Kwantitatieve Onderzoeksmethoden
1. De Kwantitatieve Onderzoekscyclus................................................................................6
1.1 Wetenschapsfilosofie................................................................................................... 6
1.2 Wetenschapsmodellen en de sociale wetenschappen.................................................6
1.3 De rol van theorie in kwantitatief onderzoek................................................................ 7
1.4 De kwantitatieve onderzoekscyclus............................................................................. 8
1.5 Het onderzoeksplan..................................................................................................... 8
2. Grondvormen, Onderzoekstypen & Researchdesigns.................................................10
2.1 Inleiding...................................................................................................................... 10
2.2 Grondvormen: beschrijvend, verkennend en toetsend onderzoek.............................10
2.3 Functionele en causale relaties.................................................................................. 11
Functionele relaties.....................................................................................................11
Causale relaties..........................................................................................................12
Functionele versus causale relaties........................................................................... 13
Formele systeemanalyse........................................................................................... 13
2.4 Onderzoekstypen gericht op vaststellen van causaliteit.............................................15
Associatie versus Causaliteit......................................................................................15
Zuiver experimentele designs.................................................................................... 17
Quasi-experimentele designs (bijna)..........................................................................30
Prospectieve vorm van quasi-experimenteel design............................................ 31
Retrospectieve vorm van quasi-experimenteel design.........................................33
Panel Studies............................................................................................................. 35
Cross-sectionele Surveys (transversaal)....................................................................41
2.5 Onderzoekstypen gericht op verstehen......................................................................42
Typologische analyse................................................................................................. 42
Ideaaltypologie..................................................................................................... 42
Empirische typologie............................................................................................ 42
Cultuur-historische benadering.................................................................................. 43
Achter de schermen......................................................................................................... 43
3. Surveys opzetten en uitvoeren....................................................................................... 44
Wat is een survey?........................................................................................................... 44
Soorten surveys............................................................................................................... 44
Surveys voorbereiden...................................................................................................... 47
Fase 1: ontwerpen van de survey.............................................................................. 47
Fase 2: pilootstudie.................................................................................................... 48
Fase 3: finaal ontwerp van de studie..........................................................................48
Fase 4: dataverzameling............................................................................................ 49
Fase 5: data codering, analyse & rapportering.......................................................... 49
Dataverzamelingsmethoden.............................................................................................49
Deelname waarborgen en verhogen (social exchange theory)........................................49
Deelname aan surveys verhogen: “responsgraad”.................................................... 49
Social Exchange Theory (gebruikt door Dillman)....................................................... 51
, Postenquêtes................................................................................................................... 54
Webenquêtes................................................................................................................... 56
Face-to-face interviews.................................................................................................... 56
4. Steekproeftechnieken, representativiteit en bias......................................................... 58
4.1 Kernbegrippen............................................................................................................58
4.1.1 Interne validiteit................................................................................................. 58
4.1.2 Externe validiteit................................................................................................ 59
4.1.3 Betrouwbaarheid............................................................................................... 59
4.2 Bronnen van bias....................................................................................................... 59
4.2.1 Onderzoek-effecten........................................................................................... 60
4.2.2 Instrument-effecten............................................................................................60
4.2.3 Object-effecten.................................................................................................. 61
4.2.4 Onderzoeker-effecten........................................................................................61
4.2.5 Interactie & Modellen.........................................................................................62
4.3 Total Survey Error Approach...................................................................................... 63
4.4 Observatiemethoden zonder onderzoekerstimulus....................................................65
4.4.1 Analyse documentaire bronnen.........................................................................66
