Samenvatting GIP (boek en lessen)

Geschiedenis van de internationale politiek


Deel I: De Weense orde; samenwerking, geopolitieke stabiliteit en
antirevolutionaire restauratie
Hoofdstuk 1: Het jaar 1815 en de vestiging van de Weense orde
De achttiende-eeuwse voorgeschiedenis

- Machtsevenwicht (eerste verwijzing: Vrede van Utrecht, 1713)
- Grootmachten: Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Rusland, Oostenrijk en Pruisen
- Verwerping van idee “monarchie universelle”
- Oorlog, wisselende coalities, uitwisseling van territoria

Poolse delingen

- 1772, 1793 en 1795
- Rusland, Oostenrijk en Pruisen

Immanuel Kant – Zum Eiwigen Frieden (1798)

- Oprichting van „Europese federatie“ of multilaterale organisatie
- Oorlog en disputen voorkomen en oplossen
- Belang van Europa als geheel
- Verwerping van rauw machtsevenwicht vanuit christelijke moraal



De geboorte van de Weense orde

1792: start Franse revolutionaire expansie

1799: onder generaal Napoleon Bonaparte

 Vernieuwde strategieën en levée en masse verslaan verscheidene tegencoalities

1810: hoogtepunt Franse expansie en invloed (geen machtsevenwicht, enkel Rusland en VK)

1812: debacle van Napoleon in Rusland

Oktober 1813: Slag bij Leipzig, Franse nederlaag

Maart 1814: tsaar Aleksandr trekt Parijs binnen + april: overgave Napoleon en restauratie (Louis
XVIII)

 Vrede van Parijs

9 juni 1815: Slotakte van Wenen

18 juni 1815: Slag bij Waterloo

,Nauwe samenwerking tussen de belangrijkste protagonisten

 Metternich (O), Castlereagh (VK), Hardenberg (Pr), Alexander (R) en De Talleyrand (Fr)



Conservatief legitimisme en achttiende-eeuwse verlichting

1) Edmund Burke – Bespiegelingen over de revolutie in Frankrijk (1790)
 Revolutionairen houden geen rekening met gewoontes en instellingen van een land
 Geleidelijke hervormingen
 Religie = bindend middel
2) Lord Castleraegh: gematigde Tory en voorstander parlementair systeem
3) Metternich: monarchaal en aristocratisch principe moest hersteld worden
4) Talleyrand: dynastieke legitimiteit (+ soevereiniteit bij koning) + politieke kameleon
5) Hardenberg: meer democratische vertegenwoordiging
6) Aleksandr: open voor politieke modernisering



Machtsevenwicht en vredesplannen

- Wil om confrontatie met Franse revolutionaire expansie te vermijden
- Territoriale regeling + samenwerking

Czartoryski: belang van internationaal recht en verbod op oorlog zolang diplomatieke mogelijkheden
niet uitgeput zijn

Pitt – State Paper (1805)

- Machtsevenwicht
- Oude heersers in hun rechten herstellen, maar oog voor welzijn van bevolking
- Unie van grootmachten

De doelstellingen van de grootmachten

VK - Maritieme belangen
- Rust op continent
- Rusland niet te sterk laten worden
- Sterke isolationistische stroming
Rusland - Leidende politieke rol
- Territoriale winst: Groothertogdom Warschau
- Nieuwe Europese confederatie
Pruisen - Territoriale ambities: Saksen en kleinere staten
- Sterke Duitse bond
Oostenrijk - Interne en externe rust voor veelvolkenstaat
- Internationale samenwerking tegen nationalistische en liberale stromingen
- Invloed in Duitse gebieden (verdragen met Beieren, Hesse-Kassel en Hannover)
Frankrijk - Machtsevenwicht
- Argwaan voor groeiende Pruisische macht
- Franse invloed in Italië herstellen (Napels-Sicilië)

,Het Congres van Wenen (1814-1815)

