HOOFDSTUK 6 CONJUNCTUUR EN MACRO-ECONOMISCH BELEID
De overheid maakt beleid om de maatschappij en economie vorm te
geven, gefinancierd door belastingbetalers.
Beleidsdomeinen veranderen, maar de overheid kan diensten zelf
aanbieden of private partners inschakelen.
Het fiscale systeem stuurt de economie.
Beleidsdoelen kunnen inspelen op sociale noden of de economie.
Als de economie goed draait, kan de overheid oververhitting voorkomen,
en bij een moeilijke economie kan ze stimuleren. Dit noemen we
conjunctuurbeleid, dat gebruik maakt van monetair beleid en
overheidsuitgaven.
De monetaire overheid, zoals de Europese Centrale Bank, beheert de
geldhoeveelheid. Dit beleid beïnvloedt economische fluctuaties.
6.1. WAT IS GELD EN WAAROM GEBRUIKEN WE GELD?
Geld, zoals de euro sinds 2002, heeft voordelen, maar complexe
samenlevingen functioneerden lange tijd zonder algemeen geld.
In het Oude Egypte en bij de Inca's werd weinig of geen geld gebruikt,
hoewel er wel financiële boekhouding was.
In vroege samenlevingen was ruilhandel gebruikelijk, maar bij grotere
handel werd geld een efficiënt middel om transacties te vergemakkelijken.
Geld is een ruilmiddel, spaarmiddel, rekeneenheid en kredietmiddel. Het
moet transporteerbaar, deelbaar en waardevast zijn om goed te
functioneren, zoals zout vroeger als geld werd gebruikt.
6.2. GELDCREATIE
Vandaag gebruiken we fysiek geld (munten en bankbiljetten) en giraal geld
(op bankrekeningen).
De overheid heeft een productiemonopolie op fysiek geld, dat wordt
geproduceerd door de Nationale Bank van België en de ECB.
Voor de euro kon elke nationale bank zelf beslissen hoeveel chartaal geld
geproduceerd werd. Giraal geld, daarentegen, wordt vooral door
commerciële banken gecreëerd.
BOX 6.1 IS DE NATIONALE BANK VAN BELGIË (NBB)
OVERBODIG GEWORDEN?
De Nationale Bank van België (NBB) blijft belangrijk binnen het
eurosysteem.
, Haar gouverneur zit in de raad van de Europese Centrale Bank
(ECB).
De NBB werkt mee aan de uitvoering van monetaire
beleidsbeslissingen.
De NBB behoudt het recht om bankbiljetten uit te geven, zoals
bevestigd door het Arbitragehof.
Ze is ook verantwoordelijk voor de productie en circulatie van
euromunten en -biljetten in België.
Daarnaast vervult de NBB andere taken zoals het beheer van
balans- en kredietcentrales en het interbancaire
betaalsysteem.
Geldcreatie gebeurt in een dubbel gelaagd systeem: centrale banken
maken basisgeld, en commerciële banken creëren geld door
kredietverlening.
Commerciële banken houden reserves bij de centrale bank en kunnen daar
altijd geld lenen. Bankbiljetten zijn schuldtitels van de centrale bank en
worden als wettelijk betaalmiddel geaccepteerd.
Als de prijzen snel stijgen, verliest geld aan koopkracht, wat het
vertrouwen in de munt kan schaden.
De ECB bewaakt de prijsevoluties en zorgt voor een balans met
waardevolle activa zoals buitenlandse valuta en goud.
BOX 6.2 IS JE GELD GOUD WAARD?
Veel mensen denken dat fysiek geld gedekt is door goud, maar
dit systeem is veranderd.
Tot 1971 kon je je nationale munt inwisselen voor goud via de
Amerikaanse dollar, die fungeerde als gouden standaard.
Het Bretton Woods-systeem, ingesteld na de Tweede
Wereldoorlog, maakte de dollar de referentiemunt en andere
munten hadden een vaste waarde ten opzichte van de dollar.
Na 1940 konden landen ook goud inwisselen voor een deel van
de waarde van hun bankbiljetten, maar dit was meer een
belofte om vertrouwen in papiergeld te versterken.
Het Bretton Woods-systeem werkte goed totdat in 1971 de VS,
met slinkende goudreserves door onder andere de
Vietnamoorlog, de goudinwisselbaarheid niet meer kon
garanderen. Duitsland stapte uit het systeem, wat leidde tot
een wereldwijde verkoop van de dollar en de uiteindelijke vrije
evolutie van wisselkoersen.
Commerciële banken creëren geld door kredietverlening.