4.4.2 Analyse Statistische Reeksen & Registergegevens..........................................66
Bias in niet-reactieve observatiemethoden................................................................ 67
4.5 Extensieve bevragingsmethoden............................................................................... 68
4.5.1 Face-to-face survey...........................................................................................69
4.5.2 Klassikale survey...............................................................................................69
4.5.3 Schriftelijke survey of postenquête (mogelijks digitaal).....................................70
4.5.4 Telefonische enquête........................................................................................ 70
4.5.5 Combinaties...................................................................................................... 71
4.5.6 Nepvormen........................................................................................................ 71
4.5.7 Voorbeelden...................................................................................................... 72
4.6 Steekproeftechnieken.................................................................................................72
4.6.1 Representativiteit & Selectiviteit........................................................................ 72
4.6.2 Probability Samples (toevalssteekproeven)...................................................... 74
4.6.2.1 Single Random Sample............................................................................74
4.6.2.2 Gestratificeerde Steekproeven................................................................. 76
4.6.2.3 Clustersteekproeven.................................................................................79
4.6.3 Non-probability Samples................................................................................... 80
4.6.3.1 Quota Steekproeven.................................................................................81
4.6.3.2 Random dialing/random walk................................................................... 81
4.6.4 Steekproefgrootte, precisie en significantie.......................................................82
4.7 Non-respons & validatie............................................................................................. 87
4.7.1 Outcome codes & Final Disposition Codes....................................................... 88
4.7.2 Standard Reponse Rates + berekening............................................................ 91
4.7.3 Item non-response analyse............................................................................... 96
4.7.4 Survey-validatie (validatie van gegevens).........................................................97
5. Operationaliseren.............................................................................................................99
5.1 Inleiding...................................................................................................................... 99
, 5.2 Conceptualiseren....................................................................................................... 99
5.3 Operationaliseren..................................................................................................... 104
5B. Kwantitatieve Meetinstrumenten............................................................................... 109
5B.1 Inleiding..................................................................................................................109
5B.2 Indexen.................................................................................................................. 109
5B.3 Schalen.................................................................................................................. 111
5B.4 Vignetten................................................................................................................122
5B.5 Kwaliteit van meetinstrumenten............................................................................. 124
5B.5.1 Validiteit.........................................................................................................124
5B.5.2 Betrouwbaarheid...........................................................................................126
6. Kwantitatieve vragenlijsten...........................................................................................128
6.1 Inleiding.................................................................................................................... 128
6.2 Vragen begrijpen...................................................................................................... 128
6.2.1 Eenvoud, eenvoud, eenvoud...........................................................................129
6.2.2 Jargon en technische termen.......................................................................... 129
6.2.3 Abstracte termen............................................................................................. 129
6.2.4 Te vage of te rigide verwoording..................................................................... 129
6.2.5 Lengte............................................................................................................. 129
6.2.6 Gebruik zinnen in plaats van woorden............................................................ 130
6.2.7 Een tijdskader..................................................................................................130
6.2.8 Ingesloten assumpties.....................................................................................130
6.2.9 Meervoudige vragen........................................................................................130
6.2.10 Dubbele negaties.......................................................................................... 130
6.2.11 Leidende vragen............................................................................................ 131
6.3 Informatie hebben.................................................................................................... 131
6.3.1 Je hebt de kennis soms niet............................................................................131
6.3.2 Dagelijkse antwoordpatronen..........................................................................131
6.3.3 Proxy interviews/vragen.................................................................................. 131
6.3.4 Het verleden bevragen.................................................................................... 132
6.3.5 De slaper-vraag............................................................................................... 132
6.4 Antwoordmogelijkheden kiezen (informatie vertalen)...............................................133
6.4.1 Taakduidelijkheid 1 (open vragen)...................................................................133