- Stuurgroep met grootmachten
- Specifieke commissies actief
- Internationale Commissie voor de Navigatie op de Rijn

De uitkomst: de Weense regeling

- Verdrag van Chaumont (9 maart 1814)
- Eerste Verdrag van Parijs (30 mei 1814)
- Slotakte van Wenen (9 juni 1815)
- Heilige Alliantie (20 november 1815)
- Tweede Verdrag van Parijs (20 november 1815)



Territoriale bepalingen: compromis tussen dynastieke legitimiteit en machtsevenwicht

1) Frankrijk en zijn grenzen
 Herstelling Bourbon-dynastie, maar constitutionele monarchie
 Grenzen van 1 januari 1792 (legitimiteit onder Louis XVI)
 Winst: Avignon, Nice, gebieden aan Belgische grens, Savoie en Rijnland
 Maar na 2de Verdrag van Parijs opnieuw afstaan
 Idee van ‘natuurlijke grenzen’ (Rijn en Alpen)
2) Een dam tegen Frankrijk
 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden + Wellington-barrière (reeks moderne forten)
 Uitbreiding Pruisen naar West-Duitsland
 Uitbreiding van Beieren, Baden en Württemberg
 Piëmont-Sardinië krijgt Nice en Savoie + annexatie Republiek Genua
 Zwitserse Confederatie: neutrale bufferstaat
3) Italië onder Oostenrijkse voogdij
 Venetië en Dalmatische kust als compensatie
 Lombardije
 Invloed over Italië
4) Duitsland en de Duitse bond
 Kordon tegen Frankrijk
 Overkoepeling in Duitse bond
 Pruisen: Noord-Saksen en recuperatie van Poolse gebieden
5) Territoriumruil in Scandinavië en blijvende Poolse deling
 Zweden kreeg Noorwegen (compensatie voor Finland)
 Denenmarken kreeg geld (voor Noorwegen)
 Oostenrijk kreeg Galicië terug
 Pruisen kreeg Hertogdom Poznan, Pools Pruisen en Danzig
6) Rusland en Groot-Brittanië
 Rusland behield Finland en Bessarabië
 GB: Malta, Ionische eilanden, Helgoland, Mauritius en de Seychellen, Sri Lanka,
Kaapkolonie in ZA en Caraïbische eilanden
 Onrust in Zuid-Amerika om handelspositie te versterken

, Heilige Alliantie, de Quadruple Alliance, het Concert

- Heilige Alliantie: alliantie tussen alle volkeren en vorsten om onderling broederschap en
wederzijdse bijstand te bevorderen
- Viervoudige Alliantie: gericht tegen Frankrijk (door GB, Rusland, O-H en Pruisen)
- Concert van Europa: overleg tussen Europese grootmachten, stabiliteit leunde op combinatie
van waarden en macht (vrede en rust tot 1854)



Hoofdstuk 2: Het Europese Concert in actie (1815-1848)
Liberalisme en nationalisme

Bronnen

- Verlichting
- Romantiek
- Amerikaanse revolutie (1776)
- Franse revolutie (1789)

Nationalisme en liberalisme gingen vaak samen, maar niet altijd samen.

Liberalisme

- Spanje
- Italië: carbonari

Nationalisme

- Duitsland: Burschenschaften
- Italië
- Oost-Europese en Balkan-nationalisten: tegen Rusland, Ottomanen en Oostenrijk
- Polen en Hongarije streven naar herstel van oude koninkrijken



De Congres-periode (1815-1822)

 Beperkte topontmoetingen
- Wanneer Weense principes toepassen?
- Waar Weense principes toepassen?
- Hoe sterk moeten we concert organisatorisch uitbouwen?
-

Het Congres van Aken (herfst 1818)

- 4 overwinnaars
- Aanpak Frankrijk
- Besluit: troepen uit Fr, regeling met bankiers om Franse oorlogsschuld af te lossen