Samenvatting
Samenvatting regeling biologie voor jou 5a VWO 5 thema 1
Dit is een samenvatting van thema 1 regeling. Hierin zitten ook aantekeningen verwerkt met tekeningen voor verduidelijking.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 11 pagina's
Voorbeeld 2 van de 11 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Thema 1 regelingBasisstof 1 regeling en homeostase
Je lichaam handhaaft factoren zoals de zuurstofconcentratie en osmotische waarde rondom een
bepaalde waarde, dit is de normwaarde. Als verschillende factoren iets in je lichaam beïnvloeden
waardoor die waarde schommelt heet dit een dynamisch evenwicht. Dit is bijvoorbeeld het geval bij
je lichaamstemperatuur. Een dynamisch evenwicht wordt in stand gehouden door een regelkring.
Het in stand houden van een dynamisch evenwicht in het inwendige milieu van organismen noem je
homeostase.
Als een toename van een resultaat van een reactie een remming oplevert
van de reactie, noem je dit negatieve terugkoppeling. Als dus het resultaat
afneemt neemt de reactie weer toe. Bij een regelkring waarin een toename
van het resultaat het proces versterkt, spreek je van positieve
terugkoppeling, dit is bijvoorbeeld bij de oxytocineregelkring bij de
bevalling. Bij positieve feedback gaat de verandering steeds sneller, er is
geen evenwicht.
Bij meercellige organismen hebben de meeste cellen geen direct contact met het uitwendige milieu.
Tussen cellen van een weefsel bevindt zich weefselvloeistof. Samen met het bloed vormt de
weefselvloeistof het inwendige milieu van een organisme. Tussen het inwendig en uitwendig milieu
zit minstens 1 laag cellen, ook de inhoud van de darmen, longen en blaas horen bij het uitwendige
milieu. Homeostatische regelkringen in je lichaam zorgen ervoor dat de omstandigheden in het
inwendige milieu niet te veel veranderen. Homeostase is een voorbeeld van zelfregulatie van een
organisme.
Basisstof 2 hormonale regulatie
Voor homeostase in meercellige organismen is communicatie tussen cellen nodig, dit gebeurt via
signaalmoleculen/signaalstoffen. Dit kan tussen kleine of grote afstanden gebeuren. De
signaalmoleculen die de cellen van hormoonklieren afgeven, zijn hormonen. Deze worden afgegeven
aan bloed, daarom heet een hormoonklier een endocriene klier. Exocriene klieren geven hun
producten af via een afvoerbuis, denk bijvoorbeeld aan zweetklieren. De afgifte van hormonen door
de hormoonklier heet secretie.
Vanuit bloedvaten gaan hormonen via de weefselvloeistof naar alle cellen van een organisme. De
hormonen werken alleen bij cellen die receptoren hebben, hieraan kan het hormoon zich binden, dit
orgaan is dan het doelwitorgaan. De binding van een hormoon aan een receptor kan een reactie
beginnen of stoppen. De mate van een reactie van een doelwitorgaan wordt onder andere bepaald
door de hormoonconcentratie/hormoonspiegel in het bloed en door het aantal hormoonreceptoren.
Een hormoon kan op verschillende doelwitorganen een reactie regelen. De effecten van hormonen
houden vaak lang aan, omdat ze lang in het bloed blijven.
Sommige hormonen worden door de cellen van een doelwitorgaan
opgenomen, wanneer het hormoon dan in het cytoplasma komt
bindt het aan een receptoreiwit. Hierdoor ontstaat een hormoon-
receptorcomplex. Dit complex komt dan in het kernplasma en kan
bepaalde genen in het DNA aan- of uitzetten.
Er zijn ook andere manieren, sommige hormonen binden aan een
receptoreiwit in het celmembraan. Als dit gebeurt wordt er een
, signaalmolecuul gemaakt (second messenger), deze second
messenger belandt dan in het cytoplasma. Vaak reageert het hier dan
met een enzym. Het signaal van een hormoon dat bindt aan een
receptor op het celmembraan, kan in de cel worden versterkt.
Doordat de second messengers met veel enzymen kunnen reageren
ontstaan er veel signaalmoleculen. Dit kan leiden tot een enorme
reactie in een cel. Wanneer een signaal via meerdere schakels in de
cel wordt doorgegeven, spreek je van een signaalcascade/cascade.
Het hormoonstelsel bestaat uit verschillende hormoonklieren:
- Hypofyse
De hypofyse ligt net onder je hersenen, bovenop de hypofyse ligt de hypothalamus. De hypofyse
produceert verschillende hormonen, waarvan er ook andere hormoonklieren beïnvloeden. Via de
hypothalamus en de hypofyse zijn het zenuwstelsel en het hormoonstelsel verbonden. Wanneer
hormonen door neuronen worden gevormd, spreek je van neurosecretie, de gevormde hormonen
zijn dan neurohormonen. Neuronen in de hypothalamus geven 2 types neurohormonen af die de
endocriene cellen in de hypofysevoorkwab beïnvloeden: inhibiting hormonen (IH) zorgen ervoor dat
de endocriene cellen in de hypofysevoorkwab geen hormonen meer produceren, en releasing
hormonen (RH) stimuleren dit juist. Inhibiting en releasing hormonen komen via het bloed in de
hypofysevoorkwab terecht.
Adrenocorticotroop hormoon (ACTH) uit de hypofysevoorkwab wordt onder andere geproduceerd
bij stress, het bevordert de aanmaak van hormonen door de bijnierschors. Groeihormoon (GH) regelt
de groei en ontwikkeling. Prolactine speelt een rol bij het vergroten van melkklieren. Het stimuleert
ook de productie van meldt door de melkklieren. Het vrijkomen van oxytocine uit de
hypofyseachterkwab stimuleert het ontstaan van weeën tijdens de geboorte. Het antidiuretisch
hormoon (ADH) regelt de resorptie van water in de nieren bij de vorming van urine.
- Schildklier
De schildklier ligt in de hals, voor het strottenhoofd. De schildklier maakt onder andere
thyroxine/schildklierhormoon. Dit hormoon beïnvloedt de stofwisseling, vooral door de verbranding
van glucose te stimuleren. TSH uit de hypofyse stimuleert de vorming van schildklierweefsel, de
opname van jodium door de schildkliercellen en de productie en secretie van thyroxine. Thyroxine
remt de productie van TSH, dit is dus negatieve terugkoppeling.
- Nieren en bijnieren
De nieren produceren het hormoon epo wanneer ze onvoldoende zuurstof krijgen. Dit hormoon
stimuleert de productie van rode bloedcellen in het rode beenmerg, hierdoor wordt het bloed
stroperiger. Als de zuurstofvoorziening van de nieren weer is toegenomen tot de normwaarde, wordt
de productie van epo geremd.
De bijnieren liggen bovenop de nieren, ze bestaan uit 2 delen: bijnierschors en bijniermerg. Bij een
stressreactie produceert het bijniermerg adrenaline. Dit bevordert de stofwisseling. Organen die niet
belangrijk zijn voor een snelle reactie worden geremd, zoals de organen van het verteringsstelsel. Zo
stelt adrenaline het lichaam in staat om in stressvolle situaties alert te zijn. Het bijnierschors maakt
cortisol, dit komt vrij bij elke vorm van stress en heet daarom ook wel het stresshormoon.
- Spijsverteringsklieren
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ThijmenP. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67096 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen