Volledige samenvatting van dit vak, geschreven voor het academiejaar 2023-24, uitgebreide toelichting bij alle lesinhouden, met alle afbeeldingen en grafieken, aanvullende voorbeelden, toelichting. Bevat alles dat je moet kennen voor een heel mooie score.
, Keuze van beleidsinstrument .................................................................................................................................... 73
Overzicht.................................................................................................................................................................... 74
LES 6 - Handhaving en basismodel toepassen op klimaat ........................................................................................... 75
Inleiding ..................................................................................................................................................................... 75
Basismodel van Becker (1968)................................................................................................................................... 75
Verwachte overtredingskosten ................................................................................................................................. 77
Design van beleidsinstrumenten............................................................................................................................... 78
Klimaatverandering ................................................................................................................................................... 80
Intermezzo B: klimaatverandering ....................................................................................................................... 80
Intermezzo B – Klimaatbeleid in Europa ............................................................................................................. 82
Intermezzo C: klimaatbeleid vanuit een langetermijn perspectief..................................................................... 84
LES 7 – Meten van kosten en afwegingen maken ........................................................................................................ 87
INLEIDING ................................................................................................................................................................ 87
SOORTEN KOSTEN .................................................................................................................................................. 87
Directe kosten ........................................................................................................................................................ 87
Welvaartsverlies .................................................................................................................................................... 90
Reguleringskosten ................................................................................................................................................. 91
Aanpassingskosten ................................................................................................................................................. 91
Afwegingen maken .................................................................................................................................................... 92
Afwegingsmethoden .................................................................................................................................................. 93
Kosten-batenanalyse (KBA) .................................................................................................................................. 93
Kosteneffectiviteitsanalyse (KEA) ........................................................................................................................ 98
Risico-batenanalyse (RBA) ................................................................................................................................... 98
Impactanalyse (IA): ............................................................................................................................................... 99
Multicriteria-analyse (MCA) ................................................................................................................................ 99
Werkwijze bij beleidsanalyses ............................................................................................................................ 100
LES 8 – Ecologische economie .................................................................................................................................... 101
Inleiding ................................................................................................................................................................... 101
Empty world vs. Full world .................................................................................................................................... 103
Schaarste 2.0 – herziening van de wet van schaarste ........................................................................................ 104
Tegenargumenten van de neo-klassiekers ......................................................................................................... 105
Fundamentele verschillen tussen neoklassieke en ecologische economie ........................................................... 106
Economisch vraagstuk......................................................................................................................................... 106
Impact .................................................................................................................................................................. 106
Grenzen aan de groei ............................................................................................................................................... 107
, Neoklassieke economie ....................................................................................................................................... 107
Grenzen aan groei ............................................................................................................................................... 108
Optimale schaal ................................................................................................................................................... 109
Beleid.................................................................................................................................................................... 109
Postgroei et al. .......................................................................................................................................................... 111
Degrowth ............................................................................................................................................................. 111
Economisch beleid .............................................................................................................................................. 111
LES 9 - Pro-environmental behavior / Vliegreizen: olifant in de kamer.................................................................. 112
Pro-environmental behavior .................................................................................................................................. 112
Ecologische voetafdruk ....................................................................................................................................... 113
Determinanten EF en eigen inschatting ............................................................................................................ 113
Theory of planned behavior ............................................................................................................................... 114
Vliegreizen: olifant in de kamer ............................................................................................................................. 116
Inleiding ............................................................................................................................................................... 116
Historiek .............................................................................................................................................................. 116
Uitstoot van luchtvaart ....................................................................................................................................... 116
Het “recht op vliegen”? ....................................................................................................................................... 117
Milieu-impact en toekomst vliegen ................................................................................................................... 118
Zelfbeperking opleggen? ..................................................................................................................................... 119
LES 10 – Transities en exploratieve scenario’s ........................................................................................................... 121
Duurzame ontwikkeling en transities .................................................................................................................... 121
Multilevelperspectief (MLP): .................................................................................................................................. 123
Transitiemanagement .............................................................................................................................................. 125
Evaluatie van transitiemanagement ................................................................................................................... 125
Exploratieve scenario’s ............................................................................................................................................ 126
LES 11 – Ecological Economics: Integrated Assessment Models / Hoe komt klimaatbeleid echt tot stand?.......... 129
Ecological Economics: Integrated Assessment Models.......................................................................................... 129
Inleiding ............................................................................................................................................................... 129
Ecological economics: ......................................................................................................................................... 129
Integrated asessment models .............................................................................................................................. 130
Deel 1 – MD – Post-groeibeleid met behulp van MEDEAS ............................................................................. 130
Part 2 – PhD – DIAMONDS ............................................................................................................................... 133
Hoe komt klimaatbeleid echt tot stand?................................................................................................................. 135
,LES 1: Inleiding – Bouwstenen
Collapse
• Rapa Nui (Paaseiland):
è Bekend om zijn iconische Moai standbeelden.
è Had een rijke geschiedenis in het stenen tijdperk, waarbij de samenleving floreerde zonder geavanceerde
gereedschappen of machines.
