Thema 3: de psychoanalytische benadering
1.Uitgangspunten
Gebaseerd op 4 belangrijke uitgangspunten:
1.1 gedrag, gevoelens, gedachten & interacties worden
bepaald door het onbewuste
onbewuste krachten zoals wensen, angsten en
verlangens bepalen ons gedrag.
Het onbewuste is ontoegankelijk v/h bewustzijn, maar
beïnvloedt toch onze keuzes & gedragingen.
Freud gebruikte technieken zoals hypnose,
droomanalyse en later vrije associatie om het
onbewuste te onthullen.
Vrije Associatie
Oorsprong: Ontwikkeld door Freud als alternatief v/ hypnose &
droomanalyse.
(techniek v/ Jean-Martin Charcot 1825-18931 in Parijs)
Werking: Patiënt zegt alles wat in hen opkomt, zonder censuur. Dit
onthult onbewuste gedachten en gevoelens, terwijl de therapeut
luistert naar herhalingen en versprekingen om betekenis te vinden.
1.2 Gedrag, gevoelens, gedachten en interacties
worden bepaald door onze ervaringen uit de eerste
levensjaren
Vroege levensjaren, vooral de psychoseksuele
ontwikkeling, zijn bepalend voor ons latere gedrag,
relaties en zelfbeeld.
Thema’s, conflicten en relatiepatronen uit de
kinderentijd komen later terug in ons leven. Dit geldt
ook v/ ervaringen die we niet bewust herinneren,
maar die ons blijven beïnvloeden.
Volgens Freud vormen vroege ervaringen een
blauwdruk v/ onze persoonlijkheid & gedrag. Zowel
reële ervaringen als fantasieën spelen hier een rol.
Het hier-en-nu wordt altijd gekleurd door de
kindertijd, en pijn/woede uit het verleden wordt
, onbewust herbeleefd in nieuwe situaties die ons aan
die emoties herinneren
Overdracht en tegenoverdracht
Overdracht: de patiënt in de therapeut zijn
moeder/vader onbewust herkent en in zijn relatie m/d
therapeut in dat vroegere relatiepatroon hervalt. Zo
herhaalt de patiënt oude relatiepatronen uit het
verleden in het hier-en-nu.
Voorbeeld:
Een patiënt die zich als kind in de steek gelaten
voelde, kan datzelfde gevoel herbeleven wanneer
de therapeut hem laat wachten of niet snel genoeg
een nieuwe afspraak geeft.
Tegenoverdracht: therapeut projecteert onbewust
zijn eigen vroegere ervaringen op de patiënt. Dit is
ongewenst, en daarom moeten therapeuten zichzelf
goed analyseren (leeranalyse) om dit te voorkomen.
Voorbeeld:
Een therapeut kan boos worden op een patiënt
omdat diens gedrag herinneringen oproept aan de
eigen onopgeloste conflicten van de therapeut.
1.3 een psychoanalytische benadering gaat uit v/e
conflictmodel
ons gedrag, emoties, .. wordt gedreven door
innerlijke conflicten.
Zijn vaak onbewust en ontstaan uit tegenstrijdige
verlangens, idealen & gevoelens
bij existentiële vragen ( zoals de zin v/h leven, hoe je je
eigen kinderen best opvoedt...) voelen we ons vaak
verscheurd tss tegengestelde gedachten & emoties
hun oorsprong vind je vaak in vroegkinderlijke
ervaringen & blijven volgens Freud ons hele leven
aanwezig. Ze zijn niet oplosbaar en zullen ons blijven
, achtervolgen, wat leidt tot een zekere mate van
neuroticisme bij iedereen.
Neurotisch: we voortdurend worden
geconfronteerd met tegenstrijdige wensen en
angsten die ons dagelijks functioneren
Gedreven door perverse wensen & verlangens
beïnvloeden.
we worden allemaal gedreven door perverse
wensen & verlangens. Volgens Freud zijn ze
universeel en komen ze voortdurend in conflict met
onze normen, idealen & het geweten ( Super-Ego)
Pervers betekent hier dat we plezier beleven aan wat
door anderen als ongepast, walgelijk of tegennatuurlijk
wordt ervaren.
Symptomen & klachten die mensen ervaren, zoals
angst/frustratie, zijn het resultaat v/d strijd tss
verdrongen driften (vanuit het ID) & de morele
beperkingen die we onszelf opleggen via het Super-
Ego
Iemand kan verlangen naar iets dat hij weet dat niet
goed is, zoals overspel of roekeloos gedrag, maar voelt
zich tegelijkertijd schuldig of schaamt zich ervoor.
Voorbeelden v/ innerlijke conflicten:
Iemand is kwaad op zijn baas, maar gedraagt
zich beleefd omdat hij weet dat boosheid
ongepast is.
Een man ziet een aantrekkelijke vrouw
voorbijlopen en voelt een impuls om haar te
benaderen, maar houdt zich in vanwege zijn
Strijd tss libidineuze verlangens & doodsdrift:
Freud zag een voortdurende strijd tussen onze
levensdrift (libido), die ons aanzet tot spanning en