RECHT
Deel 1: Inleiding tot het recht
Hoofdstuk 1: Inleiding
1. Definitie
Enkele definities:
– Recht is een systeem van instellingen en regelingen dat in zijn geheel op een dwingende wijze
de uiterlijke aspecten van het samenleven ordent en bevordert.
– Het recht is het geheel der regels die op een bepaald tijdstip, in een bepaalde gemeenschap
gelden en op haar gezag zijn vastgesteld.
– Het recht is een stelsel van dwingend leefregels uitvaardigt tot beveiliging van menselijke
belangen welke in het contact der samenleving in het gedrang dreigen te komen.
Een definitie is op zich niet belangrijk. Het is wel belangrijk een juiste voorstelling te hebben van het
rechtsbegrip. Vandaar verdient het de voorkeur even stil te staan bij de essentiële kenmerken van het
recht.
2. Kenmerken van het recht
A. Het recht is een geheel van regels, regelingen en instellingen
HET RECHT WORDT GEVORMD DOOR GEDRAGSREGELS
In het recht komen tal van regels voor die aan de individuen een bepaalde gedraging voorschrijven,
hetzij dat zij hen iets opleggen of verbeiden, hetzij dat zij een verlofbepaling inhouden.
Gebodsbepalingen
– Aangifte van geboorte
– De opkomstplicht
– (vroeger) dienstplicht
Verbodsbepalingen
– Bigamie
– Oneerlijke handelspraktijken
– Het strafrecht
Verlofbepalingen
– Het recht bevat regels die niet moeten nageleefd worden, maar waar de “mogelijkheid”
bestaat om al dan niet gebruik te maken van de rechtsregel.
Voorbeeld: indexering van woninghuur
Louter technische regels
– In ons rechtsstelsel bestaan ontelbare regels die geen gebod of verbod inhouden. Het zijn
louter technische regels. Ze dienen om het rechtsapparaat te laten draaien.
Voorbeeld: de akten van de Burgerlijke Stand, de inhoud van een dagvaarding,…
HET RECHT OMVAT HET GEHEEL VAN REGELINGEN EN INSTELLINGEN
1
,Het recht omschrijven als een geheel van regels is te eng. Het recht bestaat niet alleen uit abstracte
normen die een algemene draagwijdte hebben en die op iedereen van toepassing zijn.
Het recht bestaat ook uit regelingen die geen regels of normen zijn.
Voorbeelden:
– Beschikkingen die en individuele draagwijdte hebben, zoals benoemingen,…
– De rechtspraak
Het recht bevat ook een aantal regels die betrekking hebben op de instellingen van het land, zoals:
– De staatsstructuur: de samenstelling, de werking en de bevoegdheid van de wetgevende, de
uitvoerende en de rechterlijke macht
– De gerechtelijke organisatie: de samenstelling, de werking en de bevoegdheden van de
rechtbanken
B. Het doel van het recht is het ordenen van de samenleving
HET RECHT IS EEN INSTRUMENT OM HET SAMENLEVING IN GROEP MOGELIJK TE MAKEN
2
, Reeds is een zeer primitieve maatschappij bestond een vorm van recht. vanaf het moment dat men
in groep leent, dienen er immers afspraken gemaakt te worden, bv. over de jacht en de verdeling van
de buit, de voortplanting,…
Het recht is geen doel pp zich, maar een middel. Het is een middel om bepaalde beleidsopties te
realiseren. Het is uitstippelen van het beleid, of het doel dat men wil bereiken is echter een politiek
gebeuren en is geen wezenlijk kenmerk van het recht. om die reden is recht ook steeds een
afspiegeling van de overheersende maatschappelijke tendensen in de maatschappij, een afspiegeling
van de waarden die historisch zijn gegroeid.
Recht is dus ook noodzakelijk tijdgebonden . ons recht is het resultaat van verschillende
ideologische stromingen die onze maatschappij diepgaand hebben beïnvloed, doorgaans zo
diepgaand dat we er niet meer bij stilstaan.
ER IS IN DE SAMENLEVING EEN TOENEMNDE “JURIDISCHE” MERKBAAR
Er bestaat meer en meer de neiging alles te willen regelen.
Daar komt bovendien bij dat door de toenemende complexiteit van de samenleving, het recht ook
complexer wordt en steeds meer gediversifieerd wordt. Aanvankelijk bevatte het Burgerlijk Wetboek
slechts en enkele bepalingen over de huur. Nu zijn er specifieke regels over woninghuur, landpacht,
handelaarshuur en bestaan er nieuwe aanverwante rechtsfiguren, zoals de leasing.
C. Er bestaat een binding tussen gezag en recht
In kleine primitieve gemeenschappen was het recht niets anders dan de afspraken die men onderling
maakte. In een complexe samenleving is het bijzonder moeilijk om de burgers rechtsreeks te
betrekken bij het maken van rechtsregels.
3