Samenvatting zorg, ethiek en inclusie
Inleiding
1. Centrale concepten
● Zorg
→ Care versus cure
❖ Cure: genezing, behandeling, heel medisch
❖ Care: verzorgen, zorgen voor, minder op genezen
❖ Meer aandacht cure in beleid
→ Zorg, hulp en ondersteuning
→ Geestelijk, emotionele, sociale, omgevingsaspecten
→ Zorgverlener versus zorgkrijger/zorgvrager versus zorgsysteem: 2 discours
1. Feministische discours: aandacht op (vrouwelijke) zorgverlener
→ Vrouwen niet als slachtoffer zien
→ belang van vrouw in zorg
2. Disability-beweging: aandacht op de zorgkrijger
→ Zorg, hulp en ondersteuning
→ Persoon met een beperking krijgt Persoonsvolgende Financiering: wordt werkgever ipv zorg
krijgen: minder passief
→ vrouwen geen slachtoffer, maar waardevol, als kracht zien dat zoveel vrouwen dat doen want het is
realiteit
→ persoon zorg krijgt moet in midden staan en moet dat regeren
→ Niveaus van zorg
❖ 0de lijnszorg
➢ Vb. Zelfzorg, mantelzorg
➢ 0,5e lijn: vrijwilligers
❖ 1ste lijnszorg
➢ rechtstreeks toegankelijk
➢ Vb. huisarts, kiné, apotheker, tandarts, gezinszorg, thuisverpleegkunde, maatschappelijk werk
➢ Hervormingen: huisartsen gaan samenwerken, zones samenwerken,...
❖ 2de lijnszorg
➢ Niet-rechtstreeks toegankelijk
➢ specialistische zorg
➢ Vb. ziekenhuizen, woonzorgcentra, centra geestelijke gezondheidszorg
➢ Langs systeem afspraak maken
❖ 3e lijnszorg
➢ Niet-rechtstreeks toegankelijk
➢ Supergespecialiseerde zorg
➢ Vb. universitaire ziekenhuizen voor IVF-behandeling
→ Informele zorg: 2 aspecten
❖ Relationeel:
➢ Niet vanuit een beroep dat je zorgt opneemt
➢ Niet beroepsmatig voor vergoed
➢ Sociale en ruimtelijke nabijheid
❖ Inhoudelijk
➢ Eerder care dan cure
➢ Bevorderen van fysieke/mentale/sociale gezondheid
1
, ➢ Bovengebruikelijke zorg: vaste dagen/weken, meer zorg dan doorsnee gezin bvb
❖ Typologie van verschijningsvormen van informele zorg
→ Formele zorg
❖
→ Mantelzorg
❖ Eén op drie Vlamingen (ouder dan 18 jaar) is mantelzorger, en zeven op tien combineert dit met een
job
❖ 21% van de Vlaamse jongeren in de leeftijdsgroep van 11 tot 18 jaar (of 119.000 jongeren) woont bij
een persoon met een langdurige ziekte of beperking (en helpt in huis)
❖ Vijf procent van de Vlaamse jongeren, binnen deze leeftijdsgroep (omgerekend 27.250 jongeren),
woont bij een persoon met een langdurige ziekte of handicap en neemt daarbij minstens 4 uur per
week thuis taken op
❖ Zo’n 45% van de mantelzorgers biedt hulp samen met andere informele en formele hulpactoren, 35%
deelt de zorgtaken enkel met professionele hulpactoren, 7% neemt de zorgtaken op met uitsluitend
andere mantelzorgers en 13% zorgt helemaal alleen voor een hulpbehoevende persoon
❖ Erkenning van uit beleid pas laat (2008):
→ Zorgvrijwilligers
❖ Vrijwilliger: iemand die doet bij een organisatie: krijgen opleiding
❖ Vb: Kom op tegen kanker
→ Buddywerking
❖ Meer 1 op 1
❖ Vb: Brug binnen buiten
→ Buurtzorg
❖ Vb. BuurtPensioen
➢ Alle hulp wordt er geregistreerd volgens een systeem van ‘timebanking’:
➢ De tijd die jij spendeert aan het helpen van iemand anders wordt daarbij opgespaard en kan
je nadien gebruiken om zelf geholpen te worden.
➢ Het is een manier van pensioensparen, waar je hulp en zorg spaart voor later
→ Community Care
❖ Iedereen in samenleving zorgende rol opnemen
❖ Vb. Antenneberoepen: postbode
❖ Vb. Man’aige project
→
→ Niet enkel 1 op 1, maar heel systeem
2
,● Ethiek
→ Moraal versus ethiek
❖ Moraal (mos, mores), Ethiek (ethos)
❖ Ethiek = 'kritisch nadenken over wat (moreel) goed is om te doen’
→ Ethische dilemma’s
❖ “gewoon’ dilemma = je moet een keuze maken tussen 2 zaken die allemaal van dezelfde waarde voor
je zijn.
❖ Ethische dilemma’s = je moet kiezen tussen 2 opties, die in strijd zijn met de wet of je eigen waarden
+ je moet kiezen tussen 2 moreel onverantwoorde opties
→ Ethische dilemma’s in de zorg
❖ Kun je anderen hulp verlenen die ze niet wensen (het principe van de autonomie)
❖ Kun je mensen het leven opdringen als ze niet meer willen leven?