6.4.2 Taakduidelijkheid 2 (gesloten vragen)............................................................. 133
6.4.3 Relatie tot de vraag......................................................................................... 133
6.4.4 Relatie tot de antwoordmogelijkheden............................................................ 134
6.4.5 De kwestie van regelmatigheid....................................................................... 134
6.4.6 Mutueel exclusieve antwoorden...................................................................... 134
6.4.7 Exhaustieve antwoorden................................................................................. 135
6.4.8 Tegenstellingen beiden noemen......................................................................135
6.4.9 Natuurlijke categorieën....................................................................................135
6.5 Antwoord willen geven............................................................................................. 135
6.5.2 Waarom geen antwoord willen geven?........................................................... 135
6.6 Specifieke antwoordmogelijkheden..........................................................................136
6.6.1 Open of gesloten vragen?............................................................................... 136
, 6.6.2 Meerdere antwoorden mogelijk....................................................................... 137
6.6.3 Gamification.................................................................................................... 138
6.6.4 Routing / skip-logica........................................................................................ 138
6.7 Kwesties met antwoordschalen................................................................................139
6.7.1 Unipolaire of bi-polaire schalen....................................................................... 139
6.7.2 Aantal categorieën in antwoordschalen.......................................................... 139
6.7.3 Een midden-categorie?................................................................................... 140
6.7.4 Een ‘geen mening’ categorie?.........................................................................140
6.7.5 Richting van de ordinaliteit.............................................................................. 140
6.7.6 Gelijke afstanden in antwoordschalen.............................................................141
6.7.7 Verbale labels op categorieën......................................................................... 141
6.7.8 Rating of ranking............................................................................................. 142
6.7.9 Semantische differentiaal................................................................................ 142
6.8 Vraagvolgorde.......................................................................................................... 143
7. Vragenlijsten omzetten in data: databestanden aanmaken en structureren
(databases)......................................................................................................................... 146
7.1 Inleiding.................................................................................................................... 146
7.2 Data-invoer...............................................................................................................146
7.2.1 Papieren enquêtes invoeren (PAPI)................................................................ 146
7.3 Opbouw van een database...................................................................................... 147
7.3.1 Variabelen in een database (kolommen)......................................................... 147
7.3.2 Cases in een database (rijen)......................................................................... 151
7.3.3 Waarden in een database (cellen)...................................................................152
7.4 Werken met databases............................................................................................ 153
7.4.1 Relaties tussen databases (RDBMS)..............................................................153
7.4.2 Soorten relaties tussen databases.................................................................. 153
7.4.3 Databases samenvoegen................................................................................154
7.5 Vragen omzetten naar variabelen............................................................................ 154
7.6 Het codeboek........................................................................................................... 154
7.7 Documentatie en archivering van data.....................................................................156
7.7.1 Metadata......................................................................................................... 156
7.7.2 Paradata..........................................................................................................156
7.7.3 Open-source en FAIR data archieven voor sociale wetenschappen...............157
8. Analyse van (repeated) cross-sections en longitudinale gegevens......................... 158
8.0 Analyse van kruistabellen: statistische onafhankelijkheid........................................ 158
8.1 Samenhang tussen nominale en/of ordinale variabelen.......................................... 158
8.1.1 Probleemstelling en operationalisering........................................................... 158
8.1.2 Analyse van kruistabellen: doelstellingen........................................................159
8.1.3 Anatomie van een kruistabel........................................................................... 159
8.1.4 Statistische (on)afhankelijkheid en samenhang.............................................. 162
8.1.5 Aard van de samenhang: rij- en kolompercentages........................................162
8.1.6 Significatietoetsing bij kruistabellen: chi-kwadraat.......................................... 164
8.1.7 Sterkte van de samenhang: associatiematen voor nominale variabelen........ 169
8.1.8 Controle voor een derde veranderlijke: tabelsplitsing..................................... 175
,8.2 Trends & APC Modellen bij herhaalde surveys........................................................ 183
8.3 Meting van attritie en verblijfsduur bij longitudinale gegevens................................. 187
,1. De Kwantitatieve Onderzoekscyclus
Focus op de onderzoekscyclus van het kwantitatieve sociaalwetenschappelijk onderzoek
met de nadruk op de voorbereiding en de dataverzameling.
Onderzoekscyclus
Onderzoeksplan > Dataverzameling > Analyse > Rapportering > Probleemformulering
1.1 Wetenschapsfilosofie
Popper vond dat Freud en Einstein op een andere manier aan wetenschap deden.
