Deze samenvatting is een combinatie van de lessen gedoceerd door Vera Hoorens en haar boek 'macht, meningen & na-apers'. Dit vak wordt gedoceerd in de eerste bachelor van communicatiewetenschappen, het tweede semester. Deze samenvatting behandelt enkel de theorie, van de experimenten wordt enkel d...
Inleiding
Wat is sociale psychologie?
Sociale psychologie is het deelgebied van de psychologie dat zich bezighoudt met sociale
invloeden op individueel gedrag en met gedrag van individuen met, voor, over of tegen
elkaar.
Gedrag:
o Overt gedrag: gedragingen die niet alleen de handelende persoon zelf, maar ook de
anderen kunnen waarnemen.
o Covert gedrag: gedragingen die de handelende persoon zelf kan waarnemen, maar
andere mensen niet.
Bv. denkprocessen.
Naast correct beschrijven, ook verklaren en gevolgen ervan aangeven.
o Oorzaken en gevolgen van zowel sociale als niet-sociale aard.
Fundamentele toegepaste psychologie:
o Zoeken naar algemene principes.
o Theoriegericht onderzoek.
Toegepaste sociale psychologie
o Maatschappelijke of persoonlijke problemen begrijpen en oplossen.
o Praktijkgericht onderzoek.
Combinatie van beide is ook mogelijk.
Uitgangspunten van de sociale psychologie
Sociaal gedrag wordt sterk beïnvloed door de situatie waarin iemand zich hier-en-nu bevindt.
o Nadruk op situationele gedragsdeterminanten.
Experimenteel onderzoek is geschikt voor causale relaties te toetsen.
o MAAR betekent niet dat ze andere methodes afwijzen.
o Groot nut van dieronderzoek: het observeren van hetzelfde verschijnsel bij mensen
en bij dieren leert onderzoekers dat het op zijn minst de moeite loont om naar een
gemeenschappelijk mechanisme te zoeken.
Een enkel onderzoek alleen, levert vrij weinig kennis op.
o Waarde van een onderzoek ligt in de samenhang met een of meerdere theorieën en
met andere onderzoeken.
o De waarde van resultaten kan men beoordelen door te bekijken hoe ze zich
verhouden tot die van een ander onderzoek.
De relatie tussen sociale psychologie en mensenkennis
Specifiek probleem: iedereen in het ‘publiek’ van het onderzoek heeft ervaring met het
bestudeerde gedrag, inclusief een mening over de oorzaken en de gevolgen van minstens
een deel van het gedrag.
o Komen onderzoeksresultaten overeen met wat mensen door hun ‘gezond verstand’
menen te weten onderzoek is banaal en nutteloos.
o Wanneer onderzoeksresultaten ingaan tegen wat mensen menen te weten het
onderzoek deugt niet.
Onderzoeksfraude:
o Onderzoekers veranderen of vullen gegevens aan zodat ze beter bij de hypothesen
passen.
o Onderzoekers verzinnen hele verzamelingen van gegevens.
Ethisch betwistbaar: onderzoek in extreme situaties.
o Onderzoekers hebben een morele verantwoordelijkheid.
Er zijn afgesproken regels bij het voeren van onderzoek +gaat gepaard met kritische reflectie.
1
,De rol van waarden in de sociale psychologie
Waarden spelen een belangrijke rol in de samenleving.
Probleem: veel onderzoekers maken hun waarden niet bekend.
o Ze zijn zich niet bewust op de invloed ervan op het onderzoek.
o Ze zijn bang dat bekendmaking de indruk zou kunnen wekken dat ze bevooroordeeld
zijn.
Individuele waarden bepalen mee welke thema’s een onderzoeker kiest.
Waarden kunnen de gekozen thema’s beïnvloeden op een overstijgend niveau.
o Tijdsgeest en veranderingen hebben een invloed op aantrekkingskracht.
Waarden bepalen mee welke termen psychologen gebruiken.
o Gedragingen worden geëtiketteerd hetzelfde gedrag kan verschillende etiketten
krijgen dit heeft gevolgen voor wat er onderzocht wordt.
Waarden bepalen mee welke adviezen onderzoekers uit hun onderzoek concluderen.
De sociale psychologie laat zien welke gevolgen bepaalde al dan niet zelfgekozen
levensomstandigheden hebben op specifiek omlijnde, meetbare dimensies van gedragingen.
o Ze laat ook zien welke principes ons gedrag sturen en welke gevolgen sociale
gedragingen hebben.
2
, Hoofdstuk 1 – methodes van sociaalpsychologisch onderzoek
Observatie
Rechtstreeks observeren het gedrag zelf observeren.
Observeren aan de hand van fysieke of administratieve sporen die achtergelaten zijn.
Voordeel: ecologische validiteit is gegarandeerd.
o = Mate waarin het onderzoek conclusies toelaat over het ‘natuurlijk’ voorkomende
gedrag van mensen.
Nadelen:
o De gedragingen die men wil onderzoeken zijn soms vrij zeldzaam heel lang
observeren om bruikbare gegevens te krijgen.
o Het is vaak zeer moeilijk om conclusies te trekken over de oorzaken elk concreet
gedrag verschilt van elk ander gedrag.
Zelfbeschrijvingen
Sociale psychologie bestudeert coverte gedragingen nood aan zelfbeschrijving.
