Handboek sociologie:
Het speelveld, de spelregels en de spelers
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1. Op ontdekkingstocht door een bekend gebied? Over de eigen aard van de samenleving. .... 2
Hoofdstuk 2. De samenleving is een veld van tegengestelde krachten .......................................................... 10
Hoofdstuk 3: Waarmee zijn sociologen bezig?................................................................................................ 18
Hoofdstuk 4: de ene bril is de andere niet. Van dagelijkse naar wetenschappelijke waarneming................. 24
Hoofdstuk 5: Blokken uit de sociologische blokkendoos ................................................................................ 34
Hoofdstuk 6: Een netwerk is geen groep Over de diversiteit van samenlevingsverbanden ........................... 46
Hoofdstuk 7: Moderne samenlevingen zijn altijd multicultureel Over cultuurpatronen en hun componenten
......................................................................................................................................................................... 58
Hoofdstuk 8: Levenslang leren – om in het gareel te lopen? Over socialisatie, sociale controle, conformisme
en deviantie. .................................................................................................................................................... 72
Hoofdstuk 9: organisaties Een microkosmos van de samenleving ................................................................. 84
Hoofdstuk 10: Ongelijkheid is van alle tijden Over de gelaagdheid van de samenleving ............................. 103
Hoofdstuk 13: Ook een film is een opeenvolging van ‘stills’ Over maatschappelijke veranderingen .......... 121
Hoofdstuk 14: De toestand vandaag: voortzetting van het verleden of bruuske breuken? ........................ 130
1
,Deel 1: sociologie, een wetenschap van de samenleving (H1,2,3,4)
Hoofdstuk 1. Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
Over de eigen aard van de samenleving.
Leren kijken
Wij zien, horen, voelen veel … Maar missen zoveel informatie dat wij nog moeilijk naar de kern kunnen
gaan. En daar kan sociologie je helpen, vanuit een wetenschappelijk referentiekader. En zo zie je meer!
Het gaat om hoe kijkt men naar de samenleving, wat zien we en wat zien we niet.
Daar komt het op neer: Zaken zien en in een context kijken. Niet oppervlakkig kijken maar proberen
diepgaander kijken.
1.1 Een beeld van een titel
Metafoor voetbalspel
Er zijn 4 elementen die samen onze samenleving vormgeven: spelers, speelveld, spelregels, spel.
Voorbeeld studeren:
• Speelveld: naar de les gaan, universitair niveau
• Spelregels: Prof vooraan, studenten op andere plaats (automatisch gaan wij juist zitten)
• Spelers: Wij en prof, je hebt beide nodig anders is er geen les sociologie
• Spel: hij probeert uitleg te geven en wij proberen niet in slaap te vallen
Voorbeeld op café:
• Speelveld: café
• Spelregels: we zijn niet stil zoals in een aula, we praten. Geen drinkbus maar pintje.
• Spelers: andere vrienden, geen prof
• Spel:
Heel je leven lang ga je langs verschillende verhoudingen. Er is een fundamenteel sociologische verhouding
tussen:
2
,Het spel bekeken vanuit de tribune van de samenleving
Spelregels zijn altijd tijds- en plaats onafhankelijk. Het is moeilijk om altijd en alles te veralgemenen, er
geldt niet altijd hetzelfde. Hoe groot of hoe klein kan je dat speelveld maken (kan ook bv Vlaanderen zijn).
1.2 Het dagelijkse leven door de bril van de socioloog
VRAAG
• Wat zijn de regelmatigheden van wat wij zien?
• Wat is de onderliggende structuur van de sociale werkelijkheid?
= nood aan SOCIOLOGISCHE VERBEELDING
Of kunnen wij verstaan en betekenis geven aan wat wij waarnemen?
Voorbeeld structuren: dat wij les geven op een manier die al heel oud is. Zo gebeurt het al decennia lang
maar is dit eigenlijk wel de beste manier? We zoeken toch naar structuren/patronen en wat blijkt dan, dat
deze manier overal gebruikt wordt. Tegen beter weten in nog altijd hanteren (interactie is veel beter om
iets aan te leren maar hoe doe je dat dan met 500 studenten?)
Na gaan ‘wat is het nu wat we hier gaan doen’, ‘verstaan we echt wat we waarnemen?’
3
, Seeing the strange in the familiar and The ability to see things socially and
the general in the particular, linking how things interact and influence each
our behaviors to broader social forces. other.
Je moet constant proberen het vreemde te zien in wat we kennen en het familiaire te zien in wat we
kennen. → Hoe wij ons gedragen tegenover anderen is aan vaste patronen onderhevig.
Voorbeeld: Kiezen van een zitplaats in een aula is niet ‘random’. Er zijn mensen die standard vooraan zitten.
Of anderen die standaard helemaal vanachter zitten en neerkijken op de mensen beneden ‘zij zijn de
nerds/de losers’. Je zit naast mensen die je kent/wil leren kennen.
The social versus the individual
Sociological thinking
Sociale structuren: dominante maatschappelijke instituties, welke processen en mechanismen zorgen voor
de maatschappelijke orde?
In welke mate dragen individuele gedragingen bij tot
maatschappelijke gedragingen.
Individuele gedragingen hebben een invloed op
maatschappelijke veranderingen. Vb: gele vestjes Frankrijk.
Individu heeft impact op samenleving, samenleving heeft
impact op individu.
Maatschappelijke elementen die je meebrengt van het
speelveld ergens anders: sommigen hebben nu een
hoofddoek op, anderen niet.
Voedingspatronen: sterke correlatie tussen sociale klasse en al dan niet vettig eten. Fastfood hangt veel
meer samen met lagere sociale klasse. Groentjes hangt veel meer samen met hogere sociale klasse. Er is
een verband te vinden tussen obesitas en klasse.
Je moet én een individueel begrijpen én de samenleving.
Je denkt dat het een individuele keuze is maar het heeft te
maken/wordt beïnvloed door de wisselwerking tussen het individu
en de samenleving.
Voedingspatronen zijn cultureel bepaald. Wisselwerking individu,
samenleving: iets met mes en vork eten niet met stokjes.
Sport → het is aan het veranderen maar nog niet snel. Golf wordt
nog steeds beschouwd als biljard voor rijke mensen, nog steeds
klasse gebonden (dure manier van sport). Sociaal gekleurde
vrijetijdsbesteding. Het is geen louter individuele keuze, wordt
mee bepaald door de context waarin jij opgroeit.
Boxen blijkt ook bv. in het Brusselse veel meer in de groep van allochtonen zit dan in de groep van blanken.
Hockey komt ook uit een bepaalde sociale omgeving.
Ander voorbeeld van sociaal gekleurde vrijetijdsbesteding: 99% van de chauffeurs van NASCAR zijn blank
(formule 1)
4
