Overzicht van de wijsbegeerte
Wat is filosofie?
Definitie
Opsomming van kenmerken of eigenschappen die je vindt bij alle filosofen/filosofieën en uitsluitend bij
filosofen/filosofieën de zoektocht zelf naar wat het is, is ook filosofisch
Wat is filosofie? = op grond waarvan noemen we iets (een boek, een theorie, …) filosofie/filosofisch?
Een attitude
Wordt hier vaak mee geassocieerd
Schilderij van Socrates: Drinkt van de gifbeker en is veroordeeld tot de dood, hij blijft gelukkig praten, terwijl de
leerlingen rond hem droevig zijn
Wordt gezien als filosofische houding want relativeert het hele gebeuren
Alfred North Whitehead
“Philosophy begins in wonder. And, at the end, when philosophic thought has done its best, the wonder remains.”
Begint bij de verwondering en die is er op het einde nog altijd (niet het relatieve volgens hem)
Je ziet het verwonderen ook bij niet filosofen, is het dus een reden om te zeggen dat dit een eigen kenmerk
is aan de filosofie?
Louis C.K.
Ook kinderen hebben deze verwondering en zijn benieuwd naar alles. Betekent dit daarom dat ze aan het
filosoferen zijn?
Schopenhauer, Kierkegaard
De vraag ‘wat is de zin van het leven?’ vertrekt vanuit wanhoop en vertwijfeling
Heeft een band met filosofie maar definieert het niet
Vertwijfeling bij de meeste mensen op sommige momenten in het leven.
René Descartes
Kritisch rationele denken
Vertrekt bij de twijfel, geloof niet alles zomaar maar kijk naar de fundamenten die de zogezegde waarheid
ondersteunen
Maar: filosofie is niet enkel kritisch
In de mate dat kritiek toch heel filosofie kenmerkt, is de attitude toch niet uniek voor filosofen
Is filosofie een methode?
Conceptuele analyse:
o Concept = een begrip
o Ontleden van deze begrippen om deze zo ook beter te begrijpen
o Je zou kunnen zeggen dat dit iets is wat je enkel in de filosofie zou kunnen vinden, maar niet alle
filosofie gebruikt deze methode (sommige filosofen willen deze manier niet hanteren)
Gedachtenexperiment:
o Stel dat iets gebeurt…
o Werd ook al door Einstein gebruikt bij de relativiteitstheorie
o Wordt dus ook erbuiten gevonden
Argumenten
o Van premissen naar een conclusie
Maar: geen unieke methodes in de mate dat ze toch uniek zijn, zijn ze niet algemeen-filosofisch.
,Is het een domein?
Soms zijn de problemen enkel nog complexer geworden na het filosoferen
We kunnen nooit een definitief antwoord geven op deze vraag
‘onbeantwoordbare vragen en fundamentele problemen’ kan niet want anders vicieuze cirkel dat ook de
vraag wat is filosofie geen filosofie zou zijn
Bij elk antwoord zal er iets zijn wat niet klopt in onze context
Niet elke onbeantwoordbare vraag is filosofie (zie lijstje op ppt voor voorbeelden)
Vier deeldomeinen van filosofie
Opsplitsen en kijken waaruit filosofie bestaat om van hieruit het te kunnen definiëren
Metafysica
Logica
Epistemologie
Moraalfilosofie
Probleem: hoe definieer je deelproblemen?
In een encyclopedie staan ze wel beschreven, maar ook hier wordt duidelijk dat het redelijk onmogelijk is
1 Metafysica
= Studie van wat bestaat en van de aard van wat het is
VB: Bestaan getallen echt?
2 Logica
= Studie van geldigheid van redeneringen en argumenten
VB: niet-geldige redeneringen:
Post hoc, ergo propter hoc als iets gebeurt, nadat een andere gebeurtenis zich heeft voorgedaan,
dan gaan we ervan uit dat het ene een gevolg is van het andere
Affirming the consequent (P → Q, Q) → P
3 Epistemologie moraalfilosofie
= Studie van de aard en de mogelijkheid van kennis
VB: Brain in a vat kan je ooit zeker weten dat waar jij vanuit gaat niet het geval is, dat je hersenen worden
bestuurd en gestimuleerd niet door jezelf? Kunnen we van iets zeker zijn?
4 Moraalfilosofie
= Studie van principes die betrekking hebben op goed en kwaad (aard, bestaan)
VB: Trolley problemen dilemma over 5 levens redden vs. 1 iemand laten sterven
Bij eerste handeling moet je zelf enkel hendel omdraaien, bij tweede handeling moet je zelf actie
Geschiedenis van de filosofie
Antieke oudheid: mythologie
Middeleeuwen: religie
Moderne tijd: wetenschap
,Wat behoort tot de geschiedenis? Wat wordt gezien als een deel van de filosofie?
Begrijpen we de reden waarom het zo moeilijk is om een definitie te bepalen?
Mythologie religie wetenschap
Conclusie
Er zijn niet voldoende kenmerken om de definitie te bepalen, vooral veel randgevallen
Waarom wijsbegeerte studeren?
