Maatschappelijke structuren
Deel 1: sociologie, een wetenschap vd samenleving
1. Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
Over de eigen aard van de samenleving
- Sociologie
Socius (lat: samenleving) + logos (gr: kennis)
- Sociologen
Willen meer te weten komen over hoe mensen samenleven in
allerhande sociale verbanden vb. gezin, steden, vereniging…
Kenmerken samenlevingsverbanden
Welke wetmatigheden sturen het samenleven
1.1 een beeld van een titel
- het speelveld, de spelregels en de spelers
spellen die we spelen zijn afspiegelingen vd manier waarop
we samenleven en de samenleving is het speelveld waarop de
spellen zich afspelen
drukt fundamenteel sociologische verhouding uit tussen
de samenleving (speelveld), sociale spelregels (zoals
wetten & gedragsregels), de maatschappelijke spelers
en het spel dat binnen dat veld wordt gespeeld
vele spellen naast het formele spel
Speelveld
samenlevingsverbanden
Spelers
mensen, organisaties, instituties
elke speler heeft een rol en een bepaalde positie.
Naargelang u positie heb je hogere of lagere
status (hangt bv af van u job)
formele/informele leiders conflicten
Spelregels
de ‘lijntjes’ van de samenleving
maatschappelijk leven wordt beheersd door
regels & taboes: beleefdheid, huisregels, GAS-
boetes, wetten...
Spel
wijze van ‘samen’ leven
sociaal handelen, sociale relaties, posities, rollen
en status, interactie en communicatie,
verwachtingen…
Winnen is het officiële doel (ook andere
drijfveren)
Tribune: Neemt niet deel aan het spel maar stuurt toch wat
er op het veld gebeurt
Positie socioloog (neutraal)
Supporters kiezen een kant
1
,Sociale werkelijkheid is minder duidelijk afgebakend. Spelregels worden
voortdurend gemaakt en afgevoerd, de spelers bekleden er tegelijk
verschillende posities & vertolken vele (tegenstrijdige) rollen. We
moeten ons ad spelregels houden. Welke ruimte blijft dan over voor
eigen initiatief, voor persoonlijke vrijheid? Sluiten regels en vrijheid
elkaar dus uit? Het antwoord is neen. Je hebt pas vrijheid als er
spelregels zijn. Ze zorgen voor zekerheid & voorspelbaarheid die men
nodig heeft om een eigen leven te leiden. In zo’n geordende
samenleving zijn mensen niet langer (enkel) wolven voor elkaar en
bezitten ze de vrijheid om regels te respecteren of te overtreden.
Wanneer ze die regels als onbestaand beschouwen, geldt Rinus Michels’
beruchte uitspraak ‘voetbal is oorlog’ ook in het echte leven.
1.2 het dagelijkse leven door de bril van een socioloog
! we moeten kunnen ‘verstaan’, betekenis geven aan wat we
waarnemen (sociologische verbeelding)
- Charles Wright Mills (1916-1962)
1e moderne kritische socioloog
Werkte vooral rond ongelijkheid, machtselites, verval vd
middenklassen, relatie tss individu en samenleving & belang
ve historisch perspectief voor het sociologisch denken
- Sociologische verbeelding (Mills)
levendig bewustzijn vd band tussen persoonlijke en
dagelijkse ervaring & ruimere samenleving
vermogen om afstand te nemen vd actuele toestand en een
alternatief standpunt in te nemen.
3 componenten
Geschiedenis: hoe een samenleving tot stand kwam en
hoe ze verandert
Biografie: welke mensen bevolken bep. samenleving
Sociale structuur: hoe werken maatschappelijke
instituties & hoe zorgen zij voor maatschappelijke orde
1.2.1 over eten en drinken
Hoe mensen omgaan met voedsel en drank hangt af van
hun sociale en culturele context. Bv: Zittend voor tv eten,
brunchen, met eetstokjes eten...
Eten, drinken, kookboeken worden steeds hipper in onze
samenleving. (wereldkeuken)
Sociale patronen worden zichtbaar
Deel van onze dagelijkse sociale rituelen en heeft dus
symbolische waarde
2
,- Kookboeken
Zichtbaar worden: veranderingen in sociale patronen,
culturele verschuivingen
Nu vooral wereldkeuken
Door toegenomen reislust, multiculturele samenleving
Vroeger
Bruidsschat van moeder aan dochter
Sluitstuk socialisatieproces
Nu
Belangrijke vrijetijdsbesteding
Keuken & vooral design ervan statussymbolen
Maatschappelijke rol van eten veranderd
- Drinken (koffie)
Sociale metamorfose ondergaan
Vroeger: alledaags
Nu: weer in
Barista’s: cruciale lifestylers
X langer om dorst te lessen of wakker te blijven
Deel van onze sociale rituelen
Symbolische waarde
Elkaar zien & gezien worden
Cafeïne = vriendelijke drug
Hersenen stimuleren & helpen relaxeren
Bij ons: sociaal aanvaardbare drug (in sommige
culturen minder of niet, er worden dan weer wel andere
roesmiddelen getolereerd)
Plaats in netwerk van sociale en economische verhoudingen
Geproduceerd, geëxporteerd, geïmporteerd & via
groothandel naar koffiehuizen verdeeld
Vd prijs die wij betalen slecht klein deel naar koffieboer
1.2.2 over sport
- van Reusel e.a. (1994): ‘golf spelen is een dure manier van
biljarten.’
Sociaal gekleurd kaartje aan vrijetijdsactiviteit
Bevestigd door onderzoek Smits (2004)
Jongeren uit sociaal sterkere gezinnen
Lievelingssporten: zeilen, roeien, surfen, skiën &
snowboarden
Jongeren uit andere kant vn sociale hiërarchie
Lievelingssporten: fitness, zaalvoetbal, handbal,
motorsport, korfbal & duivensport
3
, - Symbolische codes
Sport: drager symbolische codes van smaken & leefstijlen
Hogere sporten: distance & finesse
Lichaamscontact vermijden
Gebruik hulpmiddelen die afstandelijkheid suggereren
Vb. rackets, golfclubs, hockeysticks
Arbeidsklasse
Lijf-aan-lijfgevechten (sluiten beter aan bij
arbeiderscultuur)
Geleidelijke evolutie in blood sports (boksken)
van bare knuckle fighting (duikt nu weer op)
naar bokshandschoenen
1.2.3 over lifestyle en lijfstijl
- lifestyle en lijfstijl
lifestylebladen
informeren over cultuur die richtinggevend is voor
image vd moderne, vrije mens
niet wat men is maar wat men lijkt is belangrijk
buitenkant mens sociaal ingevuld
1 duidelijk (voor)beeld van lijfstijl
Bruin, energiek, lange benen, smalle heupen,
overlopend van vitaliteit, rimpelloos & vet loos
Dat mannequinmodel kan elke lifestyle aan
Vergt voortdurend gevecht tegen afstervende
huidcellen, opdringerige rimpels, dood of levend
gewicht
niet ieders cultuur
vooral gedeeld & gedragen door stedelingen met
bovenmodaal inkomen (vaak verdiend in die sector)
via massamedia nieuwe cultuur-en lichaamsidealen ook
naar provincies
wordt een mode overgenomen door bredere lagen vd samenleving,
verliest ze haar trendy monopoliekarakter => signaal voor elites om
zich een nieuwe look aan te meten.
De democratisering ve cultureel item vernietigd de ermee verbonden
distinctiewaarde, waar het om te doen was
4
