De grote stromingen uit de wijsbegeerte: college A: DEEL 1!
1. Wat is filosofie?: Filosofie en wijsbegeerte (etymologie):
⇝ Filosofie (φιλοσοφία), etymologisch → vriendschap of liefde voor de wijsheid
⇝ Wijsbegeerte etymologisch(=oorsprong v. woorden) → begeerte (= liefde voor iets) naar
wijsheid
↳ Zegt niets over vriendschap
1.1 Over Boccaccio’s Decamerone
↳ Boccaccio’s Decamerone → geschreven na uitbraak van de pest, Zwarte dood
▪ Personages: 7 vrouwen & 3 mannen
▪ Vluchten tijdens de pest uit Florence naar een villa niet zo ver v.
hun stad maar ver genoeg v/h gevaar om besmet te geraken
▪ Om zich te amuseren op een plek m. natuur & gezond lucht: elk
personage gedurende de 10 v/d 14 dagen, elke dag een verhaal te
vertellen over een afgesproken thema
→ 10 verhalen per dag = 100 verhalen in 10 dagen
▪ Advies v. B. bij pest vb. COVID= stedelijke leven ontvluchten & tijd
die tot de invoering tot de 1ste lockdown bezet was m. sociale
plichten nu te gebruiken voor intellectuele bezigheden
1.2 Niet vergeten: Filosofie is een rare vriendschap
↳ Vriendschap: Filosofie is een rare vriendschap
- Vriend v/d wijsheid, betekent ook ->> vijand v/d wijze, de wetenschappers,
v/d dominante opinie & ook v. andere “vrienden” v/d wijsheid
➔ Vriendschap voor de filosofie: tegelijkertijd liefde ervoor & kritische
houding?????????????????????????????
➔ Let op! Deze kritische attitude is ook begeerte, verlangen
1.3 Filosofen over zelf-kennis
⇝ Filosofie = soort antwoord op imperatief v. zelfkennis
▪ Idee zelfkennis -> singulariteit v. mijn bestaan = filosofen niet akkoord
▪ Volgens Plato → je moet naar buiten vluchten om te weten wie je eigenlijk
altijd bent geweest
▪ Zelfkennis bij deze filosofen → politieke dimensie, daarom moet je deze
kennis niet thuis of in privacy v. je ziel maar i/d polis (staat) zoeken
▪ Hun werken: voorbeeld v. deze waarheid over zichzelf die het individu
alleen buiten zichzelf kan vinden
1.4 De vier Kantiaanse vragen
⇝ Kant: 4 vragen die volgens hem veld v. filosofie opsomt:
☙ Wat kan ik kennen?
☙ Wat moet ik doen?
☙ Wat mag ik hopen?
,☙ wat is de mens?
1.5 De historiciteit v/d filosofie: de tijdsperken
1. Antieke Wijsbegeerte (7de tot 2de eeuw v. Chr.)
2. Middeleeuwse Wijsbegeerte (2de eeuw v. Chr. Tot 15de eeuw n. Chr.)
3. Moderne Wijsbegeerte (15de eeuw tot 1831)
4. Moderniteit (ca. 1831-1945)
5. Postmoderniteit (ca. 1945 tot ca. 2001)
6. Nu (het heden v/d absolute diversiteit)
1.6 De grote stromingen i/d Oudheid & Middeleeuwen
- Voorsocratische filosofie
- Idealisme (bij Plato)
- Realisme (bij Aristoteles)
- Scepticisme (a/h einde v/h Oudheid)
- Materialisme (bij bepaalde voorsocratische filosofen)
1.7 Verschil tssn wijsbegeerte, westerse & niet westerse wijsbegeerte
• Wijsbegeerte zonder meer bestaat niet of i/e abstract concept
• Filosofie begint m/e emancipatie v/d mythe & wijsheid,
natuurwetenssch. Wereldvisie & common sense
• Homerus, Hesiodus, Zarathustra, Boeddha, Confucios: wijze mensen
• Thales & andere voorsocratische filosofen: natuuronderzoek, begin v/d
wetenschappen
• Heraclitus & Parmenides: filosofie = metafysica = ideologiekritiek
• Filosofie stelt pas m. H. & P. eigen vraag & daardoor emancipeert zich
v. mythe & wijsheid, natuurwetensch. Wereldvisie & common sense
Hoofdstuk 1: Heraclitus en de idioten
1. Heraclitus’ Over de natuur:
1.1 Over de natuur (Heraclitus):
Het werk → uit de oudheid voor altijd verloren
Ging over dat alles voortdurend verandert & benadrukte de rol van
vuur als een fundamenteel element in deze veranderingen
Weten niet → Heraclitus geschreven of iemand anders later zijn
uitspraken (misschien mondeling overgeleverd) verzameld i/e boek & het
titel gaf
Fragmenten uit het boek: gebruikt in andere werken
Vb. “ezels zouden eerder kaf dan goud kiezen” – Aristoteles
1.2 Definitie v. filosofie:
Vraag ‘Wat is de filosofie?’ → geven v/e snelle, vereenvoudigde definitie
niet altijd juiste startpunt ==> filosofie: té complexe ideeën
↳ Antwoorden op de vraag = denken gaat naar common places
, ↳ voor het 1st aan iets denken = geen volledig begrip, pas nadenken &
reflecteren = begrijp je beter
↳ als je met definitie begint -> blind voor diversiteit die inherent is aan
Filosofie (m. definities voelen we ons op gemak)
➔ Probleem: overtuiging dat het mogelijk is om iets snel te begrijpen
& een definitie als een concept is: illusie v. iets snel begrijpen
Hegel (zoon v. Heraclitus): gebruik v. definities uit vrees voor dwaling
(mislukken)
↪ die ‘dwaling’ -> vrees voor de waarheid = wat we menen is het
tegenovergestelde v. wat we zeggen
↪ Realiteit voor Hegel & Hera. = constant instabiliteit (Wat is, is niet
stabiel = het dingen die hetzelfde zijn bestaat niet (=illusie) vb. een naam v. een
persoon is constant maar de persoon is aan het veranderen ->onze taal laat toe
dat we denken dat de dingen niet veranderen/voor altijd zijn), beweging,
verandering w. precies het tegendeel v. wat een verzameling v.
definities ons kan leren over de realiteit
Heraclitus -> gebrek aan wil & moed ligt i/h feit dat mensen (=“de velen”),
leven alsof ze een “eigen wijsheid” zouden hebben
↳ mensen = denken ze weten wat de realiteit is => geen behoeften om te
filosoferen + denken dat dit weten hun eigen is
2. De velen/idioten:
➔ De velen = individuele, zelfbewuste belichamingen v/d macht & waarheid v/h
gezond verstand of common sense (mensen w gezien als individuele vertegenwoordigers
van macht en waarheid, gebaseerd op hun gezond verstand)
↳ macht & waarheid -> door grote leerraars v/d oude Grieken, Homerus &
Hesiodus
ge(re)produceerd & m. rationele argumenten versterkt door natuurfilosofen
3. De eigen wijsheid en de imperatief van de idioten:
⇝ ‘idioten’ → de velen (individuen) die m. hun doen & laten werkelijkheid geven aan
het discours v/h gezond verstand over wat de realiteit is (ookwel dichters & natuurfilosofen)
➔ zij die onwetend opgesloten leven in hun eigen verhaal over de realiteit
4. Dromen/wakker zijn + De echte wijsheid & de wet (logos):
4.1 Dromen/wakker zijn:
⇝ Volgens Heraclitus → mensen leven graag i/e droom: imaginaire wereld waar
alles wat is, duidelijk gedefinieerd w. & vastgehecht staat aan een woord & definitie
↳ Wakker: beseffen dat alles één & één alles in ==> “Niet naar me maar naar de
wet luisterend blijkt wijs om het er een over te zijn dat één alles is”