Filosoof is een scheldwoord: warrig en verwarrend, onpraktisch en onhandig, nutteloos
Nutteloos ≠ zinloos:
‘Uiteindelijk doen we veel van wat we doen omwille van zaken die nutteloos zijn’
Veel leren wat we niet (onmiddellijk) kunnen gebruiken
Academische vorming = bredere vorming dan professionele vorming
Is filosofie nutteloos?
Verbetert filosofie analytische en kritische vaardigheden? Niet duidelijk voor academische filosofie (wel voor
filosofie in lager en secundair onderwijs)
Neen, want filosofie brengt ook bepaalde vaardigheden (kritische analytische vaardigheden) die ook nuttig
zijn buiten de filosofie
Toont dat wat vanzelfsprekend lijkt, niet altijd vanzelfsprekend is.
o Wetenschappen: is er evidentie voor X?
o Filosofie: wat is/betekent X? Is/betekent X wel wat we denken dat het is/betekent?
‘Denken over denken’ zorgt voor bijsturen van denken.
Zou moeten bijdragen aan wijsheid: bredere perspectief.
Hoe wijsbegeerte studeren?
Zie ppt slides
Mechanisering en doelgerichtheid
Denken kinderen echt wetenschappelijk?
Proef: Waarom zijn rotsen puntig? deze vraag werd aan kinderen gesteld. 3 antwoordmogelijkheden:
(A) Omdat water en wind de botte kanten hebben weggespoeld en weggeblazen.
(B) Om ervoor te zorgen dat er geen dieren bovenop de rotsen komen rusten.
(C) Om dieren de mogelijkheid te geven zich tegen de rotsen te komen schuren als ze jeuk hebben.
Meeste kinderen antwoordden B en C, terwijl A het meest wetenschappelijke antwoord is
Antwoord A wordt veel minder waarschijnlijk als we kijken naar de artefacten (= voorwerpen gemaakt door
de mens), antwoorden B en C zouden hier wel van toepassing zijn
Wetenschappelijke manier om na te denken over natuurlijke fenomenen bij andere dingen kijken we naar de
doelen dat ze hebben
Natuurlijke fenomenen kunnen ook puntig zijn, maar hebben niet hetzelfde antwoord als A, want ze zijn scherp om
te helpen bij hun functie.
Natuurlijke fenomenen die we spontaan begrijpen
Artefacten die we spontaan gebruiken vanuit het doen
Natuurlijke objecten van waaruit we de functie begrijpen vanuit het doen
Wet van de teleologie
Wetenschappers die vroeger leefden, begrepen ook vaak dingen vanuit het doel dat ze hadden
, Aristoteles
Maakte verschil tussen 4 soorten oorzaken, belangrijkste oorzaak is de doel
Wetenschap is voor Aristoteles de leer van het doen
Veranderingen moeten begrepen worden vanuit ‘het streven’ van objecten om ergens te zijn of iets te doen
o VB: sleutels laten vallen op de grond
o Sleutels verlangen om beneden op de grond te zijn
o Het streven van objecten om iets te realiseren
Natuurlijke vs. onnatuurlijke beweging:
Natuurlijke bewegingen: volgen hun doel sleutel laten vallen
Onnatuurlijke bewegingen: worden geleid tot ander doel, dat ze niet zelf willen sleutel in de lucht gooien
o Als ze de vrijheid terugkrijgen om zelf te bewegen, dan willen ze terug de natuurlijke bewegingen
uitvoeren
Uiteindelijk: streven naar perfectie/Onbewogen Beweger
In vele gevallen = natuurlijke plaats/rust
Als er een verstoring is, zal er terug beweging zijn
Onbewogen Beweger
o Absolute perfectie
o Houdt het hele universum in beweging
o Hij is een beweger omdat hij alles beweegt
o Omdat hij absoluut perfect is, beweegt hij niet, want hij zet zelf alles in beweging
De beweging van het levende staat model voor beweging van het niet-levende
Descartes
Belangrijk aspect van moderne wetenschap: geen doeloorzaken meer
o Moderne wetenschap is plots veel populairder geworden, komt doordat doeloorzaken worden
buitengezet gebaseerd op mechanische oorzaken
Al het materiële moet begrepen worden vanuit mechanische oorzaken
o Mechanische oorzaken = natuurlijke oorzaken
o Oorzaken die vooraf gaan aan de effecten en die inwerken op iets ander zonder een doel voor ogen
te hebben (blinde krachten)
Ook het menselijke lichaam
Model: de automaat
o ‘Uit zichzelf bewegen’
o Volgens Descartes de manier om het menselijk lichaam te beschrijven
Foto van schrijvende pop
o Pop schrijft brieven in 4 verschillende talen
o Andere bewegingen moeten begrepen worden, net zoals we de bewegingen van de automaat
begrijpen
o Bestaat uit veel dingen die werken als blinde krachten
o Analogie tussen menselijk lichaam en pop: zelfde werking, maar ander materiaal
Descartes en de levenswetenschap
De beweging van het niet-levende moet op dezelfde manier worden begrepen als de beweging van het niet
levende het is allemaal fysica, natuurwetenschappen
Levenswetenschap fysica
Geen apart levensprincipe, maar ook geen doeloorzaken