Freud Einstein
Type voorspellingen: “Ervaringen in de Type voorspellingen: “Op 29 mei 1919 zal
kindertijd hebben een belangrijke invloed er een totame zonne-eclips zijn die het
op wie we worden als volwassenen.” toelaat om te observeren dat licht buigt
onder invloed van de zwaartekracht.”
Intimiteitsproblemen op dit moment: te Bij een eclips zie je sterren die onzichtbaar
weinig geknuffeld geweest als kind, te veel zouden moeten zijn omdat ze achter de zon
geknuffeld geweest als kind… staan (zwaartekracht buigt licht)
Achterwaarts bewijzen zoeken Voorwaarts voorspellingen maken
Veilig: Je kan altijd nieuwe verklaringen Riskant: Als je voorspelling niet klopt ligt je
verzinnen (pseudo-wetenschap) theorie in duigen (wetenschap)
De wetenschappelijke methode
Traditioneel (Logisch) Positivisme
➢ “Wetenschappelijk” naar de wereld kijken is observeren zonder vooroordelen
➢ “Inductief” redeneren, “Dedcutief” hypothesen afleiden
➢ Zintuiglijke waarneming -inductie-> Universele theorie -deductie-> Nieuwe
hypothesen
➢ “Verifieerbaarheid”... bewijzen zoeken voor theorieën = proberen bevestigen
Kritiek van Popper (Kritisch Rationalisme)
➢ Observeren kan niet zonder vooronderstellingen: interesse van de wetenschapper
bepaalt mee waar die naar kijkt, je vertrekt altijd van een eerdere kennis + de
omgeving waarin je werkt
1.2 Wetenschapsmodellen en de sociale wetenschappen
Activistisch: niet alleen kijken maar ook iets veranderen
3 stromingen in het hedendaags sociologisch onderzoek
1) Post-positivisme
,2) Interpretatief paradigma (constructivisme)
3) Kritische theorie
Marx had het vooral over de verdeling van productiemiddelen (economisch).
Machtsverhoudingen op vlak van economie.
1.3 De rol van theorie in kwantitatief onderzoek
Wat is een goede theorie?
➢ Een logisch geheel van concepten die op een gestructureerde manier samenhangen.
➢ Empirisch toetsbaar - falsifieerbaar
➢ Algemeen zijn en het particuliere (een case) overstijgen
➢ (en waarmee je voorspellingen kan doen)
➢ Omkering van empiricisme: Theorie kan alleen maar voortkomen uit observaties en
ervaringen.
Theorie
1) Concepten: bouwstenen van de theorie, definities van fenomenen die we bestuderen
2) Elke theorie moet zich blootstellen aan empirische toetsing: Hypothese: “A hypothesis is
an assumption that is formulated for study purposes (mostly coming from the literature or an
existing theory) in order to test it empirically in the course of the study; often formulated as
an if-then statement.”
➢ Komt voort uit literatuur/theorie
➢ Is een (deel)antwoord op de onderzoeksvraag
➢ Moet empirisch toetsbaar zijn
➢ Moet toetsbaar geformuleerd worden
➢ Bevat directionaliteit (positief verband: grotere X leidt tot grotere Y <-> negatief
verband: grotere X leidt tot kleinere Y)
Hypothesen worden vaak in groep geformuleerd en genummerd (H1, H2a, H2b, H3…).
