Samenvatting praktische psychofarmacologie
Vrije Universiteit Brussel
Schooljaar 2018 – 2019
Prof: Ilse Smolders
Inhoudstafel:
Hoofdstuk 1: Anatomie en functie van de hersenen (2-7)
Hoofdstuk 2: Neurotransmissie (8-10)
Hoofdstuk 3: Aangrijpingspunten voor psychofarmaca (11-16)
Hoofdstuk 4: Mechanismen van neuromodulatie (17-18)
Hoofdstuk 5: Antidepressiva (19-42)
Hoofdstuk 6: Antipsychotica (43-62)
Hoofdstuk 7: Hypnotica (63-77)
Hoofdstuk 8: Anxiolytica (78-83)
Hoofdstuk 9: Stemmingsstabilisatoren – bipolaire stoornis (84-87)
Hoofdstuk 10: Anti-epileptica (88-103)
Hoofdstuk 11: Aan middelen gebonden stoornissen en hun behandeling (104-119)
Hoofdstuk 12: Middelen bij ADHD (120-124)
1
,Hoofdstuk 1: Anatomie en functie van de hersenen
1. Inleiding
De hersenen bestaan uit vier grote delen:
1) Cerebrum = telencephalon = grote hersenen
De grote hersenen verwerken impulsen afkomstig van
sensorische zenuwcellen en reguleren vrijwillige bewegingen. Ze zijn ook de plek waar de cognitieve en
emotionele processen plaatsvinden bijv. logisch redeneren, planning, geheugen, emotie
2) Diencephalon = tussenhersenen
Het diencephalon is dat deel van de hersenen dat zich middenin bevindt. Het ligt tussen het
telencephalon en het mesencephalon.
3) Hersenstam: mesencephalon, pons, verlengde merg
De hersenstam verbindt het prosencephalon (de grote hersenen en de tussenhersenen) met de kleine
hersenen en het ruggenmerg. Daarnaast bestuurt de hersenstam belangrijke levensfuncties zoals
temperatuur, hartslag, ademhaling en bloeddruk.
4) Cerebellum = kleine hersenen
De kleine hersenen zijn vooral verantwoordelijk voor de motoriek.
De hersenen staan in verbinding met het ruggenmerg.
2. Cerebrum = grote hersenen
1) Frontaalkwab:
o Prefrontale kwab: het voorste deel van de frontale hersenen
2) Pariëtaalkwab: tast en sensorische input
3) Temporaalkwab: gehoor
4) Occipitaalkwab: verwerken van visuele informatie
De oorzaak van het feit dat de mens zich qua intellectuele vermogens
onderscheidt van andere diersoorten is door een grote totale oppervlakte van
de grote hersenen van de mens, onder andere door de sulci (uitstulpingen)
en gyri (windingen) bijv. sulcus centralis en sulcus lateralis.
- Binnen in het cerebrum zit de witte stof = axonen van de zenuwcellen
- Verschillende banen in het cerebrum:
o Associatiebanen binnen de hemisferen = verbindingen tussen de verschillende schorsgebieden
o Tussen de hemisferen bijv. corpus callosum (hersenbalk die beide hemisferen verbindt)
o Tussen het cerebrum en het ruggenmerg bijv. via de thalamus
o Tussen cerebrum en cerebellum
- Twee laterale ventrikels
- Subcorticale kernen van grijze stof bijv. basale kernen, amygdala
2
,2.1 Cortex cerebri
= hersenschors
De hersenschors bestaat uit grijze stof (opeenhoping van cellichamen en dendrieten).
Dendrieten: ontvangt info van eindknoppen van andere neuronen, ontvangt
input van verschillende neuronen
Cellichaam/soma: bevat kern
Axon: stuurt info van soma naar eindknop
Axon terminalen/eindknopen: stuurt info naar neuron
In ieder van de kwabben van de cortex liggen gebieden met gespecialiseerde functies = functionele
schorsgebieden:
Primair: basisinput komt binnen
Secundair: geven context
- Primaire en secundaire motorische cortex
o Primaire motorische cortex:
Verzorgt de willekeurige bewegingen
Voor het uitvoeren van fijnere motoriek zijn meer zenuwcellen betrokken dan voor het
uitvoeren van grovere bewegingen bijv. vingers en tong kunnen we op allerlei
manieren bewegen, dit komt doordat er heel wat neuronen bij betrokken zijn.
Bepaalde lichaamsdelen bijv. tong, lippen, duim nemen relatief grote delen in van de
primaire motorische cortex van de frontaalkwab
o Secundaire motorische cortex:
Regelt aangeleerde motorische vaardigheden met een repeterend karakter bijv. typen,
autorijden, veters knopen
Bij uitval in dit gebied (frontaal ten opzichte van primaire motorische schors) kunnen
er nog bewegingen worden gemaakt, maar de automatismen zijn verdwenen
Gebied van Broca = motorisch spraakcentrum (taalgebruik)
- Primaire en secundaire sensorische schors
o Primaire sensorische schors:
Deze regio van de pariëtaalkwab ontvangt signalen uit de
omgeving in verband met de tastzin (voelen) => signalen afkomstig van receptoren in
de huid voor warmte, koude, druk, tast en pijn
Deze regio is in staat om de juiste locatie van een prikkel vast te stellen bijv. bij koude
weten waar exact aan je lichaam je het koud hebt
De gevoeligste delen van het lichaam (mond, genitaliën) nemen de grootste
oppervlakte in
3
, o Secundaire sensorische schors:
Dorsaal (aan de rugzijde, aan de achterkant) van de primaire sensorische schors
Hier wordt alle informatie die de primaire sensorische schors binnenkomt
geanalyseerd en vergeleken => hierdoor ontstaat er begrip van wat men voelt
Bijv. iets zoeken in het donker, pijn, kou
Gebied van Wernicke = sensorisch spraakcentrum taalbegrip
- Primaire en secundaire visuele schors
Ter hoogte van de occipitaalkwab
o Primair visuele cortex:
Ontvangt de impulsen van het netvlies via de nervus opticus (hersenzenuw II)
o Secundair visuele cortex:
= visuele databank
Laat ons begrijpen wat we zien => alle beelden die we kennen worden bewaard,
vergeleken en er wordt door associatie een betekenis aan gegeven
- Primaire en secundaire auditieve schors
Bijv. je zit op de metro en bent naar muziek aan het luisteren. Deze muziek komt binnen in
je primaire auditieve cortex. Je herkent het liedje doordat de secundaire auditieve schors dit
heeft opgeslagen.
o Primaire auditieve cortex:
Bevindt zich ter hoogte van de bovenste winding van de
temporaalkwab
Verwerkt rechtstreeks informatie van het gehoorzintuig
o Secundaire auditieve cortex:
= auditieve databank
Laat ons begrijpen wat we horen door vergelijking en associatie
- Prefrontale schors
o Betrokken bij de vorming van:
Persoonlijkheid, volharding, concentratie, initiatief
Logisch redeneren, intelligentie, planningsvaardigheden en decision making, kritisch
denken
Sociaal gedrag, rekening houden met anderen (empathie) en geweten
o Sterke connecties met het limbisch systeem, bijgevolg belangrijk voor:
Emoties en stemming
Controle van impulsen en seksueel gedrag
Ook van belang voor integreren van reukzin
Bijv. mensen met ADHD hebben problemen in de prefrontale cortex
4
