I. BACK TO BASICS
Wat is DNA?
▪ Desoxyribonucleïnezuur
▪ Macromoleculen die de genetische code/ erfelijk
materiaal draagt (=blauwdruk)
o Dubbele streng
o Wordt aan elkaar gehouden door baseparen
▪ Genetische code = volgorde van base-paren (A, T, G, C)
▪ Kern DNA = DNA uit de celkern bij alle dierlijke en
plantaardige cellen
▪ Mitochondriaal DNA = DNA uit de mitochondria, enkel in
eicellen!
Eukaryoten Prokaryoten
Celkern + mitochondrium met DNA Geen kern
Geen DNA
Wel ander erfelijk materiaal
Sommige RNA-virussen hebben RNA
DNA → 2 strengen van nucleotiden → vorm van een dubbele helix
Erfelijk materiaal -> bepaalt door de volgorde/sequentie van de
nucleotiden
Gen = stukje DNA dat afgelezen en vertaald kan worden in een eiwit
Chromosoom = een enkel DNA molecuul dan kan bestaan uit een keten van miljoenen
nucleotiden
− DNA heeft zich georganiseerd in chromosomen
− DNA windt zich rond histonen
o Geven structuur aan chromosoom
o ‘Bolletjes’ eiwitten (parelsnoer)
− DNA kan zich oprollen en ontrollen
Genoom = verzameling van alle chromosomen samen
= volledige set DNA instructies
Locus = plaats die een gen inneemt op een
chromosoom → elk gen heeft een vaste plaats!
1
,Genetica samenvatting 2018-2019
Ontdekking van genen:
▪ Recente ontdekking → Watson en Crick in 1953 ontdekten DNA-structuur en rol van
baseparen
▪ Ontdekking van nu → 2018: volledig genoom van baktarwe is ontdekt
2 grote mysteries uit de biologie werden beantwoord:
Wat is de oorzaak van het verschil TUSSEN soorten?
Bv.: Dahlia en een roos
• Roos heeft op zijn chromosomen een gen dat codeert voor doorns
• Dahlia heeft helemaal geen gen dat codeert voor doorns
Wat is de oorzaak van het verschil BINNEN soorten?
Bv.: Rozen met doorns en doornloze rozen
• Beide hebben een gen voor het aanmaken van doorns
• Gen ligt op dezelfde plaats (locus) op het chromosoom, gen kan verschillende
vorm aannemen (allelen)
• Bij de soort MET doorns → gen codeert voor een eiwit dat ervoor zorgt dat de
stengel doorns draagt
• Bij de soort ZONDER doorns → gen codeert niet voor een eiwit dat doorns
aanmaakt
Wat doet DNA?
→ DNA geeft instructies om eiwitten te maken
o Eiwitten = werkpaarden van een organisme
o Eiwitten regelen hoe organisme eruit ziet, hoe het functioneert, etc.
o Eiwitten brengen de genen tot leven!!
o Eiwitten = opeenvolging van aminozuren
2
,Genetica samenvatting 2018-2019
Verschil eukaryoot – prokaryoot:
Eukaryoten Prokaryoten
Chromosomen in celkern (nucleus) Chromosomen in cytoplasma
Dieren, planten, schimmels Micro-organismen: bacteriën, virussen,
schimmels
Hebben een celkern Geen celkern
Chromosomen = draden DNA gewikkeld DNA is ringvorming
rond histonen
Hebben interne membranen met Alle moleculen liggen los in cytoplasma
compartimenten die eigen functie hebben verspreid, geen compartimenten
Chromosomen bij eukaryoten:
▪ Structuur afhankelijk van de fase van de cel
o Tijdens celgroei → lange draadvormige strengen zonder
structuur
o Tijdens celdeling → samengevouwen tot dikkere stokjes
▪ Typische vorm → enkel zichtbaar tijdens celdeling
o Bij begin/einde celdeling:
▪ DNA streng gecondenseerd
▪ Chromosoom krijgt typische vorm
➔ Centromeer = plaats waar chromosoom
samengeknepen is
➔ Telomeer = uiteinde van chromosoom
→ dicht op elkaar gepakt DNA, codeert niet
voor eiwitten, beschermt het overige DNA
o Tijdens celdeling:
▪ DNA dupliceren zich
▪ Er ontstaan 2 zuster chromatides
3
,Genetica samenvatting 2018-2019
▪ Identificatie van chromosomen:
o Grootte
o Bandenpatroon
▪ Zichtbaar bij kleuring met kleurstof
▪ G-kleuring
- lichte banden = lokalisatie van genen
- donkere banden = niet-coderend DNA
o Plaats van centromeer
▪ Metacentrisch = centromeer ligt centraal
▪ Submetacentrisch = centromeer niet centraal
• Korte arm = p-arm (petit)
• Lange arm = q-arm
▪ Acrocentrisch = centromeer ligt aan uiteinde
Aantal chromosomen:
Karyotypering = karyogram = chromosomenkaart van de
chromosomenparen
▪ Nummering loopt van groot naar klein
▪ Afwijkingen in vorm en aantal kunnen vastgesteld
worden
▪ Verschillende kleurstoffen laten andere banden zien
Aantal is specifiek voor elk organismen → staat altijd vast!
− Mens: 46
− Hond: 78
− Kat: 38
− Varken: 38
− Paard: 64
Geen verband tussen aantal en graad van ontwikkeling! (hoogste aantal chr. = 1260 bij
varen)
4
, Genetica samenvatting 2018-2019
Chromosoomparen: chromosomen in paren gegroepeerd
▪ 1 van moeder + 1 van vader
▪ Overeenkomstige chromosomen = HOMOLOGE chromosomen
o Bevatten dezelfde genen op dezelfde loci
o Dezelfde vorm, even lang, centromeer op zelfde plaats
▪ Chromosomenparen van de mens
o 22 homologe chromosomen = autosomen
▪ 1 paar geslachtschromosomen
• XX = vrouwelijk
• XY = mannelijk
▪ In lichaamscel komt elk gen 2x voor! (want homologe chromosomen)
N = aantal verschillende chromosomensets in een cel
Diploïd = 2N
− Chromosomen in paren
− Mens (2n = 46) → dus n = 23 chromosomenparen
Haploïd = N
− Elk chromosoom komt slechts 1 keer voor
− Geslachtscellen van eukaryoot = haploïd
− Cellen van meeste schimmels, algen, bacteriën → haploïd
− Werksterbijen en darren = haploïd
Polyploïd = 3N, 4N, …, 8N
− Zeldzaam bij dieren behalve zalm (= 4N)
− Commercieel gekweekte planten → vaak polyploïd
o Groter dan wilde variant
o Bv. Baktarwe = 6n
Wilde aardbei = 2n , commerciële aardbei = 8n
Bananen = 3n
− Planten met 3n, 5n of 7n → onvruchtbaar!
o Vermenigvuldiging via uitlopers
− Planten met 4n, 6n of 8n → vruchtbaar!
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mirandaopstal. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
