus onderzocht worden
o Mentale toestand & operaties tijdens vertalen zelf
o Taken die uitgevoerd worden tijdens het cognitief vertaalproces, nl. lezen,
schrijven, informatie opzoeken...
o Context vertaalproces: omvat alles en elke actor vanaf bestelling tot
levering
Kort historisch overzicht
- Begin in ’80: focus op tolken & vertalen
- Vanaf 2000: meer procesonderzoek, vooral over vertalen
o Door nieuwe tools (die vertalers & onderzoekers kunnen gebruiken)
o Focus op nieuwe aspecten v/h proces, nl. gebruik v. technologie
- Triangulation of methods aanbevolen + samenwerking met andere experts
(bv. psycholinguïsten, computerlinguïsten...)
- Procesonderzoek combineren met productonderzoek (vertaler & eindproduct)
Voornaamste thema’s in procesonderzoek
- Metacognitie: wat de vertalers weten over hun eigen vertaalproces, hoe ze
middelen gebruiken & verdelen, problemen detecteren & oplossen,
onzekerheid aanpakken, welke strategieën ze gebruiken...
- Cognitief ritme: snelheid, manier waarop je je proces gaat verdelen (fasen v/h
vertaalproces: orientation, drafting, revision), pauzes
- Verschil vertalen verwante schrijfprocessen: is er een verschil tussen schrijven
v. vertaling en schrijven v. gewone tekst?
- Creativiteit
- Unit of translation
- Vertaalcompetentie, expertise: Wat heb je nodig om goed te kunnen
vertalen? Wat zijn de verschillende elementen daarvan? (Bekende onderzoeker
VW: Pacte, transComp)
Voornaamste aandachtspunten bij procesonderzoek
- Geen rechtstreekse toegang tot cognitieve processen, niet direct
waarneembaar tools gebruiken om vertaalproces (denkproces) te kunnen
“reconstrueren/achterhalen”
- Opzet (design)
o Between-subject within-subject design
o Profiel deelnemers
o Leereffect compenseren door volgorde v/d taken aan te passen
o Duidelijke instructies bij de taken
Vertaalinstructies: voor wie, wanneer publicatie, doel v. vertaling...