• Collapsed society:
è Van de oorspronkelijke rijkdom en bloei van de samenleving is uiteindelijk niets overgebleven.
è Het eiland fungeerde als een “Petrischaal”, een geïsoleerde samenleving die op zichzelf bloeide maar
uiteindelijk instortte, grotendeels te wijten aan gedrag dat niet duurzaam is.
è Het landschap van het eiland, nu grotendeels ontbost met beperkte biodiversiteit, weerspiegelt de
overschrijding van de natuurlijke draagkracht van het eiland.
“Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed” door Jared Diamond:
è Stelt dat het instorten van samenlevingen vaak geen expliciete keuze is. Het is veelal te wijten aan het te
laat reageren op kritieke signalen, zoals het overschrijden van de ecologische draagkracht.
• Factoren die bijdragen aan ineenstorting:
è Klimaatverandering: veranderingen in het klimaat die direct invloed hebben op de leefbaarheid binnen een
samenleving.
è Vijandige buren: dreiging of actieve onderdrukking door aangrenzende gemeenschappen die de stabiliteit
verstoren.
è Ineenstorting van essentiële handelspartners: afhankelijkheid van handelsnetwerken die kunnen falen, wat
cruciale bronnen voor de samenleving beperkt.
è Milieuproblemen: degradatie van natuurlijke omgeving door overexploitatie van hulpbronnen,
vervuiling…
è Aanpassingsproblemen: onvermogen van samenleving om zich aan te passen aan veranderende
omstandigheden.
Maar de belangrijkste oorzaak van ineenstorting is:
è Alle factoren (behalve ‘vijandige buren’) hebben betrekking op overbevolking ten opzichte van het
duurzaam draagvlak: de groei van de bevolking overschrijdt de grenzen van wat het milieu kan
ondersteunen. Concept van “carrying capacity” is fundamenteel in de discussie over duurzaamheid en de
ondergang van samenlevingen.
• Nuancering van de rol van milieu in ineenstortingen:
è Jared Diamond benadrukt dat hoewel milieuschade een significante factor kan zijn, het niet altijd de
hoofdoorzaak hoeft te zijn bij de ondergang van beschavingen.
è Economische of militaire krachten kunnen op zichzelf voldoende zijn om een samenleving te destabiliseren
en tot ineenstorting te leiden.
è Paaseiland: in het boek van Jared Diamond wordt Paaseiland aangekaart als historisch voorbeeld van een
samenleving die ineengestort is. Overexploitatie van palmbomen heeft vermoedelijk geleid tot een
drastische afname van de bevolking (Rapa Nui) in de 18de eeuw.
, Wolken aan de horizon
Impact op de natuurlijke omgeving:
• Sterk toegenomen milieu impact:
è Toename van menselijke activiteiten die significant bijdragen aan de milieuverstoring.
• Natuurlijke hulpbronnen en opvangcapaciteit:
è De natuurlijke capaciteit om de gevolgen van menselijke activiteiten op te vangen wordt overschreden.
• Klimaatontwrichting:
è Grote veranderingen in het klimaatsysteem die leiden tot extreme weersomstandigheden en verstoringen
in ecosystemen.
• Sixth mass extinction:
è Het versnelde uitsterven van soorten, vergelijkbaar met eerdere massale uitstervingsgebeurtenissen in de
geschiedenis van de aarde.
Ecologische voetafdruk:
• Maatstaf voor menselijke druk op onze natuurlijke omgeving:
è Indicator die meet hoeveel natuurlijke hulpbronnen door mensen verbruikt worden in vergelijking met
wat de aarde kan regenereren.
è Houdt rekening met gebruik van grondstoffen en land, absorptie van afval, kijkt naar de impact van het
hele proces, gaande van de winning tot de ruimte die nodig is om afvalproducten te verwerken.
Global ecological overshoot:
• We leggen meer beslag op natuurlijke omgeving dan wat de natuur ons kan voorzien:
è De mensheid gebruikt meer natuurlijke hulpbronnen en produceert meer afval dan de aarde in dezelfde
tijd kan regenereren of verwerken.
è We gebruiken het equivalent van 1,6 Aardes om ons te voorzien in grondstoffen en om ons afval te
verwerken.
è Earth Overshoot Day 2023 viel op 2 augustus.
Collapse II
• Onbossing en verlies van habitats:
è Vernietiging van bossen en natuurlijke leefgebieden, wat leidt tot een vermindering van de biodiversiteit.
• Bodemproblemen:
è Erosie, verzilting en verlies aan vruchtbaarheid verminderen de capaciteit van de aarde om voedsel te
produceren.
• Waterbeheer:
è Uitdagingen zoals waterschaarste en vervuiling.
• Overexploitatie van natuurlijke bronnen.
• Invasieve soorten.
• Overbevolking.
• Toegenomen per capita impact.
• Antropogene klimaatverandering.
• Opstapeling van toxische stoffen.
• Energieproblematiek.
• Maximale benutting van fotosynthetische capaciteit.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper depolitiekeman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