Woordelijke vorm van hypothesen:
Variabele X hangt samen met variabele Y (kort)
Verschillende kenmerken van X zijn gerelateerd aan kenmerken van Y (lang)
,Middle range theory: niet kennen, gewoon illustratie
1.4 De kwantitatieve onderzoekscyclus
Elk onderzoek start met een probleem
- Kan komen uit de literatuur, voorgaand onderzoek, dagdagelijkse praktijk of vraag
van de overheid
Onderzoek willen doen: onderzoeksvraag formuleren
- Wat we willen te weten komen van het probleem
- Beschrijvend, explorerend of verklarend onderzoek
Door middel van literatuuronderzoek relevante theorieën
- Nodig om de onderzoeksvraag te beantwoorden
Vanuit de theorie => theoretische proposities afleiden
- = hypothesen die op een toetsbare wijze geformuleerd worden
- We geven aan wat we op theoretische basis verwachten als antwoord
Deze worden omgezet in hypothesen
- Door de concepten die in de hypothesen gebruikt worden te operationaliseren (= het
meetbaar maken)
- Bv: omzetten in vragen voor een survey
We maken vervolgens meetinstrumenten en bepalen een steekproef
Onderzoeksdesign en dataverzameling
- Onderzoeksdesign = coherente strategie over populatie, meetmomenten,
meetinstrumenten, steekproeven en modelspecificaties
- Eens de date is verzameld => data-analyse
Data-analyse: hypothesen worden getoetst
Rapportering: verslag over het onderzoek (hypothesen aanvaard of gefalsifieerd)
1.5 Het onderzoeksplan
Onderzoeksplan is een raamwerk van waaruit de onderzoeker vertrekt om een onderzoek uit
te werken, te plannen, uit te voeren en succesvol af te sluiten.
Agenda-setting: bepaalde onderwerpen komen op de politieke agenda omdat de media er
aandacht aan geeft
,Onderzoeksvragen die slecht zijn:
➢ Vragen die niet empirisch onderzoekbaar zijn (als je ze niet kan meten): “Zijn de
oorspronkelijke principes van het liberalisme anno 2015 nog relevant?”
➢ Vragen die uitspraken zijn over een thema, maar geen vragen (er is geen concrete
vraag)
➢ Vragen die variabelen opsommen maar geen vraag stellen: “Mijn onderzoek gaat
over nieuwsredacties en stress.”
➢ Vage of overambitieuze vragen: “binnen de EU”
➢ Vragen die niet genoeg uitgewerkt zijn: “Wat is de rol van media in de stereotypering
van vrouwen?”
Vuile was (Hoofdstuk 4 - zelfstudie): inhoud niet kennen!
, 2. Grondvormen, Onderzoekstypen &
Researchdesigns
2.1 Inleiding
ZEER belangrijke begrippen!
Interne validiteit
Geldigheid van oorzaak-gevolg conclusie.
Gebreken in design die vertekening genereren met betrekking tot causaliteit.
- Een causale vraagstelling legt hoge eisen op aan het onderzoeksdesign en vergt
kritische reflectie omtrent mogelijke bedreigingen interne validiteit
- De academische en maatschappelijke relevantie van een niet-causale
vraagstelling kan niet in causale termen geduid worden.
Een causale vraagstelling legt heel hoge eisen op aan het onderzoeksdesign.
Externe validiteit
Mate waarin bevindingen vatbaar zijn voor generalisatie.
Voor welke populatie, omstandigheden, variabelen gelden resultaten?
Voor wie, wat, waar gelden jouw bevindingen? Beperkt voor bepaalde groep?
Vb. “Dit onderzoek geldt voor 5.000 Belgen…” -> Welke 5.000 Belgen? Allemaal inwoners
van Hove?
Vormen van onderzoek ingedeeld door meerdere criteria:
1) Finaliteit:
- Descriptief (beschrijvend)
- Exploratief (verkennend)
- Toetsend onderzoek
2) Soort van databehandeling:
- Kwalitatief
- Kwantitatief
3) Aard van de relaties:
- Functionele relaties
- Causale relaties
2.2 Grondvormen: beschrijvend, verkennend en toetsend
onderzoek
Beschrijvend (of descriptief) onderzoek (finaliteit)
Begrijpen van concrete maatschappelijke groep of verschijnsel door object van onderzoek te
omschrijven in termen ontleend aan sociologische, psychologische, economische… theorie
en paradigmata, bv. (voorbeelden, niet vanbuiten kennen)
- Element situeren in zijn functies t.o.v. het geheel (functioneel-structuralistische
analyse): bv. lid van een gezin in het gezin
- Opsporen van contradicties en spanningen (conflictsociologie)