Aanlokkelijk: kans om veel informatie te krijgen over de bestudeerde gedragingen is groot.
Drie voorwaarden voor zelfbeschrijving om valide te zijn:
o De ondervraagde moet zijn gedrag/redenen kunnen beschrijven.
o De ondervraagde moet de gelegenheid krijgen om dat te beschrijven.
o De ondervraagde moet het gedrag willen beschrijven.
De beperkingen van zelfbeschrijvingen
De eerste voorwaarde is niet vervuld:
o Wanneer de onderzoeker retrospectieve vragen stelt.
o Wanneer de ondervraagde zich het gedrag niet meer kan herinneren.
o Wanneer de vragen (oorzaken van) gedragingen betreffen waar de ondervraagde
zich niet van bewust was.
De tweede voorwaarde is niet vervuld als de vraagstelling onvoldoende ruimte laat om het
eigen gedrag te kunnen beschrijven.
o Oplossing: de ondervraagden zouden de vragen waarop ze het antwoord niet (meer)
weten moeten kunnen overslaan.
MAAR: sociale normen schrijven voor dat als iemand een vraag stelt, je die
zo goed mogelijk moet beantwoorden.
De derde voorwaarde is minder vaak vervuld dan dat onderzoekers zouden willen.
o Zelfbeschrijvingen staan onder invloed van gedragsdeterminanten.
o Gedragingen staan onder invloed van de gevolgen die gelijkaardige gedragingen in
het verleden hebben gehad.
Zelfbeschrijvingen lokken gunstige of ongunstige reacties uit wanneer ze gaan over
gedragingen waar sociale normen voor bestaan.
o Zelfbeschrijvingen zijn sterk onderhevig aan sociale wenselijkheid.
Onderzoek van Feldman-Hall, Mobbs, Evans, Hiscox, Navrady en Dalgleish (2012, studie 1b).
Het nut van zelfbeschrijvingen
Ze zijn wetenschappelijk belangwekkend.
Ze zijn een bron van inspiratie.
o De beweringen kunnen in een toetsbare vorm gegoten worden om te kijken of ze
gefalsifieerd worden.
o Zo krijgen ze inspiratie voor mogelijke verklaringen en komen ze erachter of de
verklaringen van de betrokkenen steekhouden.
Soms is zelfbeschrijving het onderwerp van de studie.
Geheugenvertekeningen zijn minder als de vragen snel na de gebeurtenis komen.
3
, Wanneer de antwoordalternatieven goed gesteld zijn, kunnen ze beter hun gedrag
onvertekend beschrijven.
Ze zijn nuttig bij bepaalde thema’s van onderzoeken:
o Geen uitgesproken norm of norm om eerlijk te antwoorden zorgt voor
waarheidsgetrouw rapporteren.
Correct rapporteren:
o Event sampling: een bieper of smartphone meegeven wanneer deze afgaat
moeten ze beschrijven wat ze aan het doen zijn.
o Day reconstruction method: op het einde van de dag, de dag beschrijven.
Correlationeel onderzoek
Een methode om verbanden tussen gegevens te bestuderen.
o Variabelen berekenen en kijken in hoeverre ze positief of negatief samenhangen.
o Samenhang wordt uitgedrukt door de correlatiecoëfficiënt, variëren tussen -1 en +1.
Correlatie > 0: samenhang positief.
Correlatie < 0: samenhang negatief.
Correlatie = 0: geen samenhang.
o Een correlatie zegt alleen dat variabelen A en B samenhangen, maar niets over hoe
die tot stand gekomen is.
Problematisch: veel mensen interpreteren de samenhang als causaal. Bv. negatieve
correlatie kan echter op 3 manieren tot stand gekomen zijn:
o Negatieve invloed van A op B.
o Negatieve invloed van B op A.
o Doordat de gemeten variabelen afhangen van een derde factor C.
Het experiment
Op de grond van correlaties toch causale conclusies trekken: variabelen op verschillende
tijdstippen meten en het netwerk van correlaties analyseren.
Causale conclusie trekken door het doen van een experimenteel onderzoek.
o Gegevens verzamelen waarvan de analyse causale conclusie toelaat.
Basisredenering en -terminologie bij experimenteel onderzoek
De variabele waarvan de onderzoeker de invloed nagaat is de onafhankelijke variabele.
De variabele waarop hij of zij de invloed nagaat is de afhankelijke variabele.
Het aanbrengen van variaties in A heet technisch manipuleren.
De specifieke variaties heten condities.
o Elk experiment heeft er minstens twee.
Aantrekkelijke eigenschappen:
o Kleine steekproeven volstaan om tot zinvolle conclusies te komen.
Alle andere invloeden op de afhankelijke variabele zijn gelijk (weinig
foutenvariabiliteit).
De statistische technieken die gebruikt worden houden rekening met de
steekproefgrootte.
De onderzoeksvragen worden op de juiste manier opgesteld.
o Ze meten de invloed van onafhankelijke variabelen op gedrag de daadwerkelijke
gedragingen worden geobserveerd.
Kritiek:
o De experimenten vinden plaats in kunstmatige omstandigheden ecologische
validiteit zou beperkt zijn.
o Dit is echter fout: een laag alledaags realisme kan een voordeel zijn biedt
speelruimte voor manipulaties.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper KamilioK. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,49. Je zit daarna nergens aan vast.