❖ Wat als niet duidelijk is of een prematuur geboren kindje wel levenskansen heeft, maar alleen in leven
gehouden kan worden door invasieve behandelingen die pijn en grote stress veroorzaken?
❖ Mag een oudere met beginnende dementie tegen zijn zin in een woon- en zorgcentrum (WZC)
opgenomen worden?
❖ Wat als familieleden voor een comateuze patiënt een behandeling eisen die medisch gezien geen
betekenis heeft?
→ Hamvraag: Wat is goede zorg in deze situatie? voor deze persoon? Kan ik mijn keuze uitleggen?
❖ Socratisch gesprek: methodiek waarbij iemand niet-wetende is, waarom vragen stellen
→ Principe ethiek (Tom Beauchamp en James Childress): nemen van beslissingen, 4 principes:
❖ Respect voor autonomie
➢ na het krijgen van adequate informatie kunnen mensen uiteindelijk zelf beslissingen nemen
over zaken die hun gezondheid aangaan; patiënten kunnen altijd behandelingen weigeren; de
wensen van de patiënten respecteren
❖ Het goede teweegbrengen (weldoen)
➢ zorg moet bijdragen aan het welzijn van patiënten
❖ Geen schade berokkenen
➢ onze zorg, ons handelen mag de patiënt geen kwaad doen
❖ Rechtvaardigheid
➢ patiënten met gelijke klachten hebben een gelijke kans op een behandeling daarvoor
➢ ongeacht achtergrond, status, …
→ Vb. Ouders weigeren bijvoorbeeld om religieuze redenen een levensnoodzakelijke behandeling voor hun
kind
→ Vb. een patiënt vraagt euthanasie in omstandigheden die met enige moeite wel onder de wet onder te
brengen zijn, maar die de arts, vanuit professioneel perspectief, geen legitieme grond voor euthanasie vindt
→ Plichtsethiek of deontologie
❖ Kijkt naar de bedoeling of intentie van een bepaalde actie, en niet naar gevolgen
❖ Ethisch = als de intentie goed is, zelfs als de gevolgen slecht zijn. (Vb. notenkoekje)
❖ Immanuel Kant’s ‘categorische imperatief’: ‘Handel altijd op een manier waarvan je kan willen dat
het een algemene wet wordt.’
→ Gevolgenethiek
❖ De gevolgen van een handeling staan centraal
❖ Het gaat dus niet om de handeling zelf
❖ Het gaat dus niet om om de intenties van de zorgverlener
❖ Maar: zijn de gevolgen goed, dan is de handeling ook goed.
3
, ❖ Utilitaire ethiek: grootste geluk, voor grootste aantal mensen
→ Zorgethiek
❖ Ethics of care
❖ “Ethiek van de dagelijkse zorg”
❖ Elke beslissing in de zorg heeft gevolgen (positieve of negatieve, bedoelde of onbedoelde,
vermijdelijke of onvermijdelijke)
❖ Wat zorgverstrekkers doen en beslissen heeft een grote invloed op hoe de zorg ervaren wordt + op
hoe het dagelijkse leven en de levenskwaliteit ervaren wordt
❖ Wat is er nodig opdat zorg als goede zorg ervaren wordt?
❖ Wat is er nodig opdat mensen met zorgnoden een goede levenskwaliteit hebben?
❖ Relationele benadering: voor goede zorg, is de relatie tussen zorggever en zorgontvanger essentieel
❖ Tronto’s four elements of care (and their related moral quality):
1. Caring about (attentiveness): noticing the need for care
2. Taking care of (responsibility): the commitment someone makes to the needs established in
the earlier stage
3. Care‐giving (competence): providing the care and support needed in order to meet the care
needs
4. Care‐receiving (responsiveness): the care receiver reacts in a certain way to the help
provided. Respondents’ reactions are an important aspect of the care process as it allows for
observers to assess if the provided care and/or support meets the needs of the older
individual
● Inclusie
→ Inclusie binnen verschillende sectoren: onderwijs, arbeidsmarkt, wonen,...
→ Verschillende soorten inclusie
→ Van verschillende doelgroepen
→
→ Uitsluitingsmodel= personen met speciale behoeften nemen (helemaal) niet deel aan het onderwijs
→ Segregatiemodel = er zijn afzonderlijke instellingen, afzonderlijke gebouwen, afzonderlijke klassen,
afzonderlijke behandelingen, afzonderlijke eisen, …
❖ Vb. bijzonder onderwijs
→ Integratiemodel= specifieke doelgroepen binnen de reguliere setting
❖ Vb. leerlingen worden bijgeschoold zodat hij in staat is om mee te draaien in de klas.
→ Inclusiemodel= geen aparte doelgroepen, iedereen binnen dezelfde setting
❖ Van klassikaal gestuurd onderwijs, naar kindvolgend onderwijs
→ Verschil: hoe passen kinderen in reguliere onderwijs (integratie), inclusie: onderwijs aanpassen zodat
kinderen vanzelfsprekend in onderwijs past
4
